Vigo pasou de contabilizar cen roubos ao ano nos oitenta e primeiros noventa a converterse nun delito residual pero profesionalizado
06 novs 2022 . Actualizado ás 05:00 h.As sucursais bancarias non eran os búnkeres actuais, tampouco os choros que as desvalixaban nin as técnicas de investigación para metelos entre reixas. Vigo foi durante os oitenta e primeiro lustro dos noventa a cidade de España, por poboación, con máis roubos en bancos: universo de asfalto, coches roubados, xiringas, litronas e bolsos nas esquinas. «O normal eran 80, 90, 100 ao ano, en 1988 chegamos 150...», explica Avelino Luis de Francisco, agora alcalde de Cortegada (Ourense) e en 1983 primeiro responsable da brigada antiatracos creada na Policía Nacional de Vigo para reprimir aquel escenario desbocado. Hai máis dunha década que son casos illados, pero executados con destreza. O último perpetrouse o pasado 28 de outubro: rostros cubertos con medias e 160.000 euros saqueados da caixa forte e dous caixeiros automáticos. O anterior ocorreu fai un ano, en Coia , con outro botín de 160.000 euros. Ningún podo compararse cos perpetrados hai máis de 30 anos: a heroína, entón, motivaba cada asalto e os seus autores ían sempre empalmados [ter arma de fogo, no argot policial].
Tito de Matamá e Guille, alias Solitario, gañáronse a pulso a condición de máis reincidentes e perigosos. Os seus nomes e fotos en branco e negro protagonizaron centos de cartapacios mecanografiados e abundantes condenas de cárcere. Pero tamén o Piñata, os irmáns Vila, Chicho de Matamá, Buchu, os Xemelgos, Carballés Collazo, os irmáns Migallas, Chuti, Castro ou Tito de Cabral. Integraron aquela violenta e dopada primeira quinta; a maioría procedía de Cabral e en menor medida de Coia. Na rúa Marín, lembran na comisaría, sete de cada dez familias visitaban a un integrante en prisión. «Moitos eran menores de idade, o primeiro buraco en Vigo fixérono dous nenos de 15 e 16 anos. Eran outros tempos, con moito paro, un nivel socioeconómico baixo no perímetro da cidade e as consecuencias da heroína, claro. O normal eran sete ou oito atracos á semana, había días de tres ou catro», detalla Avelino Luis.
O hoxe alcalde lembraba esta semana que, entón, tiña ao seu cargo a oito inspectores e unha rede de informantes que supuña a pedra filosofal das investigacións: «Estabamos dentro do hampa, tiñamos ollos e oídos nos seus lugares habituais de reunión. Faciamos as investigacións e as detencións, case sempre sen apoio doutras unidades. Non había horarios, durmiamos nos sofás da comisaría se era necesario. Tampouco ordenadores, nin tecnoloxía; era rúa, máis nada que rúa, e podemos estar satisfeitos co resultado. Resolviamos case todos os atracos, as estatísticas están aí para cotejarlas».
De gatillo doado
Pero aqueles adolescentes e novos, sempre alentados polo cabalo ou o mono da abstinencia, eran de gatillo doado. «En San Andrés de Comesaña, un compañeiro quedou parapléxico dun balazo que lle pegou o Tito de Matamá, que se fixo cunha metralleta nosa e intentou usala contra nós; menos mal que se lle encasquilló», lembra este comisario xubilado, antes de engadir: «Os bancos, co tempo, melloraron a seguridade. Ao principio non tiñan nin biombos, era como entrar nun ultramarinos. Tampouco estaban conectados coa comisaría nin contaban con cámaras de fotografía ou vídeo. Sobre todo fose do centro, por iso os atracos cometíanse case sempre en sucursais da periferia de Vigo ou da súa comarca».
