Josep Lloret, biólogo: «Unha sardiña ten menos omega-3 hoxe que hai 30 anos»
SAÚDE MENTAL
O investigador do Instituto de Ciencias do Mar foi coordinador dun estudo que analizou o perfil lipídico en 36 especies mariñas do Mar Mediterráneo
25 oct 2025 . Actualizado á 05:00 h.O peixe xa non é o que era. Literalmente. O quecemento do mar e a sobreexplotación das poboacións pesqueiras reduciron drasticamente os ácidos graxos Omega-3 dispoñible no Mediterráneo. Esta é a conclusión dun estudo publicado na revista Food Policy, liderado polo Instituto de Ciencias do Mar (ICM-CSIC) e financiado polo fondo Europeo Marítimo e de Pesca (FEMP) a través do GALD Costa Brava. Josep Lloret, investigador do ICM-CSIC e coordinador do estudo, explica os detalles da publicación, que analizou o perfil lipídico de preto de 3.000 individuos de 36 especies diferentes.
—De onde parte a investigación?
—A asociación que está en Xirona, a GALP Costa Brava, financiounos un proxecto para analizar os ácidos graxos de todas as especies comerciais que se capturan nesta zona para poder valorizalas. O perfil de ácidos graxos consiste nunha análise, coma se fose unha analítica de sangue nas persoas, pero nos peixes. Unha análise dos diferentes tipos de lípidos, que son os ácidos graxos. De entre todos eles, centrámonos nos Omega-3, que o hai de diferentes tipos. Nos peixes, nos crustáceos e nos moluscos, atopamos basicamente o EPA e o DAK. Son os principais ácidos graxos Omega-3 mariños.
—Que importancia teñen estes lípidos?
—Do mesmo xeito que sucede cando nos facemos unha analítica de sangue, todos os compoñentes son importantes, na análise de perfil de ácidos graxos sucede algo parecido. Todos son relevantes, pero os omega-3 son vitais para a bioloxía do organismo, do peixe, do polbo ou da gamba; para o seu crecemento e para a súa reprodución. Cando nós os inxerimos, tamén son esenciais para a nosa saúde. E digo isto porque nin os peixes nin os humanos podemos sintetizalos no noso corpo. Só os sintetizan os vexetais mariños, basicamente, algas e sobre todo o fitoplancto que está na columna de auga. A partir de aquí, transmítese a toda a cadea trófica ata os peixes e os humanos. Nas persoas, hai moitos estudos que demostran o efecto beneficioso que ten o omega 3 para a redución de risco cardiovascular, a prevención de determinados tipos de cancro ou a diminución do risco de padecer depresión, entre outros. Por iso, fixemos o estudo conxuntamente entre biólogos mariños e médicos, para valorar o impacto sobre a saúde humana.
—Que especies mediron?
—Collemos dous grupos. As tradicionais e clásicas, que son as de augas tépedas e frías que se atopan no litoral catalán, neste caso a costa de Xirona como exemplo, que serían moitas das que tamén tedes en Galicia. A pescada, o rape, o lirio, a cabala, a sardiña ou o bocarte. E o outro grupo, que sería de especies de augas máis cálidas, que son xustamente as que se ven beneficiadas polo cambio climático. No litoral mediterráneo falamos da alacha, a anjova ou a gamba branca. Estas son especies máis típicas de Alacante, Andalucía ou Grecia, onde as augas son máis calidas. Analizando estes dous grupos, vimos que a diminución que se produciu da achega en omega-3 por parte das especies de augas frías, que son as tradicionais da zona, supera en moito o que é o aumento que se produciu en achega da omega-3 debido ao incremento das especies de augas cálidas. Dito doutro xeito, o aumento da achega de omega-3 polas especies de augas cálidas non compensa a gran diminución que se produciu na achega de omega-3 polas especies tradicionais de augas temperadas e frías, que son as típicas da zona.
—A que débese?
—A dous grandes factores. Un é a diminución dos stock no Mediterráneo. Como sabedes, no Mediterráneo moitos dos caladoiros están sobreexplotados. Iso implica menos quilos desembarcados e isto, cando se traduce en omega-3, dá como resultado unha achega menor para a poboación local. Por outra banda, o cambio climático tamén está a afectar á reprodución e o crecemento destas especies, un factor que se suma ao da sobrepesca. Hai menos abundancia, co cal, diminúe a achega local de omega-3. Ademais, este quecemento da auga do mar está a causar que o fitoplacton produza menos omega-3 por un efecto fisiolóxico. Necesita menos nas súas membranas. Isto repercute ao longo da cadea trófica e fai que os peixes inxiran tamén menos. Por tanto, un individuo, unha sardiña, unha pescada, acaba tendo menos omega-3 que hai 30 anos, debido ao incremento da temperatura da auga do mar, que afecta ao fitoplacton e trasládase a toda a cadea trófica. Isto vai ir en aumento. Por tanto, está a problemática da diminución das capturas, pero tamén de incremento da temperatura da auga do mar, que leva a unha situación de diminución do 60% da dispoñibilidade de omega-3 desde o 2000 ata o 2023.
—O estudo elaborouse no Mar Mediterráneo, teñen constancia de que algo parecido suceda no Océano Atlántico e Mar Cantábrico?
—Non hai un estudo realizado, que eu saiba, en Galicia, pero si que se fixeron noutras zonas do mundo e estase chegando á mesma conclusión á cal chegamos nós, que é esta diminución da achega de omega-3. Iso quere dicir que o consumidor local ver privado deste nutriente dos nosos mares, que é clave para a súa saúde. É certo que podemos importar peixe de Asia, de Arxentina e de onde sexa, pero entón isto non é quilómetro cero. O noso traballo é un toque de atención para lembrar que, aínda que os peixes locais seguen achegando moito omega-3, debemos ter coidado porque esta diminución pode continuar ata o punto de que non haxa omega-3 para todos a nivel local. É dicir, que tendemos que depender das importacións ou da agricultura, pero non é o mesmo porque é menos sostible ambientalmente pola distancia percorrida, pola pegada de carbono. Pero tamén socialmente e economicamente porque prexudica finalmente á economía local, sexa de Galicia ou sexa de Xirona.