Do noso baño ao laboratorio: como e que mide unha análise de ouriños
A CAIXA DE PRIMEIROS AUXILIOS
Ao contrario do que se adoita pensar, non é certo que unha análise de ouriños rutineiros pódense detectar substancias tóxicas como alcol ou drogas
03 feb 2023 . Actualizado á 10:21 h.Xa sabemos que os nosos ouriños fala sobre a nosa saúde. Hai unhas semanas, en La Voz da Saúde publicabamos un artigo no que te explicabamos cantas veces é normal ir ao baño ao día, as posibles cores que pode ter o pis e que poden dicir da túa saúde. Se aínda non o liches, podes facelo aquí. Pero máis aló dos posibles signos de alerta que podemos ver nós mesmos no día a día, que mídese e como nas análises de ouriños? Como se realiza o seu estudo nun laboratorio?
«Cando nos referimos a unha análise "rutineira" de ouriños estamos a falar do que coñecemos como análise sistemática de ouriños, análise básica de ouriños ou urianálisis, xunto co estudo do sedimento urinario. Trátase da proba de laboratorio máis frecuentemente solicitada que se realiza nunha mostra de ouriños», explica o doutor Antonio Buño, presidente da Sociedade Española de Medicina de Laboratorio (SEQCML).
Esta proba adoita ser a que se acompaña coas análises de sangue cando nos facemos un recoñecemento rutineiro. Para unha correcta análise, sempre se recomenda recoller os primeiros ouriños da mañá, seguindo unhas correctas instrucións de recollida de mostra. Pero que mídese nela?
Como se debe recoller a mostra
Unha vez que lle proporcionamos ao centro de saúde os nosos ouriños nun envase estéril, este envíase a un laboratorio para o seu correcto estudo. É fundamental ter unha mostra de boa calidade e que o paciente seguise correctamente as instrucións para a súa recollida. Algo que non sempre é doado, «se temos en conta o caso de nenos lactantes, persoas maiores ou pacientes sondados».
Ademais, aínda que o propio paciente non é consciente, o tempo é fundamental: «É recomendable que pase pouco, idealmente menos de dúas horas, desde a recollida da mostra ata o seu procesamiento». Unha vez que chega ao laboratorio e foi correctamente identificada e rexistrada, pode procederse á súa análise. «Este realízase utilizando analizadores polo xeral automatizados, que usan unhas tiras reactivas que son mergulladas nos ouriños, ou ben a mostra é dispensada sobre a tira e son lidas mediante colorimetría», explica Buño.
Nunha análise de ouriños pódense estudar características como a cor, aspecto ou turbidez. «É posible analizar entre 10 e 12 parámetros, entre os que se atopan a presenza de elementos formes (compoñentes celulares do sangue) como hematíes mediante a detección de hemoglobina e leucocitos; e a análise de glicosa, proteínas, corpos cetónicos, bilirrubina urobilinógeno, nitritos, pH e densidade», apunta Buño. «En ocasións pode engadirse a detección de substancias interferentes como o ácido ascórbico ou a medición de creatinina e albúmina», engade.
No entanto, cada laboratorio ten establecidos uns criterios de cribado diferentes. «En función dos resultados observados na análise da tira reactiva, decídese se se procede á observación do sedimento urinario ao microscopio. É dicir, cando a tira reactiva é normal ou case normal, o estudo conclúese», amplía o presidente da sociedade.
No caso de que se poida ver algunha anomalía, procédese a realizar unha análise do sedimento, «que consiste en centrifugar a mostra de ouriños e ver o microscopio unha pequena mostra do sedimento (o que queda no fondo do tubo)». Buño aclara que actualmente se dispón en moitos laboratorios dunha tecnoloxía que permite automatizar todo este proceso.
Interpretar unha análise de ouriños
Que obsérvase nunha análise de ouriños? «No estudo do sedimento urinario podemos ver diferentes elementos, entre os que se atopan distintos tipos de células como hematíes ou leucocitos, ou ben células que recubren o epitelio do aparello urinario. Desde as partes máis altas, no ril, ata o final da vía urinaria», indica Buño.
Tamén diferentes tipos de cristais, que en función das características físico-químicas dos ouriños poderán ser de distintos sales, moitas delas con capacidade litogénica (formación de pedras). Do mesmo xeito que «cilíndros, que son pequenas formacións con forma cilíndrica compostas de proteínas, graxas e células que poden ser indicativos de patoloxía renal e microorganismoos como bacterias, fermentos e algúns parasitos e protozoos.
