Xavier Guix: «O traballo dos pais é molestar o menos posible aos fillos»

Que levante a man a quen non lle repetiron ata a saciedade cando era pequeno que «hai que ser bo». Unha frase que transmitimos de pais a fillos para educar aos nenos, pero que esconde un significado perverso, en certo xeito. Porque como ben explica o psicólogo Xavier Guix, tamén hai unha forma de ser bo que nos fai moito dano. Trátase do que el denomina «a mala bondade». Un concepto aparentemente contraditorio, pero que non o é cando cho explica no seu libro O problema de ser demasiado bo.

—É un problema ser bo?

—Claro, porque se confunde a bondade e ser bondadoso con ser sumiso e compracer aos demais, obedecer e comportarse ben; entón, iso xa non é bondade. É submisión e obediencia. É unha mala bondade.

—Mala bondade?

—Si, e ten catro principios fundamentais que se basean, por unha banda, nun enorme sentido do deber e da obediencia. Moitas persoas creceron baixo figuras paternales que foron moi ríxidas e estritas, ou recibiron a mensaxe de que, para ser boas, hai que ser obedientes. Eses dous principios, obediencia e portarse ben, son as dúas primeiras claves para entender a mala bondade.

—Cal é o terceiro principio?

—A angustia por non sentirse suficientemente bo. Hai moitas persoas que cando creen que dixeron algo que non tiñan que haber devandito, cando se lles ha ir un pouco a pinza, cando senten que, se cadra, feriron a alguén, ou cando non responden as expectativas dos demais, séntense mal. Séntense mal por ser elas mesmas, por crer que están, dalgún modo, decepcionando aos demais. Esa angustia é, talvez, dos catro puntos, a que máis forza ten; porque fai que a persoa se senta culpable, que non é suficiente, que non fai ben as cousas e, entón, toma unha actitude sumisa, de compracencia, de esforzarse, de ser perfecta e de facelo todo ben. Todo iso é mala bondade.

—E o último alicerce?

—É a ira reprimida. É dicir, a parte onde hai, talvez, máis agresividade. E adoita afectar as persoas que non lles gusta a confrontación. Pásano moi mal cando teñen conflitos cos demais porque todo lles sabe mal. Eses catro alicerces están a indicarnos que iso non é bondade. É querer quedar ben, facerse o buenista.

—Entón, hai que ser un pouquiño «cabroncetes»?

—Non, non. Porque entón iriamos ao outro extremo e non nos sentiremos ben. Trátase de ser un sentíndose ben consigo mesmo, porque se me fago ben a min, fago ben ao outro. Esa é a primeira condición, facerme ben para facer ben aos demais e, por extensión, ao mundo. En cambio, se me sinto cabroncete, que estou a meter a pulla, non me vou a sentir moi ben. Vou ter unha actitude baseada no ego, no orgullo, etcétera. E isto tampouco é pota da boa.

—A necesidade de ser obediente e de portarse ben nos acompaña toda a nosa vida e replicámolo cos fillos...

—A medida para saber se o teu fillo vai ben pola vida é que sexa obediente e cumpridor. Os pais adoitan falar de que os seus fillos son moi bos se non dan problemas, adáptanse, pórtanse moi ben... Co cal, se tes un fillo que che sae un pouco rebelde ou movido, que non entra nos estándares, entón xa parece que tes un fillo problemático; cando, en realidade, non é nin problemático nin é moi bo, simplemente é o teu fillo. E como tal vai desenvolver as súas capacidades, as súas tendencias e potenciais. Por este motivo, o traballo dos pais é molestar o menos posible. Pero iso non significa non pór límites e non darlle pautas que lle axuden a levar mellor as súas tendencias. O que sucede é que facemos o contrario. Intentámolos meter dentro do campo do noso coñecemento. Dito doutro xeito, moldeámolos á nosa imaxe e semellanza e, tamén, segundo a cultura do momento. Estás realmente educando ao teu fillo? Fíxache que a palabra educación significa sacar de dentro. E os pais, igual que os educadores, teñen que saber sacar de dentro.

—E como se logra?

—Esa criatura xa ten unhas tendencias e hai cousas que ves que lle gustan e cousas que non. Cousas que fai ben e outras que non. Entón, obsérvao e ve acompañándolle, pondo límites, e axúdalle a que faga forte aquilo que sabe facer ben, pero non lle intentes meter un modelo á forza. Non intentes que sexa dun xeito determinado cando che estás dando conta de que non é así, porque iso che vai levar a unha frustración continua co teu fillo, e por aí vén iso de que algúns fillos digan que fixeron unha vida que non é a súa.

