Que fan co sangue das analíticas que nos sacan?: «Unha vez finalizado o proceso, destrúense»
A CAIXA DE PRIMEIROS AUXILIOS
O longo camiño que realizan as extraccións é algo descoñecido para a poboación xeral, dúas expertas explican que, unha vez realizado a análise, as mostras almacénanse durante un breve período de tempo
01 may 2025 . Actualizado á 08:23 h.É o diario interno do corpo; unha especie de rexistro de todo aquilo que está correcto ou incorrecto. É a autoestrada da vida e o líquido máis sincero do organismo. O sangue e o que desvela unha análise non mente e fotografía todo aquilo que unha lente non acada. A súa análise está presente en case calquera procedemento de saúde: «É moi raro non contar cunha analítica. Recórrese a ela tanto se falamos dun transplante dun órgano como para o diagnóstico dunha infección», exemplifica María del Mar Calvo, presidenta do Comité de Comunicación de Sociedade Española de Medicina de Laboratorio (Semedlab) e especialista en Análises Clínicas do Complexo Hospitalario Universitario de Santiago de Compostela (CHUS).
Dio con coñecemento de causa. No laboratorio do centro compostelán, un dos máis grandes de España nun hospital público, reciben unha media diaria de 3.500 analíticas ao día, multiplicado por uns dous ou tres tubos de cada paciente, que é o que se adoita extraer. É o centro nesta área sanitaria e estudan calquera análise que alí se realice: desde un recoñecemento rutineiro, ata o referente á unidade de xenética, de bioloxía molecular ou de fecundación in vitro.
A súa implicación é transversal, pero silenciosa. «Somos a especialidade oculta, estamos acazapados». Non se lles ve porque son poucos os que se expoñen que pasa co sangue desde que unha agulla extrae entre 3 e 20 mililitros, ata que días ou semanas despois, o médico de familia canta os resultados. La Voz da Saúde segue o percorrido de tres deses miles de tubos.
Proceso preanalítico: coñecer o código de barras
O procedemento empeza moito antes da picada. «Cando se fai unha extracción de sangue ou doutros fluídos biolóxicos, esas mostras seguen un proceso preanalítico. Todo está protocolizado», conta a experta do CHUS. Este protocolo implica a identificación, a extracción, o transporte e a recepción no laboratorio clínico. «Pasa por un procedemento moi complexo porque é necesario garantir a trazabilidade da mostra, é dicir, que non se perda, nin se confunda, nin se deteriore», indica a membro da Semedlab.
En todos os pasos involúcrase a informática e a tecnoloxía; pola contra, sería imposible abarcar o manexo de mostras. Así, cando un médico de cabeceira solicita unha analítica, enche un formulario que previamente foi deseñado polo grupo de laboratorio. Un formulario que dá lugar ao que se coñece como perfís diagnóstico ou de seguimento. «Cando a ti che fan un control de diabetes, non piden unha proba, senón un perfil», explica.
En concreto, destaca Calvo, contan cuns perfís deseñados especialmente para medicamento de familia. «Os controis de individuo san ou dun neno en pediatría non van canalizados do mesmo xeito que cando hai un proceso patolóxico», detalla.
O código de barras —ou código QR, en función do laboratorio— serve para identificar o paciente conservando o anonimato, e permite que, cando os equipos técnicos de análise escanéano, poidan saber a quen pertence e coñecer a trazabilidade completa.
A cor dos tapóns: do amarelo a lume
A cor dos tapóns ten moito que dicir. Actúa como unha marca visible que dá información fundamental aos profesionais do laboratorio. A intención é que identifiquen que contén no seu interior: «Ningúns teñen coagulantes, outros procoagulantes. Teñen substancias que protexen ou estabilizan o que vai analizar», indica a presidenta do comité de comunicación da Semedlab. Tamén marca a orde de extracción «en función do aditivo que teña para evitar unha posible posterior contaminación», engade.
Nunha análise de sangue rutineiro, poden extraerse entre dous e tres botes. Que mide cada un? O tubo de cor azul clarito contén citrato, un anticoagulante. «Serve para as probas de coagulación, que son moi importantes porque non só nos serven para ver a coagulación, senón que tamén se alteran en caso de enfermidade hepática», sinala.
A extracción adoita continuar cun tubo de cor amarela ou vermello: «No tubo amarelo facemos a maioría das analíticas en soro, como a glicosa, a urea, a creatinina, as probas de perfil hepático, as transaminasas, as probas de perfil renal, os lípidos ou o colesterol», menciona a experta en análise.