Se nos realizamos unha análise rutineira de ouriños, o que imos ver nós nos resultados son algúns valores cuxos resultados se adoitan reducir a un si ou un non. Dito doutro modo, se ese parámetro é positivo porque se atopan restos ou se é negativo.
- Microorganismos como bacterias, fungos ou virus. Se se mantiveron as condicións de hixiene e conservación no momento de recollida da mostra, a presenza destes poden indica a existencia dunha infección.
- Densidade. Proporciona información sobre o estado de hidratación do organismo.
- pH. Marca a acidez dos ouriños, aínda que algúns medicamentos e dieta poden producir alteracións deste parámetro.
- Glicosa. Cifras anormais implica a existencia dunha diabetes.
- Glóbulos vermellos. A súa presenza pode indicar a existencia dun sangrado en algures das vías urinarias como consecuencia de lesións internas causadas por unha infección ou un cálculo renal.
- Cristais (como ácido úrico ou fosfatos). A presenza destes pode supor a existencia dunha hiperuricemia (xa sexa gota, enfermidade renal ou toxicidade por medicamentos) ou dun cólico nefrítico.
- Corpos cetónicos. Adoitan estar elevados en procesos nos que o paciente sofre vómitos, producindo a súa elevación e provocando uns trastornos que deben ser equilibrados para evitar deshidratacións. Pódense atopar valores alterados en caso dunha intoxicación alimentaria ou unha gastroenterite.
Que pode descubrirse a través dunha análise de ouriños?
Nunha análise básica pódense diagnosticar ou sospeitar algunhas patoloxías relacionadas co aparello urinario. «Pero tamén poden verse alteradas algunhas probas relacionadas con patoloxías doutros órganos como o fígado, certos tipos de anemias como as hemolíticas ou enfermidades con repercusión ou causa metabólica», subliña Buño. Descóbrense desde patoloxías leves ou con poucos síntomas ata enfermidades graves como intoxicacións, tumores ou insuficiencia renal avanzada.
En cambio, non se detectan substancias tóxicas como etanol (consumo de alcol) ou diferentes drogas. Se se quixese medir ou detectar a súa presenza en ouriños deberíanse realizar outro tipo de estudos. «En primeiro lugar, con métodos de cribado, xeralmente baseados en técnicas de inmunoensayo. E se fose preciso, para a súa confirmación deberíase recorrer a outro tipo de métodos chamados de separación, mediante o uso de cromatolografía líquida de alta resolución (HPLC) ou espectrometría de masas», precisa.
Signos aos que se debe estar alerta sobre os ouriños
«Sen dúbida o signo máis preocupante é a presenza de sangue en ouriños (hematuria), que pode ser causada por varias patoloxías: tumor urotelial, infección de ouriños, cálculos, infección do tracto urinario ou glomerulonefritis», recalca Luis Resel Folkersma, coordinador do grupo nacional de Uroloxía Funcional, Feminina e Urodinámica da Asociación Española de Uroloxía (AEU). «Aínda que hai alimentos como os arandos, a remolacha e o ruibarbo; así como fármacos, como a rifampicina, fenazopiridina ou laxantes con sena, que poden colorear os ouriños de vermello, o ideal é que se acuda ao médico para estudar este achado inquietante», engade.
Para o urólogo, outro signo destacable de alerta é a cantidade de ouriños durante as 24: «Se é moi escasa pode ser debido a inxesta insuficiente de líquidos ou insuficiencia renal. Se é moi abundante pode ser por exceso de inxesta de auga, ou por diabetes mellitus ou insípida».
A análise de ouriños e de sangue adóitanse pautar xuntos, son sempre complementarios?
É frecuente que nunha solicitude de probas complementarias de laboratorio solicitadas a un paciente inclúase a análise sistemática de ouriños xa que interpretado de forma conxunta coas probas de sangue, pode achegar información complementaria. Pero tal como aclara o presidente da Sociedade Española de Medicina de Laboratorio, tamén se poden solicitar de forma illada. «Como ocorre coas sospeitas de infección urinaria, neste caso adoita pedirse de forma conxunta cun cultivo de ouriños que permitirá o illamento e identificación da bacteria causante, en caso de existise».
