O maior catálogo social do patrimonio galego ten catalogados case 8.000 bens. Deles 56 forman parte da Lista Vermella, aqueles en serio perigo de converterse na historia galega que deixou de existir
15 novs 2015 . Actualizado ás 05:00 h.«Ti dis: Galicia é moi pequena. Eu dígoche: Galicia é un mundo. Cada terra é como se fose un mundo enteiro». Soledad Felloza ben podería facer súas as palabras de Vicente Risco. Resúmeo nunha frase: «Case se podería dicir que hai demasiado patrimonio. É impresionante, porque en cada comarca de Galicia podes facer unha viaxe por diferentes épocas históricas, comezar polo megalítico e pasar pola Idade Media, polo Barroco, polo Renacemento...». Fai uns catro anos, un grupo de persoas activas en asociacións e grupos abertos deuse conta de que non existía un catálogo aberto do patrimonio que salpica cada concello galego. E decidiron crear unha especie de Wikipedia, que leva por nome Patrimoniogalego.net e que xestiona un grupo multidisciplinar de persoas con formación no ámbito do patrimonio, de técnicos con coñecementos. A día de hoxe, están a piques de acadar os 8.000 bens catalogados. Algúns en bo estado. Outros, non tanto. E 56 forman parte do que chaman A Lista Vermella, unha enumeración daqueles que se atopan en perigo de desaparición. Hai un pouco de todo. Desde palacetes modernistas ata petróglifos. Tamén conventos e castelos. Pedazos da historia galega que poden desaparecer para sempre. «Non queremos que ou máis importante de Patrimoniogalego.net sexa esta lista, pero lamentablemente a día de hoxe aínda é necesaria», di Felloza, sobre todo para «denunciar» o estado no que se atopan, xa sexa por abandono, por ignorancia ou porque estea afectado por unha obra. Os bens que pasan a formar parte desa lista da vergoña «son cousas que están moi desfeitas e que precisarían dunha intervención cun gran orzamento, pero Patrimonio non ten un orzamento en consonancia á cantidade de bens que hai». Con esa inabarcable lista de bens patrimoniais «evidentemente non hai cartos para chegar a todo». Pero os membros de Patrimoniogalego.net «cremos na sociedade civil e que a sociedade civil non pode agardar a que todo veña resolto». Así que aproveitando a sinerxía da xente crearon o catálogo social do patrimonio. Calquera pode incluír na lista a mámoa, o cruceiro, o peto de ánimas, a torre ou o mosteiro da súa comarca. Iso si, hai que acudir ao lugar e sacar fotografías. Logo elabórase unha ficha que localiza o ben e aclara se ten camiño de acceso, se está cuberto pola maleza, se corre perigo de desaparecer, que é exactamente e de que época histórica. Os editores revisan semanalmente as fichas incorporadas, comproban se está protexido ou non e enlázase ao plan urbanístico e sóbenas á maior enciclopedia social do os retrincos da historia de Galicia. «Todo isto é grazas á xente, que colle ou coche e meter polas corredoiras, polas leiras e polo monte para catalogar ou ben».
A última incorporación á enumeración de bens en serio perigo de desaparición é o petróglifo de Redondelos, en Vigo, afectado as obras de ampliación da Zona Franca. «Claro que é necesaria a ampliación dá Zona Franca e do polígono, pero cremos que ou patrimonio pode convivir dentro dous avances tecnolóxicos», afirma Felloza. «Este petróglifo destaca moito porque vos gravados non son comúns» e tanto as asociacións da zona como os responsables do catálogo social do patrimonio creen que o propio polígono podería contar cun valor engadido «cun oco para ou cultural». De todos os xeitos, de todo sácase un lado positivo. Porque algúns dos bens que no seu día pasaron a engrosar a lista vermella «hoxe están en restauración». E Patrimoniogalego.net naceu coa intención de ser unha radiografía do patrimonio «ten que dicirnos ou estado do noso patrimonio. E ou ideal sería que a lista vermella desapareza, claro».
Porque unha das cousas que demostrou a web colaborativa é que o tópico de que somos os propios galegos a principal ameaza para o patrimonio só é iso, un tópico que pouco ou nada ten que ver coa realidade. «Dende ou momento que a xente sabe ou que ten, cóidao, ou problema é que a xente non sabe». Porque durante moito tempo os técnicos «pecaban de tecnicismo e había a sensación de que ou patrimonio creaba un problema máis que un valor». Xa non. «Notamos que en Galicia está a haber un renacer do agarimo, do respecto e dá valoración dá xente do patrimonio dá súa comarca, dá súa comunidade ou dá súa provincia». E o movemento que achega a arqueoloxía, a conservación e a historia á poboación permitiu que a xente empece a querer e a protexer o seu patrimonio máis próximo. «Ou patrimonio é dá xente. Ou problema é cando facemos as cousas sen contar coa xente».
Algo que si está a empezar a entenderse é que o patrimonio, máis aló de ser unha fonte de gastos ou mesmo de problemas, é un activo que pode xerar rédito económico «e por suposto un dous bens patrimoniais que máis economía xera é a catedral. Entendémolo». E tamén que en principio é difícil discernir que ben é o que ten maior importancia. «Pero escavar, se ou estudamos» aparecen elementos de xuízo que outorgan menor ou maior importancia a ese trocito do pasado de Galicia. «Nese caso poderíase entender unha partida de cartos extraordinaria para ese ben patrimonial, por exemplo».
Pero precisamente por iso é necesario un «sobreesforzo» vinculado ao patrimonio porque toda Galicia «ten un patrimonio que xeraría unha economía que permitiría que a xente quede non rural, por exemplo». Pero hai que ter un patrimonio ben promocionado e sobre todo ben atendido porque «moitas veces dedican cartos á restauración duns muíños e a facer unha ruta e despois esquécese iso e ao cabo de tres anos está cuberto e vos cartos están botados ao lixo».
O que reclama tamén Sole Felloza e os seus compañeiros de Patrimoniogalego.net é unha planificación responsable, non unha restauración e punto. «É fundamental a implicación dá sociedade civil, dous concellos, dás aldeas porque a Administración pode axudar e ser quen ou coordine» pero os veciños e as asociacións poden manter ese tipo de patrimonio, «sempre baixo un control». E tamén a creación dunha mesa do patrimonio. «Galicia está inzada de asociacións que están traballando polo patrimonio e que están traballando cada unha polo seu sitio». E esa mesa polo patrimonio podería pór en marcha esa tan ansiada planificación responsable para coidar, manter e preservar para futuras xeracións o que os galegos doutras épocas levantaron. Xa o dixo Vicente Risco: Galicia «Pode ser ela pequena en extensión; mais en fondura, en entidade, é tan grande como queiras».