Así é a depresión riseira: «Intentar solucionar os teus problemas forzándote a estar alegre non funciona»
SAÚDE MENTAL
Moitas persoas disimulan ou enmascaran os síntomas da súa depresión para non cargar aos demais ou ben para evitar enfrontarse ao problema de xeito directo, o que pode prolongar o sufrimento de forma innecesaria
19 nov 2024 . Actualizado á 18:40 h.Cantas veces ignoramos as nosas emocións negativas intentando suprimilas e forzarnos a estar mellor? Este mecanismo é relativamente frecuente e, no día a día, poida que caiamos nel sen sequera darnos conta. Xa sexa por non molestar aos demais na nosa vida persoal ou para manter unha actitude profesional no traballo, controlar as emocións é parte da vida de todas as persoas.
Pero cando o que intentamos tapar é máis que un estado de ánimo, cando o problema de fondo é unha patoloxía de saúde mental como a depresión, reprimir os seus signos é contraproducente. Isto é o que se coñece co termo de «depresión riseira» ou «depresión alegre», unha manifestación desta enfermidade que permanece oculta para os demais porque o individuo se forza a aparentar que todo vai ben, o que, para os expertos, é un reflexo dunha sociedade que non ten lugar para o malestar. Cando isto ocorre, a procura dun tratamento para porlle solución postérgase e, como consecuencia, os síntomas poden cronificarse ou agravarse.
Por que algunhas persoas ocultan a súa depresión
Pode haber diferentes motivos que leven a alguén a non mostrar os seus síntomas pero, de xeito xeral, todos agrúpanse en dúas vertentes. Por unha banda, sinala a psiquiatra Marina Díaz Marsá, presidenta da Sociedade Española de Psiquiatría e Saúde Mental, «poida que a persoa teña un estado de disociación, que dalgún xeito non poida conectar cos seus sentimentos e estea anestesiado. Entón, preséntase como alguén riseiro e fala de emocións negativas e dolorosas sen unha resposta emocional que sexa axustada ao que relata». Noutros casos, é posible que a persoa se mostre alegre en público «polo medo a que lle xulguen como débil, a pesar de que na súa intimidade ten esa tristeza, esa sensación de non poder coas actividades habituais e outras dificultades», observa Díaz.
Dentro destas categorías, os perfís que máis frecuentemente poden entrar nestes patróns son aquelas que corresponden a persoas que teñen a cargo familiares ou que están sobrecargadas a nivel laboral. Nestes casos, as persoas poden estar tan abocadas ao coidado dos demais que non teñen espazo na súa vida para as súas propias emocións.
Detrás das emocións negativas hai unha necesidade de axuda que se manifesta con tristeza ou con ese baixo estado anímico característico dos cadros depresivos. Isto é importante porque, cando unha persoa evita mostrar o que lle ocorre, está «a retirar esa invitación a que os demais lle axuden, ás veces por non molestar e, ás veces, por non querer que os demais se metan na súa vida, ou porque non se fía dos demais para pedirlles esa axuda», sinala o psicólogo Xacobe Fernández, do Colexio Oficial de Psicoloxía de Galicia.
Noutros casos, é posible que a demanda de axuda existise previamente, pero que non lograse a resposta desexada. «Se dis que estás mal, nalgúns ámbitos podes ter unha experiencia bastante invalidante. A forma de adaptarte a iso pode ser non mostrarte vulnerable, non pedir axuda, porque xa sabes que salgue mal. Vas evitar interactuar cos demais desde esta vulnerabilidade e vas intentar solucionar os teus problemas forzándote a estar alegre, a dicir que estás ben e mostrarte feliz coa esperanza de que iso solucione a túa depresión», ilustra Fernández.
Tamén pode suceder cando a orixe da depresión está nun evento traumático. «Nestes casos, a persoa non quere afrontar a situación, aínda que sexa a nivel inconsciente», observa Díaz.
Incluso, pode darse en persoas que non teñen motivos aparentes para este malestar, individuos que teñen un traballo, unha casa, familia, amigos e estabilidade, porque a depresión non fai diferenzas. Nestes casos, o individuo pode sentirse obrigado a continuar coma se non lle pasase nada porque non atopa unha explicación aos seus problemas, cando en realidade, esta resposta «podería explorarse en psicoterapia», sinala o experto.
