Vivir con agorafobia: «Ir ao supermercado para comprar leite é entrar a un campo de batalla»
SAÚDE MENTAL
Victoria conta que a súa rutina diaria empeza cando esperta pola madrugada con náuseas ou diarrea debido á inquedanza
14 dic 2023 . Actualizado á 16:19 h.Victoria ten 36 anos e leva unha década vivindo con agorafobia. Un trastorno de inquedanza severo que limita case todos os aspectos da súa vida cotiá. Chegou a pasar case un ano enteiro encerrada porque, cando sae de casa, sofre ataques de pánico con sudoración, falta de aire, náuseas e incluso desmaios. «A miña rutina diaria non é como o día a día de calquera persoa. Todo o que unha persoa normal pode facer, a min cústame o dobre, incluso cousas como ir ao supermercado ou a traballar», conta.
Aínda que intentou diversos tratamentos farmacolóxicos e realizou psicoterapia, Victoria asegura que nada lle proporciona un alivio ou unha solución definitiva ao problema. O máis próximo que atopou a estas respostas é a comprensión que recibe ao compartir as súas experiencias con outros que están a pasar polo mesmo a través da asociación Axuda Mutua para os Trastornos de Inquedanza (Amtaes), da que participa como voluntaria. Di que entender esta situación é moi difícil para aquelas persoas que nunca sufriron agorafobia. Por iso, decide abrirse e contar a súa historia.
Que é a agorafobia
A agorafobia é un trastorno de inquedanza que causa unha sensación de medo intenso en determinados lugares ou situacións que poden provocar incerteza. Xeralmente, caracterízase por unha fobia para saír de casa e, sobre todo, a permanecer en espazos públicos, abertos ou pechados, nos que poida haber aglomeracións ou multitudes. Nestes contextos, a inquedanza chega a exceder á persoa, facendo que sexa difícil sentirse seguro, cómodo ou a gusto en lugares novos ou descoñecidos.
O trastorno provoca unha inquedanza e un medo desproporcionados en relación co perigo real que pode representar unha saída. Por iso, os pacientes acaban por evitar esa situación ou necesitar que alguén lles acompañe para poder atravesala.
Aínda que non hai unha causa concreta que explique a aparición da agorafobia, existen factores de risco que poden desencadeala. Sábese, por exemplo, que estatisticamente, as mulleres teñen un maior risco de sufrir agorafobia que os homes. Adoita presentarse ao final da adolescencia ou nos primeiros anos da mocidade, xeralmente, antes dos 35 anos.
Entre outros factores de risco atópanse os sucesos traumáticos ou extremadamente estresantes, como sufrir un ataque ou abuso, ter ataques de pánico ou outras fobias, ou ter un parente consanguíneo que padeza agorafobia. No caso de Victoria, todo comezou na adolescencia, cunha fobia social. «Foi a raíz das miñas circunstancias. Tiven malos tratos por parte da miña ex parella e vivín moitos momentos traumáticos. Todo acabou por saír deste xeito. Nun inicio, é a fobia social a que te pecha e unha cousa leva á outra. Acabas tendo os dous tipos de trastornos de inquedanza», conta.
Sen tratamento, algunhas persoas permanecen recluídas na casa durante anos. Isto provoca depresión e leva aos pacientes a situacións de cada vez maior illamento. «Nunca estás a gusto. O ser humano está feito para vivir en sociedade, entón, se te encerras, tampouco es feliz. Cada día que vai pasando méteste máis na depresión», di neste sentido Victoria.
Un día con agorafobia
Os niveis de inquedanza que sofren os pacientes con agorafobia non son comparables aos que pode causar o estrés cotián dunha situación puntual de conflito ou incerteza nunha persoa sa. Victoria descríbeo como estar «todo o día correndo unha maratón». Esta sensación de inquedanza maniféstase en síntomas físicos. «Tómome a tensión todas as mañás e, recentemente levantada, en estado de repouso, teño as pulsacións en 130 ou 150. A inquedanza é constante. Probei moitas cousas e non ma quita nada», conta a paciente.
Para ilustrar a situación, Victoria relata como foron as súas últimas horas antes da entrevista con La Voz da Saúde. «Hoxe esperteime ás 6 da mañá vomitando da mesma inquedanza. Moitas veces espértanme os vómitos. Estiven ata as 10 da mañá indo ao baño, tamén adoito ter a barriga solta pola inquedanza. Custoume a vida, pero púxenme a facer a comida. Comín algo, pero moitas veces non teño nin fame. Todo o día estiven na casa, ducheime e agora estou a falar contigo», di.
As limitacións na súa vida cotiá son múltiples e severas, empezando polo laboral. «Ata hai pouco, traballaba. Son cociñeira. O meu día a día era pasar un suplicio para ir ata o traballo, un suplicio estando alí e volver, facendo o posible por estar encerrada todo o tempo que puidese. Aféctame no traballo, en canto á familia, nas relacións, en todo. Non podo ir tomar un café con amigos. Calquera mínimo aspecto da vida normal, como ir ao supermercado para comprar leite, para nós é entrar a un campo de batalla», explica.
