Rocío Núñez, embrióloga: «Non estou de acordo con que se tes 32 anos e non tes parella teñas que conxelar os teus óvulos»

A paternidade e, sobre todo, a meternidad está a cambiar. Xa sexa por circunstancias económicas ou laborais, ou polas prioridades que a sociedade actual impón ás persoas nos primeiros anos da vida adulta, a decisión de ter o primeiro fillo e a súa consecuente xestación fóronse postergando notoriamente nas últimas décadas. Estes datos replícanse en case todas as sociedades occidentais. O desexo de ser nais e pais chega cada vez máis adiante e, para cando aparece, en moitos casos, a bioloxía reduciu significativamente a nosa fiestra de oportunidade para logralo. Neste contexto, as técnicas de reprodución asistida adquiren cada vez unha maior relevancia e os avances neste campo están á orde do día.

Para pór en perspectiva este panorama, a doutora en Bioloxía e experta en Reprodución Asistida e Bioética Rocío Núñez Calonge realizou un estudo a partir dos datos do Rexistro Nacional de Reprodución Asistida da Sociedade Española de Fertilidade (SEF), que inclúe 563.000 tratamentos de fecundación in vitro (FIV). No marco do 34º Congreso Nacional da SEF, celebrado na Coruña hai uns días, a experta presentou os resultados desta investigación e analizou a situación actual de España nunha conversación con La Voz da Saúde.

—Cales foron os principais achados do seu estudo?

—Os datos do estudo están sacados do rexistro nacional. É obrigatorio para todos os centros mandar os resultados todos os anos e con iso elabórase o rexistro. Fixemos un estudo de 12 anos, desde o 2009 ata o 2021, que son os últimos datos publicados. Cando facemos fecundación in vitro, xéranse unha serie de embrións, transfírese un e o resto conxélanse. Pensamos que o que hai que considerar non é soamente os que se transfiren, senón os que quedaron e máis adiante puxéronse. O que vimos é que a cantidade de nacementos aumentou exponencialmente se consideramos esa taxa. Co cal, a vitrificación, que é a técnica de conxelación de embrións, aumenta moitísimo a taxa de embarazos.

—Cos embrións conxelados aumenta a posibilidade de ter un bebé?

—Esa taxa foi aumentando progresivamente cos anos, de maneira que hoxe, é superior á taxa de embarazos en fresco. Entón, esa técnica mellorou incluso chegando a dar mellores resultados que o primeiro intento.

—Como melloraron esas taxas?

—Hai que considerar dous aspectos. Primeiro, a técnica de conxelación de embrións mellorou tanto que fixo que os embrións que se conxelan sexan tan bos como os iniciais. E en segundo lugar, por que é mellor conxelalos que usalos inicialmente? Porque, cando se fai un tratamento de fecundación in vitro, faise indución de ovulación e as hormonas soben moito, porque se xeran moitos óvulos, e iso é contraproducente para o endometrio, que é onde se vai a xestar o embrión. Mentres que, cando se transfire un embrión conxelado, faise nun ciclo natural, como un embarazo natural, e iso é beneficioso para a implantación.

Juan José Espinós: «Crémonos máis mozos do que somos e iso afecta á reprodución»

UXÍA RODRÍGUEZ

—Cantos embrións se poden obter nun proceso de fecundación in vitro?

—Iso é moi variable. Hai pacientes que teñen baixa resposta, menos de catro ou cinco ovocitos, hai outras que teñen moitos. O número ideal de ovocitos recolleitos nunha intervención está entre oito e dez. Desde aí, podemos conseguir seis ou sete embrións e, se imos transferir un, aínda que só conxelemos os que son de boa calidade, podemos obter tres ou catro máis.

—Cantos tratamentos se están realizando ao ano en España?

—Agora mesmo, a fecundación in vitro mantívose, non subiu. Son uns 125.000 ciclos anuais. O que aumentou moito, con todo, é un tratamento que se chama diagnóstico xenético preimplantacional, que consiste en sacar unhas células do embrión para ver se é cromosómicamente normal e facer soamente a transferencia de lesos.

—Como se compara España con outros países?

—España é o país de Europa que máis ciclos está a facer de doazón de ovocitos. Cando a paciente ten poucos óvulos ou leva varios tratamentos e non se embarazou, ou ben ten unha idade na que a resposta é mala, utilízase unha doante de óvulos. Están a vir moitas pacientes doutros países de Europa a facerse estes tratamentos a España. E hai moitas clínicas que traballan case exclusivamente con pacientes estranxeiras, de Inglaterra, de Italia, de Alemaña ou Países Baixos. Xa sexa por leis máis restritivas noutros países ou por outras razóns persoais. Entón, esa é a técnica que máis se está facendo. E en fecundación in vitro, o número é bastante alto con respecto a outros países.

