Todo o mundo recomenda ir ao psicólogo: preguntas e respostas sobre cando e como acudir a psicoterapia

María, de 32 anos, rompe co seu noivo Juan. Ou mellor, Juan rompe con María. De xeito inesperado e sen sinais previos que facilitasen predicir un colapso da relación. Levaban xuntos sete anos, dous convivindo, e tiñan plans de cara ao futuro. Despois de que Juan desaparecese, as amigas de María recomendáronlle porse en contacto cunha psicóloga para iniciar terapia. 

Antonio, de 66 anos, acaba de perder ao seu irmán Luis, co que estaba moi unido. Luis levaba anos padecendo unha enfermidade cardiovascular que se foi agravando ata que o medicamento non puido facer máis para manterlle con vida. Antonio non adoita falar dos seus sentimentos e foi criado no «tirar cara adiante». As fillas de Antonio temen as repercusións do duelo e insisten ao seu pai para que comece un proceso de psicoterapia. 

Son dous casos prácticos, non reais, pero que poderían selo. E, tras o non pouco cacarexado estalido da importancia da saúde mental na nosa sociedade, probablemente moitos tería o mesmo modo de operar que as amigas de María ou as fillas de Antonio: saltar como un resorte para recomendar tratamento en saúde mental, incluso antes de que o baleiro apareza. Ás veces, pensamos que a alguén lle viría ben a terapia sen que nin sequera nada pase. «Creo que á miña nai lle viría ben facer terapia». E a dúbida é lexítima: trátase de prevención ou de precipitación? Facemos ben en desenfundar a recomendación de acudir ao psicólogo a todo o mundo?, que expectativas se xeran sobre o proceso de psicoterapia?, convenlle a unha persoa que vive a súa vida dun xeito relativamente funcional perderse esa introspección persoal?

«Unha pregunta sincera. Creo na necesidade de normalizar o feito de ir a terapia cando un o necesita pero… non podería ser tamén que estamos patologizando emocións que son resultado de estar vivo e dos conflitos naturais que xorden de relacionarse con outros?». Quixo a casualidade que esta semana o cantautor Ismael Serrano lanzase esta pregunta ao aire en X, unha discusión á que se sumaron centos de usuarios, incluídos psicólogos que achegaron os seus puntos de vista. 

Café para todos

Din que dous non se pelexan se un non quere. Poderíase debater sobre isto é así. O que é impepinable é que non hai terapia que funcione se un non está convencido. Nin tampouco se o momento non é o adecuado. «Hai un principio máximo, algo que nos ensinan en primeira de Psicoloxía, que é que para que a psicoterapia sexa efectiva ten que haber ese grao de motivación por parte do paciente. Querer traballar, querer modificar, querer aprender ou querer cambiar. Por outra banda, tamén debe establecerse unha boa alianza terapéutica co profesional. Estes dous piares son fundamentais para o inicio. Se unha persoa non está motivada ou non sente cómoda, entón é moi pouco probable que a terapia sexa exitosa», comeza detallando Raquel Rodríguez-Carvajal, psicóloga clínica e Profesora Titular da Universidade Autónoma de Madrid. Tamén será clave,algo que apunta Hafdallah Menni, psicólogo sanitario e coordinador do clínica Instituto Imaya de Vigo, estar convencido de que é o momento: «Onda a motivación e a disposición para para abordar a problemática, moitas veces que o momento sexa o adecuado é un elemento fundamental. Non necesitamos "ir sempre a terapia", senón cando sexa o momento adecuado porque xa probamos outras cousas, tirado da nosa rede de apoio ou da nosa propia estrutura dos nosos recursos persoais. Se con isto non se resolveu, sen dúbida é recomendable empezar un proceso terapéutico».

Aínda que sexan eles quen máis enarborasen a bandedra, a psicoterapia non a inventaron nin os millennials nin os Z. Non haberá sanación a través da psicoloxía se a persoa non está motivada ou se cre que non é o momento. E deixaraa se o profesional non é do seu agrado. Por moitos esforzos e insistencia que poña o seu círculo. 

Como detectar o momento

Alicia Álvarez está especializada no tratamento do trauma. Ao longo dunha vida, todos nós, incluído o lector, sufrirá algún evento potencialmente traumático. Con todo, só un 3,6% da poboación acabará por desenvolver un trastorno de estrés postraumático. Afortunadamente, temos moita capacidade de superar situacións adversas. É difícil lograr prever cando un acontecemento difícil nas nosas vidas acabará por converterse en material de consulta. Por tanto, é complexo saber se esa recomendación de «ir ao psicólogo» é necesaria ou non. Por suposto, pódese traballar en prevención. Non só se pode, senón que se debe, pero non sempre resulta obvio como facelo.

«A psicoloxía no preventivo é fundamental. Desde o colexio de psicólogos defendémolo en todos os ámbitos, pero ten máis que ver co ámbito comunitario que co individual. Só deberiamos previr de xeito individual cando, debido ao excepcional das circunstancias, podemos prever con seguridade que vai existir unha dificultade de adaptación. E aínda así, con moita precaución. Nin sequera nunha catástrofe como puido ser a do accidente do Alvia váiselle recomendar facer psicoterapia a todo o mundo. De entrada, a maioría da poboación ten capacidade para adaptarse. E adaptarse non significa pasalo ben ou non asustarse —recalca—. A maior parte da poboación, cos seus recursos propios e comunitarios —familia, amigos e demais rede social— vai ser capaz de saír adiante sen moita dificultade», opina José Berdullas, psicólogo clínico e membro do Colexio Oficial de Psicoloxía de Galicia (COPG).