O risco de disimular os síntomas
O primeiro que os especialistas remarcan é que os síntomas non desaparecen por si sós na ausencia dunha intervención, senón que tenden a agravarse ou poden volverse crónicos. «Se un non acepta o que ten, iso pode ir en detrimento de un pedido de axuda profesional e por tanto de instaurar un tratamento cando o cadro xa leva máis tempo. Isto supón certos riscos. Ás veces, podemos chegar a vernos en situacións máis impulsivas ou de acción de morte que nun momento dado pode aparecer e chegar a constituír unha conduta suicida cando na contorna non identificaran esa situación», advirte a doutora Díaz.
Ao mesmo tempo, tampouco é útil compartir o malestar con todo o mundo ou manter unha actitude victimista con respecto ao que está a pasar. «Non hai que abandonarse e deixar que as emocións tomen as decisións por nós. Pensar en que estou mal todo o intre e falar disto con todas as persoas que se cruzan no meu camiño me autolimita e tampouco funciona», sostén Fernández.
Trátase, en definitiva, de atopar un equilibrio no que prioricemos a nosa saúde mental e enfoquemos o esforzo en volver atopar o benestar dentro das nosas circunstancias. «Funciona admitir e traballar no problema, seguir mantendo un mínimo de actividade a pesar da falta de motivación. Pero non hai que intentar mantelo todo á conta dun esforzo inasumible, porque o resultado de facelo é unha sensación de impotencia e desesperanza: intentei non cargarlle aos demais, intentei que non se me note, intentei porme ben por min mesmo e non o logrei», recomenda Fernández.
Como actuar ante os signos da depresión
O primeiro é saber recoñecer este trastorno e porlle nome ao que está a pasar. Neste sentido, os síntomas máis frecuentes da depresión inclúen a sensación persistente de tristeza, a perda de interese e da capacidade de gozar e unha diminución da vitalidade que limita o nivel de actividade e produce un cansazo esaxerado, desproporcionado en relación cos esforzos da vida diaria.
Tamén poden aparecer sentimentos de culpa ou incapacidade, irritabilidade, pesimismo ante o futuro, perda de desexo sexual, cambios no apetito, ideas suicidas ou perda de confianza nun mesmo, así como unha diminución na capacidade de concentración e de memoria.
Se aparecen estes síntomas, é importante saber que a clave non vai estar en suprimilos, senón —como sinala Fernández—, en modificar as circunstancias para que as emocións cambien. «A depresión ten tratamento e é eficaz. Pero, canto máis tardemos en buscar axuda, máis se pode cronificar o trastorno e máis riscos pode asociar esta situación. Non podemos esquecer que é un trastorno mental que ten unha orixe biopsicosocial, é dicir que hai diferentes aspectos que poden facer que apareza e ningún deles ten que ver coa debilidade de carácter», subliña Díaz.
«As cousas non ocorren no baleiro, senón que teñen causas. E ás veces non valoramos as causas como dignas das súas consecuencias. Tendemos a negar, a minimizar as causas do que nos pasa e a pensar que non é iso. No momento en que un minimiza o que lle pasa, deixa de escoitarse e de darlle espazo ás súas emocións. Para alguén, a morte dun animal da familia ou o perder unha relación duns poucos meses pode ser suficiente para estar moi mal. Non hai que restarlle importancia a estas cousas», sostén Fernández.
Sobre todo, hai que saber pedir axuda cando a situación non cambia. «Paréceme lexítimo que alguén intente solucionalo cos seus propios medios nun primeiro momento. Se hai un tempo que alguén se está sentindo mal, tamén se pode intentar falar coa contorna, para recibir a calor da comunidade. Unha persoa que non pode falar dos seus sentimentos, dificilmente poderá modificalos. Agora, os profesionais estamos para prestar axuda cando a persoa intentou solucionar algo e non o consegue», di o psicólogo.
Se o paciente é outro
Cando percibimos que unha persoa da nosa contorna cambiou, que non lle apetece facer as súas actividades favoritas ou que o seu discurso se ha volto pesimista, poida que o noso primeiro impulso sexa preguntarlle se está ben e intentar axudarlle. Pero, se a persoa non está aberta a recibir esta axuda, forzalo non adoita dar bos resultados. En cambio, o que os expertos recomendan é manter aberto o diálogo para que o noso ser querido saiba que pode acudir a nós cando decida facelo e que estaremos aquí para apoiarlle nese momento.
«Trátase de acompañar sen dar mensaxes do tipo: "Ti podes, anímate, non é para tanto". Sen invalidar os síntomas que ten a persoa nese momento. Tampouco é necesariamente beneficioso animar á persoa para facer cousas igual que sempre, coma se o cadro fose mellorar por si só. O que hai que facer é apoiar e, sen dúbida, recomendarlle que busque axuda profesional», aconsella Díaz.