Os expertos explican que significa esta declaración nutricional que a xente pode confundir, erroneamente, con outros reclamos como «baixo en graxas» ou «baixo en azucres»
15 ene 2024 . Actualizado á 15:25 h.Cereais lights, quesitos lights e patacas fritas que —dalgunha forma— tamén son lights. Hai tempo que o imperio do lixeiro asentouse nas baldas dos supermercados e, desde entón, non desapareceu. Baixo a lupa do legal, esta afirmación ou similares (ver «sen azucre» ou «sen graxa») considéranse «declaracións nutricionais» e regúlanse no Regulamento nº1994/2006 da Comisión Europea.
Esta norma «intentou pór orde nas denominacións dos produtos dietéticos, homoxeneizando os criterios terminolóxicos para cada un e regulando o xeito de mostralo na etiquetaxe», explica Juan José López, membro do Comité Xestor da Área de Nutrición da Sociedade Española de Endocrinoloxía e Nutrición (SEEN). Ata o 2006, era unha cuestión sen control na que cada marca facía o que lle viña en gana.
En esencia, fálase da versión lights dun produto cando este presenta unha achega calórica un 30% menor ao alimento orixinal. «Os principais compoñentes do alimento sobre os que se cambian as características para que sexan máis saudables adoitan ser o valor calórico, os azucres, a graxa e o sal», precisa o endocrinólogo.
Precisamente, ao ir aparellados ás tradicionais dietas hipocalóricas, son varios os mitos que se formaron ao seu ao redor. Que quede claro que nin adelgazan aos seus consumidores, nin son máis saudables. Aínda que, en ocasións, superan en calidade ao orixinal: «Hai opcións que poden ser mellores, xa que se reduce o seu contido en azucre ou en graxas de mala calidade que ao final non son variables boas. Pero ao mesmo tempo, lights só implica a redución do 30%, como mínimo», detalla Pablo Zumaquero, dietista-nutricionista e tecnólogo dos alimentos. Unha diminución que, en moitos casos, queda curto.
A primeira falsa crenza á que fai referencia o experto en endocrinoloxía é a seguinte: «Como non engordan, podo comer a cantidade que queira». Nada máis lonxe da realidade. No proceso de aumento de graxa e peso interveñen distintos factores, aínda que o de maior relevancia sexa o equilibrio calórico. Noutras palabras, o que se come e o que se gasta.
«Esta afirmación está moi estendida e moitas veces nela baséase a compra destes produtos», detalla o doutor López. En realidade, tanto a versión orixinal como a renovada teñen calorías: «Os lights reduciron o seu valor nun 30%, pero se o produto de base tiña un valor calórico moi elevado, o reducido en graxa tamén o será», indica o dietista-nutricionista e tecnólogo dos alimentos.
Pola contra, existen entidades que, en lugar de limitarse a ese terzo, van máis aló e apostan por reducir, ao completo, o valor en cuestión. «O exemplo clásico que sempre poño é o refresco. Adoitan ter moito azucre, pero a opción lixeira non ten absolutamente nada, porque o cambian por edulcorante», indica Zumaquero. Neste caso a diferenza entre ambas as versións é moi notable.
Non todos os produtos teñen poucas calorías nin carencia de sal
Neste sentido, é habitual pensar que todos os alimentos lights son baixos en calorías. O certo é que depende. Ás veces ocorrerá, e ás veces non. «É necesario diferenciar os produtos lights dos baixos en calorías que se definen como aqueles que teñen menos de 40 por cada 100 gramos de produto. Nalgunhas ocasións estas dúas circunstancias poden coincidir, pero noutros casos, o valor calórico segue sendo elevado, aínda que menor que o do alimento orixinal», contempla o endocrinólogo.
De igual forma, esta versión renovada tampouco ten menos sal. De feito, na propia definición de lixeiro non existe indicación ningunha que valore a redución do contido en sodio; só é unha posibilidade máis. Así, o endocrinólogo lembra que este pode ser elevado «polo que haberá que ter precaución en pacientes con patoloxías que desaconsellan o seu consumo como é a hipertensión arterial», sinala.
A cantidade de azucre que conteña o produto tampouco ten por que verse afectada. «En ocasións estes azucres poden verse reducidos no proceso industrial ou incluso non ser engadidos, como nos zumes, pero isto signifícanos que o produto sexa libre de azucre», precisa. Algo que cobra especial importancia en pacientes diabéticos ou aqueles «con algunha alteración do metabolismo dos hidratos de carbono».
Non son máis saudables
Por moito que algo sexa lights, non presenta un beneficio extras sobre a saúde. Aínda que é certo que algúns produtos poden mellorar os seus ingredientes e, por tanto, ter un mellor perfil nutricional, «co uso de aceite de oliva, ácidos graxos omega-3 ou hidratos de carbono complexos»; o máis habitual é que, a esta versión lixeira engádanse graxas «predominantemente saudables ou azucres simples para modificar as súas características organolépticas como o sabor, o cheiro, a textura ou a cor», indica o experto da SEEN.
Con iso, conseguen que as diferenzas coa versión orixinal non se noten en exceso. É máis, segundo Zumaquero, as marcas non están obrigadas a declarar os novos engadidos na etiquetaxe frontal. «Pódenche dicir que é lixeiro en base a algo, pero non o que inclúen», indica.
Con todo, e a pesar de non ser o Santo Graal, o seu consumo é seguro e, incluso, poden contar co apoio do público. Como se poden encaixar nunha dieta «equilibrada»? En primeiro lugar, nunca deben ser a base, senón que o seu consumo debe ser nunha cantidade adecuada ao suxeito. Ademais, máis aló de ser lixeiro, é conveniente que teña bos ingredientes. «Hai que valorar que os nutrientes que conteñan ter propiedades adecuadas, como un baixo contido calórico, un adecuado perfil de graxa con predominio das mono ou poliinsaturadas, así como de hidratos de carbono complexos, tales como unha fariña integral, en lugar dun alto contido en azucre», precisa o doutor.
Por que existe unha versión «lights»?
No seu regulamento, a Comisión Europea contempla o fin comercial deste tipo de declaracións e, precisamente, regúlao para evitar que o consumidor caia en enganos. Non é para menos, diversas investigacións atoparon que os usuarios os escollen sobre outras opcións, aínda que variase segundo o tipo de produto.
Outras análises concluíron que este tipo de etiquetas facían que os consumidores tomasen unha maior cantidade de comida. As razóns que daban para explicalo eran dúas: en primeiro lugar, que crean halos de saúde ao redor do alimento para que parezan máis saudables do que son e a xente consuma máis; e en segundo, que incluso as formas e os tamaños reflectidos nos paquetes nesgan a percepción do usuario por aqueles de maior tamaño e fan ver as porcións máis pequenas do que realmente son.
Entón, cal se debe elixir?
Depende. Escoller a versión orixinal ou a proposta lixeira pode ser útil en certos casos. «Hase visto que recorrer a certos produtos lights, como é o caso dos refrescos, si implica unha baixada de peso», precisa Zumaquero, que indica que nestes casos ten sentido. O mesmo sucede se se fala dunha persoa con diabetes.
Con todo, este tipo de produtos sempre son ultraprocesados. Ninguén se atopará unha mazá lights. E, «aínda que se debería facer unha escala entre eles, porque ningúns teñen mellor calidade que outros», o seu consumo ten que ser ocasional. «Nunca lle diría a unha persoa que substitúa a auga por unha Coca Cola lights, pero si a Coca Cola normal por unha lights», apunta o dietista-nutricionista.