En calquera caso, a posibilidade de consulta tamén está aí. Tes dúbidas de se no teu caso particular empeza a haber consecuencias que requiran intervención? Pois como suxire Alicia Álvarez: «Cando unha persoa ten un malestar que non desaparece e condiciona o noso día a día, podemos ir consultar a un psicólogo. A idea é que ese profesional indíquenos se entra dentro da normalidade. Pódenos dar indicacións ou cousas para facer; se estamos ante un estado san, natural, adaptable e se ten que seguir o seu curso ou non. Ou, se pola contra, temos factores de risco ou algunha sintomatoloxía detecte que conforma un cadro clínico». Ante a insistencia de quen nos coñece, tampouco está de máis curarse en saúde se é que non vemos con malos ollos o proceso terapéutico, pero temos dúbidas de «se é para tanto». «Cando sofres unha ruptura, moitas veces dinche o de ‘‘por que non vas ao psicólogo?'' Pois o psicólogo pode dicirche se o estás levando ben, se estás ante un proceso normal, se tes ferramentas ou pódense traballar algunhas outras. E isto é prevención. Aí non enfermaches co duelo. Porque non tes por que necesariamente enfermar por perder a alguén», recalca Álvarez, insistindo nese símil entre a psicoloxía e o medicamento.

A expectativa máxica

E logo están, claro, as expectativas. Porque se nos insistiron unha e outra vez en que a solución aos nosos problemas pasa por facer psicoterapia, a psicoterapia deberá sandarme. «É outro factor, o da expectativa máxica ou o pensamento máxico. Persoas que, dalgunha forma, agardan resultados rápidos e inmediatos Pero é que o proceso ten os seus tempos. Aos meus pacientes sempre lles digo que van estar comigo unha hora á semana, pero as 167 horas restantes con eles mesmos. Por tanto, o rol do terapeuta non é facer cousas pola persoa, senón guiarlle, acompañarlle e facerlle ver aspectos que se repiten na súa vida e que adoitan xerar o mesmo resultado. Reaxustar expectativas é o primeiro», aclara Hafdallah Menni, incidindo, iso si, en que a terapia, aínda sendo lenta, debe ter un final.

Pero é que somos nós mesmos en moitas ocasións os que marcamos os límites, os que dicimos que isto e aquilo non o queremos sacar a relucir. «Isto fai que todo se vexa un pouco freado. É coma se tivésemos que ir da cidade Á a B, pero por estradas secundarias. Isto fai que o proceso poida ser máis lento. Pode ocorrer e está perfectamente ben, porque un bo profesional debe saber cando é un bo momento para tocar que cousa», certifica a profesora Rodríguez-Carvajal, que tamén deixa claro que o profesional acompaña; nunca decide. «Cando me din que a non sei quen o seu psicólogo lle ha dito que se divorcie... Pois ou mal psicólogo, ou mal explicado, ou mal recibido. Porque o traballo é en base aos valores desa persoa, a como quere proxectarse na súa vida, co propósito que lle quere dar e cos seus valores persoais. O paciente debe ver, que non hai unha transgresión. Que primeiro hai unha clarificación, porque hai persoas que non teñen nin claro cales son os seus propósitos vitais ou os seus valores. O terapeuta está para clarificalo, e logo desenvolver unha serie de accións e cambios en patróns de pensamento, emoción e acción, que permita estar aliñado cos seus valores, o seu proxecto. Iso é fundamental».

Tendencias de procura en Google en Galicia

O índice mostra a evolución do interese no termo, sendo 100 o momento de máximo interese histórico e 0 o de menor importancia.

Rúa sen saída?

A psicoterapeuta Mariel Buqué recoñece no seu libro Esta ferida non me pertence (Diana, 2025) que «moi poucas cousas son tan frustrantes para un profesional de saúde mental como chegar ao que parece unha rúa sen saída nunha sesión». Pero seriamos capaces como pacientes de recoñecer que o profesional que temos sentado en fronte de nós está perdido? Á fin e ao cabo, nesta relación estamos nunha posición de inferioridade en canto a coñecementos do que debe e non debe ser unha psicoterapia. O esperable, é que se ese profesional atopásese esta situación, expuxese con total honestidade que nos achamos nunha rúa sen saída, pero tamén nós podemos detectar sinais.

«No momento no que a persoa ve como se incide unha e outra vez sobre un tema que non se está clarificando, pode ser un sinal. Ás veces queremos traballar algo, pero non se clarifica en que medida iso está relacionado cos obxectivos que a persoa quere conseguir. Porque non esquezamos que o traballo terapéutico ten que ser en función dos obxectivos que a persoa quere conseguir e o psicoterapeuta debe estar para orientarlle. Isto non consiste en crear unha nova persoa, senón en recoller as túas propias fortalezas e recursos e atopar o mellor camiño para facer esa traxectoria», deixa claro a profesora da UAM que aclara, por certo, que preguntar polo proceso non é só pertinente, senón tamén recomendable.

E aínda que se creou un vínculo, quen escoita os nosos problemas non é un noivo ou unha amiga. Pedir unha segunda opinión, non é en ningún caso unha traizón. E romper co teu psicólogo se cres que aí non é, tampouco. «Imaxínate que a voz do teu terapeuta incomódate. Pois temos un problema. Se eu tivese que ir a un médico de segundo que especialidade e déseme noxo, eu non podería», explica con absoluta honestidade Alicia Álvarez. Unha psicoterapia non é unha hipoteca.

---

---