A continuación, pasar ao tubo de cor malva, que contén EDTA de calcio, outro anticoagulante. «Este aditivo impide que o sangue se coagule». O bote con este ton adóitase destinar aos hemogramas e a aquelas probas nas que é necesario ter o hematíe —glóbulo vermello— sen coagular.
A extracción pode ir máis aló e que a paleta cromática sexa máis ampla. Nalgunha ocasións utilízanse tubos con tapóns vermellos, «que pode ser un tubo de soro normal ou non conter ningún aditivo e empregarse para medir os niveis de fármacos»; ou con tapóns dun azul máis intenso.
Tubos nun scalextric
As mostras chegan ao laboratorio e deposítanse nunha máquina que se encarga de repartilas segundo a etiqueta. Incorpóranse a unha cinta mecánica que os distribúe no equipo que lle corresponde á análise. O que, ata o momento, funciona no CHUS, ten uns 52 metros lineais e engánchanse a el máis de corenta equipos de diagnóstico in vitro. «É coma se fose un scalextric porque os tubos van como cochecitos un detrás de outro», detalla Calvo. Iso si, a pesar de as facilidades que ofrece que o proceso estea automatizado, séguese supervisando por persoal do laboratorio.
«Mentres se fan as analíticas, vanse obtendo os resultados que pertencen a perfís», precisa Cristina Arbona, directora do Centro de Transfusión da Comunidade Valenciana e membro da Sociedade Española de Hematoloxía e Hemoterapia (SEHH). Se ningún deles entra dentro do que se define como patolóxico, o sistema é capaz de engadir outra proba mediante as indicacións que lle dá un algoritmo previamente establecido polo equipo.
Conta a doutora Arbona que, de forma xeral, o que se adoita facer é que as mostras se introducen en grandes aparellos de preanalítica: «Estes determinan se ten que ir ao contador de células para ver se hai ou non unha anemia, ou ao de coagulación, ou ao de bioquímica, e distribúenos», describe.
A partir de aquí, entran nos analizadores, «que son as grandes máquinas que fan a glicosa, a creatinina olos encimas hepáticos, por dicir ningúns». Estes aparellos teñen estipulados uns parámetros concretos para cada valor e validan, de forma automática, as probas que se axustan, «aínda que logo o médico correspondente déalle o visto e prace».
Nada se pasa por alto. Se ningún está moi alterado, «adoita saltar unha alarma en función da gravidade do posible resultado», detalla a hematóloga, cunha visión xeral. Isto pasaría, por exemplo, se hai unha glicosa extremadamente elevada.
Ambas as expertas consultadas coinciden ao dicir que na gran maioría de ocasións as mostras analízanse o mesmo día de extracción. Hai excepcións, se a proba é moi infrecuente ou complexa. Neste caso non hai problema: «Ten suficiente tempo entre as 12 e 24 horas posteriores», indica a membro da SEHH. O tratamento que recibe cada tubo depende da proba para realizar e do protocolo de cada laboratorio. Iso si, priorizar os compostos que antes se deterioran e os de maior urxencia.
Que pasa co sangue unha vez foi analizada?
Unha vez que o sangue foi analizada almacénase en cámaras frigoríficas. A intención non é outra que, no caso de que un resultado sexa rechamante para o médico clínico, póidase gañar tempo e evitar que a persoa teña que pasar de novo pola extracción. «Cando nos chegan os resultados, podemos pedir máis probas ou que estas se repitan sobre as mesmas mostras», aclara a doutora Arbona. A experta do CHUS precisa que mentres que un tubo de hemograma pode conservarse dous días, é posible alongar as mostras de soro dunha semana a dez días máis.
O camiño do sangue remata nuns colectores de seguridade biolóxica. «Unha vez que están fartos precíntanse e destrúense, normalmente por incineración», indica Calvo. Un último paso que pode realizar o propio hospital ou, o que é máis frecuente, unha empresa externa. E non, ao contrario do que se podería crer, doala é imposible porque este proceso altruísta realízase baixo uns estritos controis de seguridade. Por unha banda, «o doante ten que ter unhas características perfectamente coñecidas con enquisas e analíticas», expón Calvo; e por outro, non se pode empregar o sangue para outro fin distinto do que se lle informa a cada persoa.