Bernd Hamm, radiólogo: «A metade dos homes de 50 anos teñen cancro de próstata, pero ata o 40% non necesitan tratamento»
ENFERMIDADES
O experto recomenda facerse unha primeira proba de PSA aos 45 anos, se non hai antecedentes familiares da enfermidade, ou aos 40 se os hai
26 oct 2025 . Actualizado á 11:38 h.A detección do cancro de próstata deu grandes pasos nas últimas décadas. Atrás quedan os tempos nos que o tacto rectal considerábase unha proba estándar para o seu diagnóstico. Hoxe, a recomendación a nivel europeo é empezar cunha primeira proba de PSA aos 45 anos, se non hai antecedentes familiares desta enfermidade, ou aos 40 se os hai. O PSA é o antíxeno prostático específico, unha proteína producida pola próstata que se mide mediante unha análise de sangue e indica, cando os seus niveis están elevados, que pode haber inflamación ou un agrandamiento do órgano (hiperplasia), ou ben, a presenza de lesións tumorais.
O profesor Bernd Hamm, director do Departamento de Radioloxía de Campus Mitte e do Departamento de Radioterapia en hospital Charité, de Berlín, explica como evolucionaron as ferramentas diagnósticas e cal é o estándar de referencia actual, no evento de prensa de Bayer, que se realizou no marco do congreso ESMO25, da Sociedade Europea de Oncoloxía Médica, en Berlín, á que asistiu La Voz da Saúde.
—Cales son os principais desafíos á hora de diagnosticar o cancro de próstata?
—A prevalencia é un problema, á idade de 50 anos, o 50% dos homes teñen cancro de próstata. Aos 80, esta cifra acada o 80%. Con todo, a maioría destes homes teñen a enfermidade só a nivel histolóxico. Son tumores que nunca chegan a causar dano aos pacientes. A boa noticia é que o cancro de próstata ten unha mortalidade bastante baixa en relación con esa incidencia. O noso obxectivo é, por tanto, detectar aqueles tumores agresivos que poden chegar a desenvolver metástases e converterse en causas de mortalidade. Non nos interesan aqueles que son clinicamente irrelevantes. Esta é a clave, detectar os tumores máis significativos, para tomar mellores decisións terapéuticas.
—Cal é o rol da radioloxía na detección do cancro de próstata?
—Aínda que a proba PSA é útil no diagnóstico, non exclúe a presenza do cancro de próstata. Como sabemos, a proba dixital rectal non só non é moi aceptada polos pacientes senón que, por amais de todo, non é suficientemente precisa. Ata hai pouco, en moitos casos, sometíase a un home coa PSA elevada a unha biopsia. O que se viu é que facer unha resonancia a eses pacientes coa PSA elevada é beneficioso, xa que reduce o número de homes que requirirán unha biopsia.
—Que permite detectar a resonancia?
—Unha lesión con alta densidade celular ou cunha alta vascularización, características que podemos ver nas probas de resonancia con contraste, indican que se trata dun tumor agresivo que require un tratamento inmediato; eses son tumores clinicamente relevantes. Pero a resonancia por si soa tampouco é unha solución ideal, por tanto, actualmente en Alemaña establecemos a recomendación dunha vía PSA-resonancia para o diagnóstico.
—En que consiste?
—Os homes deberían facerse a súa primeira proba de PSA aos 45 anos e se o resultado é baixo, poden facerse a seguinte cinco anos despois, non é necesario facelo antes. Se a PSA está en niveis intermedios, de entre 1,5 e 3, deberían repetila aos dous anos. E se está por amais de 3, habería que reconfirmar con outras probas, porque a PSA pode estar alterada por infeccións, por andar en bicicleta ou por moitos outros factores. Se segue estando por amais de 3, fariamos unha avaliación do risco por parte do urólogo. A partir desa avaliación, pódese determinar a necesidade de realizar unha resonancia. Isto reduce a cantidade de biopsias innecesarias e a cantidade de diagnósticos innecesarios.
—Que pacientes se poderían beneficiar máis deste novo paradigma no diagnóstico?
—O novo enfoque está baseado en entender que o cancro de próstata pode afectar a calquera home, dado que a súa prevalencia é tan elevada. Entón, todos os homes deberían facerse unha proba de PSA, a primeira aos 45 anos.
—Como se pode integrar a intelixencia artificial nas técnicas diagnósticas?
—A intelixencia artificial xa forma parte do proceso de adquisición de imaxes, permitindo reducir o tempo de duración das probas. Pero o seu rol na interpretación das probas non é tan importante a día de hoxe, porque se es un experto, a IA non te axuda. Hai que estar constantemente revisando se a IA está no correcto ou non, e isto ás veces demora máis tempo que analizar o caso por ti mesmo.
—Se mellora, podería ter un rol máis protagónico?
—Si, podería servir para detectar lesións altamente sospeitosas. O problema é que ás veces a IA guinda falsos positivos en lesións de próstata. Este é o desafío de cara ao futuro.
—Hase visto que cada vez máis persoas mozas están a ser diagnosticadas de cancro. O novo paradigma diagnóstico podería beneficiar a estes pacientes de idades temperás?
—O cancro de próstata é unha enfermidade da mediana idade ou incluso de idade avanzada. Por iso a recomendación é facerse a proba de PSA no período dos 45 aos 70 anos. Normalmente, en homes mozos é extremadamente infrecuente. Con todo, se tes antecedentes familiares desta enfermidade, poderías empezar a facerche as probas aos 40 en lugar de facelo aos 45. Non é unha cuestión de idade, senón de como de elevada estea a PSA. Se o está, pode haber lesións sospeitosas. A boa noticia é que o cancro de próstata é un tumor de crecemento lento, así que incluso se hai unha lesión, xeralmente estase a tempo de detectala e tomar decisións. Isto tamén permite detectar se o paciente é candidato á vixilancia activa en lugar de ter que someterse a tratamento. En países como Suecia, esta vixilancia funciona moi ben e permite que os pacientes vivan coa enfermidade e cunha alta calidade de vida.
—Como de frecuente é que o paciente non requira tratamento?
—Pode chegar ao 40% dos pacientes de cancro de próstata.
—Que indícanos a PSA e que non? Cales son os límites da utilidade desta proba?
—É unha proba útil, pero só determina se esta proteína está elevada. Unha próstata normal é do tamaño dunha castaña. Pero coa idade, vai aumentando o seu tamaño chegando a ser como unha laranxa nalgúns casos. Iso non significa que haxa un cancro, pero co tamaño tamén aumenta a PSA. Non é que sexa un falso positivo, máis ben hai que entender que esta é unha primeira proba e en moitos casos será necesaria unha resonancia para seguir indagando.
—Como se verá o futuro da detección do cancro de próstata?
—Os sistemas sanitarios en Europa son moi heteroxéneos e a prevalencia deste cancro nos diferentes países tamén o é. Nos países do norte de Europa, a prevalencia é máis alta que nos do sur do continente. Por tanto, o interese dos programas de screening é maior en Suecia que en Italia. Pero é importante que esta enfermidade estea presente tanto nas decisións dos políticos como na conciencia dos cidadáns, para que os homes se fagan a proba e detéctese a tempo.
—Que consellos daría para previr a enfermidade?
—O cancro de próstata é asintomático nun 98% dos casos ao momento da detección. A recomendación é lembrar a importancia da proba de PSA, que é a primeira porta para poder chegar ao diagnóstico.