—Que avances tiveron as técnicas de reprodución asistida?

—Hai habido varios avances nos últimos anos. Por exemplo, están a utilizarse uns incubadores para supervisar o desenvolvemento do embrión día a día sen sacar a placa de cultivo, como se facía antes. Así se evitan os cambios de temperatura que non son bos para os embrións. Estes incubadores chámanse Timelapse porque van tomando fotografías cada certo tempo dos embrións. Iso é bo para o desenvolvemento embrionario. Outra serie de técnicas novas que están a cambiar o panorama son as técnicas xenéticas avanzadas para estudar como é o embrión cromosómicamente.

Ata que idade se pode ser pai?: «O risco aumenta a partir dos 40»

Laura Miyara

—De que depende o éxito dun tratamento de reprodución asistida?

—Hai moitos factores que inflúen niso. Pero ao final, os máis importantes son o factor feminino, é dicir, a calidade ovocitaria, a calidade do espermatozoide, e os medios de cultivo do laboratorio no que se realiza a técnica. O que hai que facer para garantir as maiores probabilidades de embarazo é intentar individualizar cada caso en función do diagnóstico que teña esa parella ou esa muller. Non hai tratamentos universais que sexan iguais para todo o mundo. Hai que estudar a causa desa esterilidade e en función desa causa dar o tratamento adecuado. Despois, a miña opinión é que na clínica hai que traballar todos os días da semana, porque a muller ten a ovulación o día que a ten e cando cae hai que estar alí, sexa sábado, domingo ou día de festa. Agora, moitas clínicas fan tratamentos adaptados para que a ovulación non caia en fin de semana, adiántese ou atrásese. Desde o meu punto de vista, iso non é bo e empeora os resultados. Temos que pensar nos pacientes, non en nós.

—Desde o punto de vista do paciente, que factores inflúen?

—O estilo de vida inflúe e nos extremos é cando máis está claro. O índice de masa corporal, o sobrepeso e a obesidade na muller inflúen non só para conseguir o embarazo, senón para que este sexa de maior risco. O tabaco, o alcol tamén inflúen. Pero sempre hai habido pacientes que teñen un estilo de vida pouco saudable.

—Recentemente publicamos o testemuño dunha muller de 33 anos que se realizou un test de reserva ovárica. Recomendaría de xeito xeral facerse esta proba nese rango de idade?

—Neste aspecto son bastante crítica. Non me parece nada mal que as mulleres se fagan un test de reserva ovárica, porque é moi sinxelo, é unha análise dentro dunha analítica que se fagan e isto pódelles dar unha idea de como lles pode ir no futuro. Pero iso non debe condicionalas. Porque creo que hai unha presión esaxerada sobre o tema da maternidade na muller. Non estou de acordo con que se tes 32 anos e non tes parella teñas que conxelar os teus óvulos para o futuro. Hai que pensarllo un pouco e informarse moi ben das posibilidades de éxito. Hai varios estudos sobre ese tema e das mulleres que conxelan os óvulos, hase visto que non chegan ao 20% as que despois volven facerse un tratamento para quedarse embarazadas e usalos. E outro problema é que o que facemos con isto é envellecer ás nais. Ao final, estamos a contribuír a unha poboación de nais maiores. Entón, hai que individualizar, hai que ver en cada caso se conxelar é recomendable ou non, se esa muller realmente vai querer ser nai e entender que a maternidade está moi ben pero non é o único que hai no mundo.

—Que investigacións se están desenvolvendo no campo da reprodución asistida?

—Hai dúas vías que a min parécenme interesantes. Unha é a do diagnóstico xenético preimplantacional non invasivo. Agora, de rutina, o que se fai é coller unhas células do embrión, analizalas e ver cal deles é cromosómicamente normal, pero iso é invasivo para o embrión. Entón, o que se está estudando é analizar a pegada de ADN que o embrión deixa no medio de cultivo, para saber se ese embrión vai ter algunha alteración cromosómica. Isto ten que mellorar, porque non é tan preciso como a outra técnica, pero nun futuro creo que os resultados se van a igualar e dese xeito poderemos elixir o embrión con máis capacidade de implantarse. E doutra banda, temos avances na intelixencia artificial para elixir embrións.

—Que consello lle daría ás parellas que están a intentar concibir e non o logran? En que momento se debería acudir a consulta?

—Se despois dun ano de relacións sexuais non protexidas non quedan embarazados, teñen que acudir a un especialista nun centro de reprodución asistida. E diríalles que se armen de paciencia e bo humor. É un camiño longo e, moitas veces, desesperante, e hai que saber porse un límite. É importante que eles saiban ata onde queren chegar, cantos intentos poden facer. 

---

---

---