Deixar a pílula anticonceptiva: «Se notaches retención de líquidos por tomala, pode reverterse»
A CAIXA DE PRIMEIROS AUXILIOS
Ademais da protección fronte ao embarazo, a anticoncepción oral está indicada para tratar diversas enfermidades e problemas, como a endometriosis, os miomas uterinos ou a síndrome premenstrual
15 may 2024 . Actualizado á 15:04 h.Estás a piques de empezar a tomar a pílula? Tomáchela durante anos e estaste expondo deixala? A anticoncepción oral saíu ao mercado para mediados da década dos sesenta e desde entón supuxo unha verdadeira revolución, converténdose nunha opción popular non só para previr o embarazo, senón para tratar unha ampla variedade de síntomas, patoloxías e enfermidades asociadas aos cambios hormonais que se dan ao longo do ciclo menstrual.
Con todo, a pesar de todos os seus usos, os seus beneficios e os seus efectos adversos seguen sendo motivo de controversias e mitos, sobre todo se non se recibe información sobre que agardar cando se empeza ou abandónase a toma. Exploramos estas preguntas, analizamos todo o que tes que saber se estás a empezar a tomar estas pastillas e contámosche que facer para deixala de xeito seguro, xa sexa que busques un embarazo ou queiras cambiar de método anticonceptivo.
Anatomía da pílula
As pílulas anticonceptivas poden ser de dous tipos. Están, por unha banda, as que se basean unicamente en gestágenos, que son as indicadas para persoas fumadoras ou lactantes. E doutra banda, están as pílulas combinadas, que son as máis populares. «Esas pílulas teñen dous compoñentes: por unha banda, o estrógeno e, por outro, o gestágeno, cunha dobre misión. Unha é frear a estimulación do ovario para que non crezan folículos, e a outra é ter unha achega hormonal adecuada para que non se produzan complicacións por falta de estrógenos ou proxesterona», explica o doutor Luis Rodríguez Tabernero, xinecólogo e presidente da Sección Esterilidade e Infertilidade da Sociedade Española de Xinecoloxía e Obstetricia (Sego).
A maioría dos envases de pílulas anticonceptivas na actualidade conteñen entre 21 e 28 comprimidos. Así, o tratamento establece no corpo un ciclo de tres semanas de toma, seguidas dunha sen hormonas (que pode ser coa toma de placebos ou sen tomar nada). Nesta semana é cando se produce o sangrado que as pacientes identifican coa regra; aínda que non é exactamente o mesmo que a menstruación nun ciclo natural, xa que non hai habido ovulación.
«A pílula simula unha menstruación ao final da caixa. O que recomendamos ás usuarias é que os blisters sexan de 28 comprimidos, para que a toma se realice todos os días sen descanso, evitando que haxa esquecementos. Dependendo da pílula que vaiamos prescribir, pode conter máis ou menos pastillas que sexan placebo, é dicir, que non leven medicación. Pero hase visto que moitas usuarias, cando lles tocaba iniciar a seguinte caixa, se cadra esquecían tomar a pílula un día e só con ese día, pódese producir unha xestación. Sobre todo, nos sete primeiros días da caixa, que é cando é máis doado quedar embarazada por un esquecemento», explica a doutora Raquel Oliva, xinecóloga e profesora da Universidade de Murcia.
«Por iso recomendamos establecer un hábito e tomar a pílula á mesma hora todos os días á mesma hora. Non hai unha hora obrigatoria para todas as persoas, pero eu recomendo tomala despois da comida, porque adoita ser a inxesta que máis frecuentemente mantense nas mulleres e hai unha porcentaxe pequena de persoas que son sensibles aos estrógenos, tomándoa coa comida tolérase mellor», engade a experta.
«As pílulas evolucionaron moito desde as primeiras formulacións. Sempre se intentou baixar a dose mínima eficaz para que se reduzan os efectos secundarios, á vez que se foron cambiando os tipos de estrógenos usados nalgunhas e, sobre todo, cambiouse o tipo de gestágeno», sinala Rodríguez.
Beneficios e riscos
Ademais da protección fronte ao embarazo, a anticoncepción oral está indicada para tratar diversas enfermidades e problemas, como a endometriosis, os miomas uterinos ou a síndrome premenstrual. «Por exemplo, en persoas que teñen menstruaciones moi dolorosas, na maioría de casos vai diminuír esa dor ou vaino a anular. Tamén vai diminuír o volume da regra. Hai pílulas que teñen efectos de melloría na regularidade do ciclo menstrual, hai pílulas que melloran a acne e a lanuxe. E diminúen o risco de cancro de ovario e de cancro de endometrio», apunta doutóraa Oliva.
«Hai datos de alta calidade que apoian o feito de que a anticoncepción oral é beneficiosa para a síndrome premenstrual. Porque estabiliza os niveis hormonais. Hai mulleres máis sensibles que outras a estes cambios. E o problema non son os niveis nun momento determinado, senón o feito de que haxa unha subida pronunciada e logo unha caída abrupta. A síndrome premenstrual é causada polas fluctuaciones desas hormonas, e se as estabilizamos, desaparece», detalla a xinecóloga Jen Gunter.
Con todo, a pílula ten riscos que deben ser considerados á hora de elixila ou non como método anticonceptivo. «O risco tromboembólico das pílulas actuais é moi baixo. Pero todos os tratamentos estrogénicos a longo prazo poden ter ese risco. Si que é verdade que, aínda que o risco global das pacientes é pequeno, en mozas que levan tempo tomándoas e que teñen un estilo de vida sedentario, hai que ser prudentes, igual que se hai unha cirurxía ou unha intervención e hai que facer repouso. Entón, si que é un factor de risco, pero é limitado. O risco de cancro de mama tamén aumenta moi levemente, xa que é un tratamento con estrógenos a longo prazo», sinala Rodríguez.