A vida social é a outra gran prexudicada neste sentido. «Invítante a un aniversario dentro dun mes e todo ese mes non dormes, ou tes pesadelos, porque estás a pensar que ese día vas ter que facer iso que non queres facer, é unha angustia horrible», di Victoria. Actualmente, os contactos que mantén son fundamentalmente coa súa parella, con quen convive, e con persoas próximas coas que fala por teléfono ou por chat.
Diagnóstico e tratamento
«Eu tiña inquedanza desde a adolescencia, pero foise agravando aos poucos e empecei a pensar que non era normal. Eu tiña estes sentimentos e non entendía o que me pasaba. Empecei a indagar e buscar na internet. Estaba preocupada porque incluso me daban desmaios en situacións de moita incomodidade, por exemplo, nun centro comercial. Non podo pisar ese tipo de lugares, porque me empezo a atopar moi mal e a suar. Ao final, diagnostiqueimo a min mesma e despois confirmoumo o médico», conta Victoria.
Cando recibiu o diagnóstico, receitáronlle unha pauta con medicación antidepresiva e ansiolítica que debía tomar a diario. «Déronme unha pastilla antidepresiva para tomar polas mañás e outras 3 pastillas ao día que se adoitan tomar para durmir, pero que eu tiña que tomar para ter máis ou menos baixo control ese estado de inquedanza e aceleración», lembra.
Con todo, actualmente non toma a medicación. Deixouna hai anos, tras un incidente. «Un día tiña moita inquedanza, a miña antiga parella estivérame ameazando por teléfono e non sabía como acougar eses nervios, o único que tiña a man eran esas pastillas que me receitara o médico. Tomeime unha caixa enteira de fluoxetina e unha caixa enteira de tranquilizantes. O seguinte que recordo é que veu a ambulancia coa policía para tirar abaixo a porta do piso», di.
«Decidín que non podía tomalo porque non teño control de min mesma. Xórdeme tanta inquedanza que non sei como acougala, porque é tan atafegante que che falta a respiración e parece que te vas a desmayar, trémeche todo o corpo por dentro e é tan angustioso que un se quere quitar a inquedanza como sexa», explica.
Á parte da medicación, Victoria probouno practicamente todo para reducir esa inquedanza tan intensa. «Intentei terapia cognitivo conductual, exercicios de relaxación na casa, pastillas. A verdade é que nada me deu solución. Hai días mellores nos que te levantas con outra perspectiva e outro ánimo, e pensas que vas poder, pero a maioría dos días, desgraciadamente, non é así. De cada sete días, seis estás mal, é moi angustioso vivir así», describe.
Estigma e incomprensión
Como adoita suceder cos trastornos de saúde mental, moitas persoas non comprenden como é vivir con agorafobia. Esta falta de apoio de parte da sociedade agrava a situación de illamento na que se atopan aqueles que sofren este trastorno.
«A xente non entende, non se pon na situación. Pénsanse que isto é un refacho, que se cadra estás deprimida, pero unha cousa lévate á outra e non é tan doado cando sempre te sentes igual e cada día é o mesmo. Como non o padeceron, non saben o que un sente, non saben o que é estar coas pulsacións tan elevadas todo o día, o esgotamento que causa, non poder respirar, sentir que che falta o aire, ter tremores, desmayarte. Moitas veces é peor que unha enfermidade física. É crónico e non é vida. Dos 365 días do ano, se cadra tes 5 ou 6 bos», explica Victoria.
«Estas datas, que para calquera persoa son unha alegría, para min son un suplicio. Hai moitas persoas, máis das que se pensa, que están sen apoio, sen tratamento, e ninguén as quere escoitar porque pensa que é unha bobada. Habería que consideralo como unha enfermidade grave porque che impide vivir», sostén Victoria.
Saír aos poucos
Aínda que Victoria nunca se atopa a gusto cando está fóra de casa, recoñece que exporse gradualmente ao exterior é a única forma de dominar ese medo intenso a saír. «O único que é efectivo para estar mellor é intentar saír aos poucos, progresivamente. Dez minutos, despois 15 e así. Porque se non salgues nunca, cando intentas facelo dáche un patatús. Ten que se progresivo para que non se pase tan mal. Se te encerras un mes e tratas de saír, aí é cando costa moitísimo máis», asegura.
Ela fala desde a experiencia propia: durante a pandemia, chegou a pasar un ano enteiro encerrada, incluso cando as restricións se relaxaron e estar en exteriores era posible. «Facía as compras por internet e non saía. Empalmé o coronavirus con outro ano máis, cando xa se podía saír á rúa, e estiven un ano sen moverme de casa. É moito máis difícil despois diso volver saír. Se non te vas habituando, no momento en que o fas dáche un desmaio ou hiperventilas, pódelo pasar moi mal», di.