Óscar Vila, neurorradiólogo: «Está a investigarse o tratamento de tumores cerebrais con inxeccións nas arterias que os irrigan»
ENFERMIDADES
O experto é un de 160 especialistas en intervencións minimamente invasivas no sistema nervioso central a través das técnicas radiolóxicas en toda España
20 sep 2025 . Actualizado á 10:19 h.A neurorradiología intervencionista é unha subespecialidad dentro da radioloxía que exercen menos de 200 profesionais en toda España. Trátase, con todo, dunha área crucial para o tratamento de patoloxías tan graves como o ictus isquémico ou os aneurismas cerebrais. No marco do Congreso Anual do Grupo Español de Neurorradiología Intervencionista (GeNI), o doutor Óscar Vila, membro do comité organizador local e neurorradiólogo do Hospital Universitario Álvaro Cunqueiro (Vigo), explica como, a través dun catéter de menos de dous milímetros de grosor, os especialistas son capaces de chegar ata zonas do cerebro afectadas e eliminar coágulos ou administrar fármacos. Falamos co experto acerca dunha especialidade que se calcula que mellora o prognóstico en dous de cada tres ictus, evitando a aparición de secuelas nun de cada tres casos.
—A neurorradiología intervencionista non é unha especialidade moi coñecida. Como a describiría?
—Na nosa formación como radiólogos temos unha especialidade de catro anos e a radioloxía permite realizar actividades non invasivas, dedicadas ao diagnóstico mediante equipos de tomografía e resonancia, pero tamén hai unha subespecialidad na que temos a posibilidade de acceder ao corpo humano e é esta área a da radioloxía intervencionista. Especificamente, somos radiólogos que intervimos na patoloxía do sistema nervioso central e a columna.
—En que casos poden ser útiles as intervencións neurorradiológicas?
—Tratamos de diagnosticar, mediante o acceso aos vasos sanguíneos dun paciente, as patoloxías que ten o paciente. E, a través deses vasos sanguíneos, podemos entrar para realizar tratamentos non invasivos, ou ben, menos invasivos. En xeral, tratamos enfermidades das arterias e das veas. O máis rechamante neste sentido é o tratamento do ictus isquémico, que é un taponamento dun vaso por un coágulo que vén doutro sitio. Normalmente, aí é onde actuamos nós. Somos os únicos especialistas capacitados no noso país para extraer os coágulos que obstruyen vasos dentro da cabeza e, deste xeito, evitar que o paciente sufra un dano grave cando ten a oclusión dunha arteria. Isto é o máis habitual. Tamén facemos tratamento en pacientes que teñen anomalías nos vasos sanguíneos que sangran, aneurismas ou malformacións cerebrais. Detectamos anomalías dos vasos sanguíneos e os eclosamos. Ás veces intervimos nas vértebras cando un paciente ten unha fractura, para evitar que sangue.
—Que técnicas se están estudando para mellorar estes tratamentos?
—Estamos a desenvolver cada vez máis técnicas minimamente invasivas no noso campo que van permitir chegar a un lugar ao que é difícil acceder sen facer unha incisión, abrir e expor o tecido. Cada vez máis se está utilizando a radioloxía en lugar de recorrer a técnicas cirúrxicas clásicas.
—Como se complementa o traballo da neurorradiología con outras especialidades?
—Para nós é importante non ser unha illa dentro da organización sanitaria. Traballamos fundamentalmente en contacto con tres especialidades: neuroloxía, neurocirugía e urxencias, porque estamos a falar de pacientes que en moitos casos tiveron un problema agudo e agora están na UCI. Ademais, temos relación con otorrinos, oncólogos e radioterapeutas. Nós somos a punta de lanza, porque o noso tratamento é específico, caro e complexo de realizar, pero estamos centrados en unidades multidisciplinares e isto ver claramente no caso do ictus, onde traballamos en contacto coa unidade e co código ictus.
—En España hai menos de 200 neurorradiólogos intervencionistas. A que débese?
