As emocións de «Do Revés 2» explicadas por unha psicóloga: «O feito de intentar controlalas pode ser contraproducente»
SAÚDE MENTAL
Do revés 2 é a estrea da tempada. Coñece por que é a «mellor película psicolóxica» para nenos, adolescentes e adultos, segundo a psicóloga e divulgadora María Gómez
25 jun 2024 . Actualizado á 11:30 h.«A película Do Revés 2 foi un pequeno abrazo á miña loita constante contra vivir con inquedanza». «Eu, unha adulta de 26 anos chorando vendo Inside Out 2». «Esta película explicoume máis do desenfreo na miña cabeza nunha hora que o psicólogo en dous anos». Estes son ningúns dos comentarios en redes tras o visionado da exitosa película Do revés 2 —tamén coñecida como Inside Out ou Intensamente—, que trata conceptos delicados dun xeito enxeñoso e foi moi celebrada polos psicólogos. Esta longametraxe desenvólvese dentro da mente de Riley Anderson, unha adolescente de 13 anos.
«É a mellor película psicolóxica. Todas as películas que está a facer Disney son moi necesarias porque son unha ferramenta educativa para falar da intelixencia emocional, da saúde mental e de todos estes temas que ata o de agora foron tabú. Falar diso é moi importante e desde a psicoloxía e a educación hai que ir á prevención, non só á intervención», opina María Gómez, psicoterapeuta e divulgadora. «Está moi ben plasmada, obviamente non se pode xeneralizar a como vive cada un a inquedanza ou as emocións, porque cada persoa é un mundo, pero si que Riley vive momentos que creo que case todos experimentamos», engade.
A secuela estreada este 19 de xuño comeza co mesmas cinco emociones antropomorfizadas da primeira parte, encargadas de administrar a mente de Riley a través dunha consola que guía as súas accións. Elas son Alegría, Tristeza, Medo, Ira e Noxo. Todo vai ben ata que, na transición á adolescencia, a súa mente é invadida por un novo grupo de emocións máis complexas: Ennui (que leva o seu nome en francés e viría representar ao aburrimento), Vergoña, Envexa e Inquedanza. Esta última interrompe o control de Alegría, encerra ao resto de emocións nunha bóveda e convértese nunha perfecta antagonista.
Inquedanza preséntase na película cunha chea de maletas, representando o peso que senten quen transita por esta emoción. A poucas horas da estrea mundial, é o personaxe máis comentado por un público que empatiza co seu efecto sobre Riley. A historia mostra como a inquedanza pode ir crecendo aos poucos ata chegar a un punto crítico se non se aborda correctamente. Mediante a representación de falta de aire, garganta pechada, sensación de desmaio, mareo e pranto, a película logra evocar o ataque de inquedanza sufrido pola protagonista. Spoiler, Alegría logra reunir a todas as emocións e pon punto final ao momento cun abrazo. Así, a protagonista recupera a súa respiración.
Ao final a clave, e o que se dá a entender desde a primeira película, é que as emocións non son do todo boas nin malas, senón que hai que saber conxugalas. «Ata o de agora, desde a psicoloxía impúxose moito o pensamento positivo tóxico e o abrazar só o positivo e eliminar calquera tipo de malestar. Iso é irreal e, moitas veces, contraproducente. Cando ves este tipo de situacións sentes un alivio, entendes que ata a persoa que máis admiras do mundo ten inquedanza e pasa momentos como Riley. A clave non é evitar calquera tipo de malestar, evitar a inquedanza, senón lidar con iso, aprender a relacionarte con esas emocións novas que veñen e que non van ser do todo agradables, porque na vida hai momentos que non son agradables».
Fálase moito sobre a xeración de cristal para referirse á pouca resiliencia ou tolerancia xeral dos máis mozos. A psicoterapeuta cre que é un termo «bastante inxusto» porque se enfrontan a retos e a desafíos moi distintos. «Antes non se falaba do tema e se non pos nome a algo, non existe. Agora fálase e pónselle nome e creo que iso é importante, enfrontámonos a desafíos moi distintos: o relacionarnos coas redes sociais, precariedade laboral, un sistema económico distinto con moitas variables de contexto etc. Comparar xeracións é pouco produtivo, ao final non ten sentido e non chegamos a ningunha conclusión», conclúe Gómez, coñecida en redes como @merigopsico.
Nunha entrevista a Fotogramas o director Kelsey Mann expresou que unha das boas decisións que tomaron foi o non estigmatizar o personaxe de Inquedanza, a quen se ve riseira e divertido durante a longametraxe. Incluso non é algo malo, senón que actúa como protectora de Riley, para anticiparse aos problemas. Todo vai ben ata que o pensamento de “Non vallo o suficiente” crúzase pola súa mente.
Unha película animada que interpela a moitas xeracións
«Do revés é para todos os públicos», afirma Gómez, e explica: «Para os nenos é moi moi ben para aprender e para saber que é o que polo que están a pasar e o que lles vai a vir na adolescencia; para os adolescentes é súpers importante para entender por que procesos pasan, como se poden xestionar, e para falar diso. Ao final a película é unha escusa para falar coa xente á súa ao redor, cos seus pais, coa xente próxima. E se es maior creo que é un grande alivio entender o que pasaches, pór en palabras e vivir situacións que vive Riley que non viras noutro sitio reflectido deste xeito. Hai películas psicolóxicas moi boas, pero que son moito máis densas, entón non chegan a un público tan amplo e por iso creo que esta é a mellor».