Pero aquela industria delituosa requiría de armamento para consumarse, un negocio paralelo que ofertaba tamén o seu alugueiro para traballos puntuais. Primeiro utilizaron escopetas de caza gardadas en casas ás que recortaban os canóns; logo proliferaron os revólveres Tauros, procedentes de Portugal nun 80 %. Para rematar, tamén do país veciño, chegaron a Vigo armas de 9 milímetross roubadas dun gran arsenal almacenado nun barco atracado no porto de Lisboa: «O mercado negro estaba saturado e os atracadores de Vigo sabían onde atopalas, diñeiro non faltaba», conclúe Avelino Luis. Xa as investigacións actuais pasan polo manexo da información máis privilexiada de confidentes, tecnoloxía telefónica e a revisión de imaxes obtidas por cámaras de videovigilancia; pero non só do banco, tamén de negocios, particulares ou da rede viaria. Nada que non saiban os atracadores, incluso os máis imberbes.
O inspector xefe Santiago Trincado, tamén xubilado, estivo ás ordes de Avelino Luis en Vigo desde 1983 e seguiu na brigada antiatracos da cidade ata a súa disolución, no 2000. Os seus compañeiros, moitos en activo, lémbranlle pola detención do taxista Manuel Rodríguez Lamas, alias o Polbo, atracador e autor de catro asasinatos en Vilaboa; tamén pola negociación feita en 1986 no desaparecido cárcere de Vigo cando o Guille, o Tito de Matamá e o Chuti se amotinaron retendo a cinco funcionarios: «Estaban armados cunha recortada, tiráronlles as pezas da escopeta, unha a unha, desde o patio dun colexio anexo. Tamén lle meteron a outro preso, o Chicho, tres ou catro baldeos [coiteladas]. Sacámolo a tempo, non morreu de milagre».
O discurso de Trincado recrea un Vigo pretérito, salvaxe nos seus baixos fondos e aínda afastado da prosperidade vindeira. A heroína, tamén ao seu xuízo, motivou aquela delincuencia desvinculada do ambiente posmoderno do centro, levantada pola movida cultural importada de Madrid e o espídico lecer nocturno. «De Cabral, cunha sociedade labriega maioritariamente, saíron os peores atracadores e non procedían de familias marxinais», reflexiona Trincado, á vez que recoñece que a heroína supuxo igualmente un fío policial do que tirar con éxito: «Case sempre atracaban colocados, moi colocados, pero é que ao fuxir, e non poucas veces, íanse directos co mesmo coche e roupa do roubo a ver aos traficantes para comprar máis cabalo».
Oficina Telmos
Este inspector xefe, ponderado ao facilitar datos operativos, si confesa que ter ollos e oídos entre os quinquis resultou fundamental para adiantarse aos seus plans; defíneos, sen máis, como «medios técnicos para ver e non ser observado». Pero o diñeiro doado dos atracos non se diluía unicamente polas veas dos choros; as barras americanas eran a súa outro patio de recreo predilecto. O Club Telmos, do proxeneta Telmo Domínguez, entón na rúa Fermín Penzol, era punto de encontro habitual de delincuentes de todo pelame, prostitutas, confidentes e maderos. Os soplos de información sucedíanse entre alcol barato, papelinas, cinceiros rebosantes de cabichas e intenso cheiro a perfume barato. «Queimábase moita pasta, o xerente cambiaba ás señoritas cada 21 días e non faltaban os camelos, era unha mina de información. Aos atracadores gustáballes malgastar, facer gala de que tiñan os petos cheos; signo evidente de que desen un pau», lembra Trincado.
A heroína, paradoxalmente, non só procreou aquel bum delituoso na cidade de Vigo, senón tamén o seu epílogo. A partir de 1995 foi a menos, en parte, pola demacre que este derivado do opio causou entre os seus devotos. Moitos morreron e outros, cadavéricos, eran incapaces de executar os plans. A presión policial, a maiores, asfixiounos ata botalos da partida. En 1997, o censo de atracadores de bancos en Vigo chegaba a 300, e o 70 %, segundo datos oficiais achegados entón, durmía nos jergones das prisións. Por iso, no 2000, a brigada antiatracos disolveuse cun balance brillante e a satisfacción de legar unha cidade mellor.
Guillermo García Sánchez
O Guille. Foi desde adolescente, co Tito de Matamá, o maior atracador de Vigo. Tamén se lle lembra por un motín con reféns no cárcere da cidade en 1986.