—Pero se vas en contra do sistema vives nun conflito permanente, e a sociedade o que premia é o contrario.

—A tendencia sempre é que todo o mundo siga eses esquemas, o que pasa é que co tempo se demostra que non eran bos. Se un analiza hoxe a visión que temos da educación, comparado coa que tiñan os nosos pais ou avós, non se parecen en nada. Hai un xeito de funcionar moito mellor. Polo tanto, cando intentamos que exista unha soa verdade, un só xeito de educar, un só sistema, iso é o que nos corrompe . Ao final, un ten que decidir sobre o sistema, o que a min me parece de sentido común ou o que como pais escollemos para os nosos fillos e os límites que impomos. Por exemplo: «Non vas ter móbil ata non se que horas ou non vas dispor a fin de semana de tanto tempo para facer o que queiras, porque che estamos educando para que ti tamén teñas a túa propia autoridade. Non para que obedezas e sexas un neno que siga todas as normas, senón que aprendas a dirixir a túa vida por ti mesmo». E iso empézase desde pequeniño, axudándolle tamén a frustrarse.

—E como se ensina a un neno a frustrarse?

—Frustrándoo. Non deixándolle facer o que queira. Non se trata de ir frustrándoo continuamente. Trátase de que hai momentos, situacións, onde aquilo que queren non pode ser. Entón, o neno vai a patalear, vai chamar a atención para intentar conseguir o que quere, e aí está o sostemento dos papás. É dicir, por moito que fagas, non vas conseguir nada. Entón, o neno terá aprendido a lección, que ás veces pode ser que si, e ás veces, que non.

—No libro falas de que hai que traballar as feridas e estableces catro tipos, entre elas, a culpa.

—As culturas orientais son sociedades da vergoña, pero a nosa é unha sociedade da culpa. Un sempre intenta evitar que o sinalen como culpable. Por iso, a culpa foi moi ben exercida, historicamente, polas institucións políticas e relixiosas para crear na propia persoa o medo atroz ados seus actos. Vixía o que fas porque che virá a culpa e se hai culpa, a continuación vén o castigo. Entón, a xente, por medo ao que poida suceder, se autorregula, anticípase á culpa. Fíxache ata que punto levámola no noso ADN. Xa que logo, non hai que someterse tanto a esas sociedades que, dalgún modo, están a mirarche coma se fosen o Gran Hermano, senón decidir o que a ti che parece que é correcto, pensando en facer o máximo ben para ti, para o outro e para o mundo.

—Tamén falas da ferida da inquedanza.

—Si, é produto da nosa vida. As persoas temos tendencia a darlle voltas ás cousas, sentímonos mesmo moitas veces atrapados, que é unha palabra crave para entender a inquedanza. Sentímonos atrapados no noso pensamento de tal modo que queremos resolver cousas que aínda non pasaron; queremos atopar solucións a algo que non está a ocorrer, pero que tememos que ocorra. Esa angustia anticipatoria xera xa unha angustia, que é estrés. Se a iso lle engadimos unha sociedade do rendemento onde a xente non para desde que se levanta ata que se deita... E amais ten a impresión de que non ten tempo para todo, que non chega, entón chega un momento que vén o esgotamento, que é cando petamos. Diagnostícannos nervios e imos empastillados, porque queremos aguantar un sistema que é enfermizo en por si. Co cal, as persoas teñen que tomar decisións sobre como queren vivir. «Por que teño que vivir así?, por que teño que seguir este esquema?». Aí é cando un empeza a darse conta de que ten que decidir sobre a súa vida e non estar sometido ás obediencias e ás autoridades externas.

—Pero hai persoas que non se poden permitir o luxo de cambiar de vida ou de traballo, por exemplo.

—Aí tamén podes decidir. Se, por exemplo, síntome escravo do meu traballo, tereime que preguntar: «É iso o que eu quero na miña vida?». Hai moita xente que se está facendo dano a si mesma pensando que se está facendo un ben. E iso é unha tolemia. Se che estás facendo mal no teu traballo, agardando que algún día recibirás unha compensación, estás perdido. Se un se sente mal laboralmente, ten que consideralo. E se non pode cambiar, porque está atrapado coa hipoteca ou sostendo á familia, entón ten que exporse como pode cambiar a actitude para estar ben.

---

---