Consultada sobre a falta dalgunha emoción, a psicoterapeuta confesa que bota de menos a personificación da razón. «Como seres humanos intentamos buscar o equilibrio entre as emocións e a razón. Creo que sería un punto moi interesante, sobre todo agora que Riley é adolescente, pero entendo que a dinámica da película, ao final reflicte o proceso no que todas as emocións razoan para chegar ao benestar da protagonista».
A única «crítica» que xurdiu ao redor do filme relaciónase con que as emocións novas son negativas e a pesar de ingresar na adolescencia, na consola non hai ningún personaxe que sexa desexo ou satisfacción. Esta cuestión foi explicada por Kelsey Mann: «Alegría segue sendo a única emoción claramente positiva. As novas emocións, como Inquedanza e Envexa, aínda que poidan parecer negativas, tamén teñen un propósito positivo na nosa vida. Incluso Inquedanza, que pode causar dano, realmente está a tratar de axudarnos. Todas as emocións están aí para coidar de nós».
Nesta longametraxe, psicólogos da Universidade de Berkeley e da Universidade de California en San Francisco exerceron como consultores, e, xunto ao director, lograron plasmar unha película que parece infantil, pero que esconde unha potente mensaxe sobre a saúde mental. En cada sala de cine aprenden todos: os pais entenden os seus fillos, os adolescentes logran un autoconocimiento e os nenos, co tempo, poderán obter respostas a que é o que sucede ao mergullarse na adolescencia. Adoecerán, pero con coñecemento.
Breve análise das emocións segundo María Gómez
Inquedanza:
Durante a escena do ataque hai un diálogo crave: «Non sei como deter a inquedanza, quizais non se pode. Quizais todo isto é o que pasa cando creces, sentes menos alegría», di Alegría. Para Gómez é un pensamento moi esperable cando te ves en momentos de desesperanza. «É a frase que di Alegría ao darse conta que non pode controlar a situación. Pero aí está o punto, o feito de intentar controlar as emocións ás veces pode ser contraproducente. Hai que escoitalas, sentilas, saber que significan ou que nos están dicindo e relacionarnos doutro modo con elas. Por iso na película ver que non hai que loitar contra a inquedanza, senón falar con ela, porque a inquedanza tamén pode ser adaptativa», explica Gómez.
«A inquedanza pode pasar a ser un problema cando non se xestiona ben, cando tes moitos acontecementos ao redor da túa vida que poden ser moi abafadores e tamén o contexto pode influír en que ti non sexas capaz de xestionar ben a inquedanza. Porque non tes as ferramentas ou porque as situacións que vives non cho permiten, non é unha cousa que só depende de ti, que iso tamén é unha mensaxe moi individualista que se deu moitas veces. É moi persoal saber cando a inquedanza empeza a ser un problema, pero creo que si que é moi bo a partir da base de que é normal, non é algo horrible, que ás veces podes ter síntomas físicos que te alertan moito e que non entendes que é o que está a pasar porque nin sequera sabes identificar porque te sentes así. Hai como moitas capas por baixo das emocións», reflexiona.
Cales son os síntomas da inquedanza?
A nivel cognitivo-subxectivo: preocupación, temor, inseguridade, dificultade para decidir, medo, pensamentos negativos sobre un mesmo, temor á perda de control, dificultades para concentrarse.
A nivel fisiolóxico: sudoración, tensión muscular, palpitacións, taquicardia, tremor, molestias no estómago, outras molestias gástricas, dificultades respiratorias, sequidade na boca, dificultade para tragar, dores de cabeza, náuseas, molestias no estómago.
A nivel motor: evitación de situacións temidas; fumar, comer ou fumar en exceso; intranquilidade motora (movementos repetitivos, rascarse, tocarse...); ir dun lado a outro sen finalidade concreta; tatexar; chorar.
Vergoña:
«Coa vergoña ver moi claro que é unha emoción necesaria, que te avisa de como actuar segundo o contexto social no que estás. É unha emoción que nos fai conscientes de que somos seres sociais e do importante que é como nos relacionamos e o que proxectamos. Do mesmo xeito que a inquedanza pode ser un problema se empezas a actuar distinto preocupándote demasiado sobre que é o que proxectas. En xeral, todas as emocións mal xestionadas poden afectar no teu benestar», asegura a experta.
Envexa
A psicóloga tamén ve a envexa como algo normal, a condición de que estea ben xestionado. «A envexa é interesante porque a entendemos como un pecado capital e algo que está moi mal sentir, pero volvemos ao mesmo: é totalmente normal e pode ser funcional. Mobiliza, sinálate que cousas admiras e que che gustaría conseguir. É coñecido que hai unha envexa sa e outra que non o é; poderiamos dicir que a envexa sa é cando a xestionas ben. Ao redor deste entimiento está a idea individualista e a competitividade, aí é cando poida que non sexa san. Podes envexar a alguén pero o éxito dos demais non é un fracaso teu», explica, e conta que Rigoberta Bandini, que é quen dobra en español ao personaxe, dixo que «a envexa tamén pode ser motor para construír unha mellor versión de ti».
Aburrimento:
Sobre o aburrimento Gómez sostén que «é necesario, sobre todo agora que enchemos calquera espazo coas pantallas e as redes sociais, aburrirse é positivo para a nosa creatividade».
Nostalxia:
Para rematar, a psicóloga fai referencia a Nostalxia: «Aparece moi pouquiño na película porque, por unha cuestión de idade —a protagonista, lembremos, é unha adolescente—, aínda non tivo a oportunidade de experimentala; acaba aparecendo co paso do tempo. A nostalxia é un sentimento que pode ser contraditorio porque sentes alegría pero tamén tristeza. Ao final é botar de menos algo que che gustou moito vivir e iso é unha sorte, significa que tes recordos moi bonitos».