ANTONIO PEIXOTO COSTAS
Malo sangue. De Alcabre, chegou ao 2005 na crista da onda do seu tras comezar nos anos oitenta e acumular máis de 15 arrestos na cidade.
JOSÉ ANXO MARTINS MENDOZA
O Peque. Outro histórico dos atracos en Vigo, que tamén participou no roubo dunha sucursal na Cañiza no 2010 cun garda civil morto dun disparo.
Manuel rodríguez lamas
O Polbo. É lembrado por matar a catro persoas en Vilaboa, pero tamén por ser o encargado de conducir coches para escapar tras os atracos.
JUAN JOSÉ NOGUEIRA
O Bizco. A súa ficha policial é avultada e o seu último atraco foi no 2014; tirou os billetes ao aire para que cidadáns se botasen a eles e esquivar á policía.
Bernardino Muñiz
A súa propia banda. Accedía aos bancos polos condutor de ventilación. Morreu afogado collendo percebes, no 2006, estando fuxitivo por atracos.
Catro décadas de roubos a entidades bancarias en Vigo
27-11-1980
O Guille, no máis alto aos seus 18 anos
Guillermo García González, alias Guille, con 18 anos e sen profesión coñecida, foi detido con dous colegas por atracar catro bancos en Vigo en novembro de 1980. Eran os inicios dun dos maiores ladróns de bancos que viu a cidade.
16-3-1984
O Tito de Matamá forxa a súa lenda negra
Alejandro Iglesias Casal, alias Tito de Matamá, posiblemente o atracador de bancos máis lembrado en Vigo. En 1984 levou case 12.000 euros dunha oficina en Comesaña. Acabou detido en Portugal e apareceu morto nunha cela por causas nunca esclarecidas
15-4-1992
O ladrón que afrontou 128 anos de cárcere
Manuel Pereira protagonizou unha petición de 128 anos de cárcere por seis roubos en sucursais bancarias e, no transcurso dos mesmos, consumar dous intentos de homicidio. O seu roubo máis soado perpetrouse o 15 de abril na oficina de Caixavigo en García Barbón.
15-4-1992
O ladrón que afrontou 128 anos de cárcere
Manuel Pereira protagonizou unha petición de 128 anos de cárcere por seis roubos en sucursais bancarias e, no transcurso dos mesmos, consumar dous intentos de homicidio. O seu roubo máis soado perpetrouse o 15 de abril na oficina de Caixavigo en García Barbón.
8-5-2000
Dous mortos e un furgón con 2,3 millóns
Foi un dos golpes máis soados do Grapo en Vigo. Foise de fronte contra un furgón blindado para asaltalo con tres explosivos. Morreron dous vixiantes e o botín ascendeu a 2,3 millóns de euros que ían ao Banco de España.
9-6-2004
O plan que incluía fuxir pola porta traseira
Unha banda de encapuchados causou terror na cidade ao reter varias horas aos empregados e clientes dunha ofician bancaria en Tomás Alonso. Eran profesionais, abriron a caixa forte e escapáronse pola porta traseira burlando o perímetro policial.
17-2-2014
Decenas de billetes ao aire para escapar
Aquel atraco protagonizárono tres profesionais recoñecidos do sector, un deles condenado por asasinato. levaron 30.000 euros, que acabaron lanzando ao aire, e disparando as súas armas, ao verse rodeados por decenas de axentes que seguían os seus pasos.
28-11-2014
O atraco máis tráxico que ninguén esqueceu
A morte da policía Vanessa Lage e as feridas do seu compañeiro Vicente José Alló, a mans de Enrique Lago Fariñas, alias o Escayolista, segue moi presente entre a cidadanía. O atracador, un máis entre os históricos de Vigo, foi abatido na beirarrúa fronte á sucursal do Calvario.
28-10-2022
Vella escola para os novos tempos
O último atraco en Vigo consuminse a semana pasada e evidenciou que polo menos un dos seus protagonistas coñece o oficio e soubo desvalixar dous caixeiros automáticos e a caixa forte. levaron 160.000 euros cos rostros cubertos con medias e lentes de sol.