Empezar a tomar a pílula
Cando se empeza a tomar a anticoncepción oral hormonal, a maioría dos síntomas ou efectos secundarios van presentar durante os primeiros tres ciclos de toma e, en xeral, tenderán a desaparecer despois. «Nos primeiros ciclos coa pílula pódese producir un pouquiño de manchado, que se chama spotting, e que adoita resolverse nos tres primeiros ciclos», explica Raquel Oliva.
En canto se estabilizan os niveis hormonais no organismo, grazas á pílula, anúlase a ovulación e con isto suprímense as fluctuaciones pronunciadas nestas hormonas ao longo do ciclo. Aínda que isto ten múltiples beneficios, como os xa mencionados na dor menstrual ou a acne, tamén pode producir outros cambios. Puntualmente, sinala Rodríguez, moitas pacientes reportan unha maior sequidade vaxinal ao tomar a pílula, síntoma que se acompaña dunha diminución, nalgúns casos, do desexo sexual.
«Tamén podería haber unha sensación de maior hinchazón, debida ao feito de estar continuamente durante todo o ciclo cunha dose de gestágenos, cando, no ciclo normal, a ovulación prodúcese no día 14 e a partir de aí, durante 8 ou 10 días, é a etapa premenstrual na que os gestágenos fan que a persoa se note máis inchada ou cos peitos máis inchados. Coa pílula, vai haber gestágenos durante todo o ciclo, entón, esa sensación de hinchazón pode estar presente de xeito constante», sinala o experto.
Con todo, isto non significa que a pílula «engorde». Hai que diferenciar, neste sentido, a retención de líquidos co aumento de peso. «Os estudos que hai sobre a evolución do peso coa pílula realmente non demostran que haxa un incremento ponderado, ou ben, este é mínimo, ou dáse ao principio e logo o corpo adáptase e volve ao peso inicial. Hai que ter en conta que, se ti tomas a pílula durante dez ou quince anos, as evolucións que se van a producir no teu corpo nese tempo poden ser moi grandes, especialmente se empezas a tomala como adolescente e déixala sendo xa unha muller adulta. O corpo cambia e se non tomas a pílula, igualmente vaino a facer. Entón, a clave son os hábitos de vida da muller que a toma», indica Rodríguez.
Como deixar a pílula de xeito seguro
Se tomas a pílula e por algunha razón estás a exporte deixar de tomala, o primeiro que hai que ter en conta é en que momento abandonar o tratamento. «Aínda que a pílula se pode deixar en calquera momento, o ideal é deixala ao acabar o paquete, xa que vas ter a regra e a partir de aí, o propio sistema empezará a reiniciar o funcionamento do eixo hipotálamo-hipofisario-ovárico para que a muller volva ter un ciclo menstrual novamente», sinala Rodríguez.
De todos os xeitos, é posible deixar unha caixa de comprimidos pola metade, é dicir que non é necesario tomala durante os 21 días. É útil coñecer esta información porque, por exemplo, en caso de programar unha cirurxía, pode ser conveniente deixar a pílula antes da intervención para minimizar o risco de trombos.
Unha vez que a deixas, tes que saber que poida que recuperes a fertilidade de xeito case inmediato. «O normal é que o ciclo se recupere nos tres meses seguintes a deixala. Tes a regra e a partir dese momento xa non estás protexida. De feito, hai estudos nos que se mostra que, cando unha muller deixa a pílula, nos tres meses seguintes é cando se produce o embarazo, se non hai ningunha patoloxía de base. Incluso hai unha porcentaxe moi alta de persoas que ao mes seguinte recuperan o ciclo natural», advirte Rodríguez.
Cabe ter isto en conta á hora de buscar unha xestación. «Hai xente que pensa que ten que descansar da pílula para quedar embarazada, pero en principio, a recomendación actual para buscar embarazo é tomar ácido fólico un mes antes da concepción. Por tanto, non é necesario deixar a pílula ao instante, senón simplemente tomar ácido fólico xunto coa pílula se queres un embarazo programado e deixala ao cabo dun mes, tendo en conta que a recuperación da ovulación dáse dunha a dúas semanas despois da última toma de anticonceptivo», recomenda Oliva.
Nalgúns casos, con todo, pode haber unha amenorrea tras deixar a pílula.c. Se cadra, previamente tomaran a pílula porque tiñan ciclos moi irregulares, que é unha das indicacións para as que se dá máis frecuentemente esta medicación: mozas que teñen desamaños e prescríbeselles a pílula. Cando a deixan, volven producir ciclos irregulares. Pero en xeral, soluciónase simplemente agardando e non require ningunha intervención por parte do xinecólogo», explica o xinecólogo.
Os síntomas esperables ao abandonar o tratamento anticonceptivo oral están relacionados principalmente o feito de renovar a ovulación e, por tanto, as fluctuaciones hormonais que se dan cada mes. «Se temos acne ou lanuxe e estamos a utilizar a pílula, que ten efecto antiandrogénico, eses síntomas poden volver. Se é unha persoa que notou retención de líquidos polo gestágeno, pode reverterse ese cambio», sinala Oliva. Tamén é probable que as menstruaciones sexan máis dolorosas e abundantes a raíz de deixar a pílula.
Para rematar, se deixas este tratamento pero necesitas outro método anticonceptivo, pode ser boa idea consultar co médico para que indique cales poden ser as posibilidades. «O preservativo é sempre unha opción adecuada, sabendo que ofrece protección fronte ás enfermidades de transmisión sexual», indica Rodríguez.