Exercer a psiquiatría desde a facultade de informática: «Hai cousas que non se contan en consulta e si en redes sociais»
SAÚDE MENTAL
Miguel Anxo Pérez Vila traballa nunha IA que alerte aos usuarios de se poderían padecer depresión, un traballo doutoral que foi premiado
27 oct 2025 . Actualizado á 05:00 h.Miguel Anxo Pérez Vila (A Coruña, 1997) expón dúbidas razoables e expón algunhas das incoherencias nas que caemos como usuarios da internet. Por unha banda, probablemente con razóns dabondo, receamos de ceder os nosos datos persoais durante a experiencia en liña. Sabemos que son petróleo dixital, que se fai negocio con eles pese ao afán en lexislar. Con todo, non nos cortamos en repartir likes ou compartir contidos que saen das redes a través de conversacións de WhatsApp, a plataforma onde habitan gran parte dos nosos segredos. Tampouco de aceptar cookies sen demasiada reflexión ou contratos de uso sen ler nin unha soa cláusula. Non hai contradicións nesta polaridade?, somos tan naífs de pensar que cada contido co que interaccionamos non achega información sobre nós, aínda que non nos estea pedindo o noso DNI?
Por iso é polo que este investigador expoña, tendo en conta este escenario un tanto ilóxico, se non sería máis intelixente que os datos que cedemos sirvan a unha causa maior. E maior pode acabar sendo evitar un suicidio por detectar condutas perigosas a tempo. «Se a calquera pai expuxéseslle se asinaría un consentimento de que, no caso de que o seu fillo mostre en redes sociais un comportamento que poida xerar consecuencias catastróficas, notificaríaselle o problema, pois seguramente todos asinarían esa autorización para o tratamento dos seus datos», aventura.
O traballo de Pérez Vila no CITIC (Centro de Investigación en Tecnoloxías da Información e as Comunicacións), dependente da UDC, foi recoñecido como a mellor tese doutoral por parte da Sociedade Española para o Procesamiento da Linguaxe Natural (SEPLN). A súa idea: aproveitar o moito máis — do que podería parecer— ás redes sociais para diagnosticar trastornos da esfera psiquiátrica. Noutras palabras, aproveitarse do que si lle contas a Instagram, pero non ao médico.
A fórmula
«A grandes liñas, centrámonos en usar técnicas de intelixencia artificial e Big Data para analizar os textos que pode deixar a xente en redes sociais e traducilos en sinais asociados a síntomas clínicos que poidan evidenciar se un usuario está a deixar pistas sobre algún risco de depresión ou non», comeza a explicar Miguel Anxo. O seu algoritmo —el é informático de formación— recolle as faragullas que os usuarios sempre deixan polo camiño. «Engloba, entre outras cousas, modelos de linguaxe. Para que a xente se faga unha idea, do estilo de chatGPT. Despois, combinámolo con algoritmos de procura de información que son os que fan o traballo sucio de indetificar toda a información dispoñible que exista nas redes sociais. Pódeste imaxinar a cantidade que hai», comenta.
A idea de que unha intelixencia artificial rebusque entre as nosas publicacións en redes para comprobar se hai problemas non é nova —de feito, o humanos xa rexoubaban nos perfís da xente antes de que a IA se incoporase ao noso vocabulario—. Non é no que polo que premiaron a este coruñés, é máis ben o como o motivo do recoñecemento. «Pretendemos achegar un cambio con respecto ao paradigma anterior, porque poder analizar se existe depresión ou non é algo que xa leva tempo estudando. Pero todos estes modelos anteriores tiñan un criterio un tanto opaco. O que nós fixemos foi colaborar con clínicos para basearnos na súa metodoloxía», explica Pérez Vila. Cando fala de metodoloxía clínica refírese a que esta IA foi adestrada en base aos criterios para identificar trastornos graves do Beck's Depression Inventory. «Este cuestionario de 21 síntomas é o coñecemento que está por baixo do noso sistema. De feito, agora estamos tamén traballando co DSM-5 —o manual de referencia para o diagnóstico de patoloxías psiquiátricas—, que é co que traballan os clínicos, confirmando a presenza nas últimas dúas semanas de certos síntomas. Se se cumpre certa presenza e frecuencia de síntomas, considérase depresión», comenta. É certo que no diagnóstico psiquiátrico a estatística xoga un papel fundamental —este síntoma, si; leste, non—, pero onde queda a parte humana fronte ao uso destes sistemas?, que opinan os psiquiatras? «A verdade é que a aceptación, cando falamos con eles, é bastante positiva. De feito, achégalles moitísimo valor. A crítica disto é que hai moitos factores que non podemos ver sen o cara a cara, sen o factor emocional ou a linguaxe non verbal. É certo que é unha limitación que existe. Pero tamén están moi interesados en poder aproveitar todo este coñecemento e evidencias que hoxe en día nos dan as redes sociais e que, se cadra, na clínica non as teñen. Nun estudo recente elaborado nos Estados Unidos sobre persoas con condutas suicidas que ían a terapia, viuse que moitos deles non dixera ao clínico que pensaran en suicidarse. Con todo, si o expresaran en redes sociais. O anonimato e a sensación de comunidade que algunhas redes sociais achegan si provocaran que contasen nese espazo o que non comunicaran ao clínico.
O paradoxo social
Do mesmo xeito que se podería debater se o fin xustifica os medios —ceder privacidade a cambio de saúde—, tamén se foi primeiro o ovo ou a galiña. Resulta curiosa a volta dada ao calcetín, tratando de diagnosticar depresións a través de redes sociais que, quizais en moitos casos, non existisen sen esas mesmas redes. «Estou totalmente de acordo. É a pixota que se morde á cola. Ás veces esta hiperconexión que, en parte, é producida polas redes sociais provoca moitos destes síntomas que acaban derivando en depresión. O bum das redes sociais e a hiperconexión vai ser moi difícil de mitigar, así que polo menos aproveitémonos de toda esta rede que existe agora mesmo para paliar as súas grandes limitacións e problemas», razoa, pragmático, Miguel Anxo Pérez Vila ao que, por idade, tocoulle crecer nesta realidade.
RECIBIR UN AVISO E PEDIR AXUDA, FUNCIONA?
Actualmente, e dado que as plataformas sociais están obrigadas a preservar a privacidade dos seus usuarios, as alertas que recibirán as persoas ás que unha IA detéctalles sinais de alarma no seu comportamento limitaranse a unha mensaxe dentro das propias plataformas ofrecéndolles teléfonos de axuda ou suxerindo que pidan axuda profesional. Pero ata que punto estas recomendacións tradúcense en consultas reais a profesionais da saúde mental?
Segundo datos da plataforma «Suicide prevenTion in social Platforms» (STOP), este tipo de anuncios, ofrecidos a aqueles usuarios aos que se lles detecten patróns de risco de ideación suicida, depresión ou trastornos alimenticios, aumentaron as chamadas ás liñas de axuda de prevención do suicidio nun 60%. Segundo este grupo, o éxito destas vías de axuda débese ás dificultades de acceso a profesionais da saúde mental, así como ao estigma e a discriminación que aínda impera.