—En realidade, nós vimos un crecemento importante na nosa especialidade co tratamento do ictus. Esta é unha especialidade relativamente mozo, xurdiu ao redor dos anos noventa. Pero a pesar da explosión e o desenvolvemento do número de especialistas, aínda non somos suficientes. Somos uns 160. O problema é que non se pode ter un neurorradiólogo intervencionista en calquera hospital de España. A maioría temos que compaxinar, facer probas de diagnóstico e de neurointervencionismo. Pero cada vez somos máis e seguiremos séndoo.
—Como cambiaron as intervencións neurorradiológicas o tratamento do ictus?
—As técnicas evolucionaron moitísimo. Antes accediamos a través da íngua e cando non podiamos pasar, porque o paciente tiña un problema nas arterias das pernas, non podiamos tratar o ictus. En cambio, agora podemos acceder por máis sitios. Tamén melloraron moitísimo os materiais que utilizamos. A industria desenvolveu produtos que permitiron que tratemos a cada vez máis pacientes con mellores resultados e sen grandes complicacións.
—En que medida mellorou a supervivencia dos pacientes con estes cambios?
—De cada tres pacientes, un queda sen ningunha discapacidade e outro levemente discapacitado. É unha taxa de éxito alta. Non podemos salvar a todos, porque non se trata só de que quitemos con éxito o coágulo ou taponemos o aneurisma, senón que isto depende tamén do dano que sufrise o paciente, o tempo que demorase en recibir tratamento e de moitas outras variables.
—Todos os casos de ictus pódense tratar con estas intervencións?
—Non. Soamente un 30 %. Ás veces non son necesarias, porque os ictus son leves, ou resólvense cun tratamento fibrinolítico, cunha substancia química que inxecta o neurólogo pola vea. Pero o número de pacientes está a incrementar progresivamente. Pasamos de tratar a setenta no 2016 a douscentos este ano, e iso só falando de tratamento endovascular do ictus.
—Como se accede ao cerebro a través dos vasos sanguíneos do corpo?
—Podemos ir por unha vea ou por unha arteria e ás veces fanse tratamentos combinados, incluídas veas e arterias. Introdúcese unha guía e a continuación un pequeno catéter. A través do catéter, e guiados por raios X, podemos ir navegando polo sistema circulatorio ata o punto no que hai que actuar, ben na cabeza ou no pescozo. Clasicamente, sempre se picaron as arterias femorais, porque son máis accesibles e o calibre é suficiente como para poder facer todo tipo de procedementos. Pero desde hai anos empezouse a facer tratamento a través do acceso pola carótida, cando non se pode ingresar a través da femoral. Dependendo de como estea o paciente, temos diferentes posibilidades de tratamento e intentamos ir polo sitio máis accesible. Con isto, podemos facer un pequeno orificio nunha arteria no pescozo, no brazo ou na boneca. Isto, que os cardiólogos levan tempo facendo, nós puidémolo aplicar a técnicas de tratamento da patoloxía do cerebro.
—Que tamaño ten o catéter?
—Entre un milímetro e medio e dous milímetros. Por aí podemos ir introducindo material. Sempre digo aos pacientes que é a punta dun bolígrafo.
—Que retos quedan por diante dentro do campo do tratamento de patoloxías cerebrais desde a neurorradiología?
—A técnica que cada vez máis estamos a utilizar é o tratamento endovascular dos hematomas crónicos nalgúns pacientes. Isto vai favorecer o prognóstico de persoas maiores que teñen este tipo de patoloxías, para que non teñan que someterse a intervencións máis invasivas. Tamén se está investigando en tratamentos a longo prazo de tumores cerebrais mediante a inxección selectiva e a arteria que irriga directamente ao tumor. E máis adiante, incluso, poderase tratar a pacientes con hemicrania crónica para que poidan reverter o cadro coa introdución de materiais e fármacos a través dos vasos sanguíneos. Nalgúns tumores, como os retinoblastomas, que son tumores oculares que se dan en nenos, hai centros de referencia nos que se introduce tratamento quimioterápico directamente na arteria que leva o sangue ao tumor. E estase avaliando o uso destas técnicas para a hidrocefalia. Ese é o futuro das intervencións minimamente invasivas desde a neurorradiología e grazas a isto veremos menores complicacións.