Rande: 50 anos de historias

Batallas, castelos, barcos afundidos con tesouros, literatura universal e contemporánea tiveron no estreito de Rande o escenario propicio para deixar unha pegada marcada na historia. O punto máis próximo entre as dúas beiras da ría de Vigo ilustrou as edicións máis coidadas de Vinte mil leguas de viaxe submarina, ou dado forma a un museo sobre a batalla de 1702 nas súas augas, mesmo rememorada cunha rúa o Londres dedicada á maior urbe galega. Desde 1973, o nome de Rande está pegado a outra circunstancia, a da ponte que cruza a ría nese punto e que, xustamente hoxe, cumpre 50 anos desde que se colocou a primeira pedra do que se converteu nunha icona de Galicia. Cincuenta anos de historias desde o inicio da súa construción e que ha ir engadindo capas de acontecementos como o desenvolvemento da propia obra, a súa posta en servizo, os sucesos que ocorreron amais e debaixo do seu perfil ou as loitas por acabar coa peaxe no tramo de máis tráfico de toda a autoestrada AP-9. 

Orixes. Soñado desde 1932. O arquitecto e urbanista porriñés Antonio Palacios foi o primeiro que concretou a proposta de achegar as dúas beiras da ría cunha ponte e evitar así un longo rodeo pola costa entre Vigo e Pontevedra, idea que xa se recolleu en forma de artigo xornalístico en 1920. Palacios consideraba que a obra se podería facer por 800.000 pesetas da época (4.808 euros), pero acabou custando 3.658 millóns de pesetas catro décadas despois. O ciclista, emprendedor e xornalista Gerardo Campos retomou a idea e defendeuna con toda intensidade a partir de 1946, proposta que finalmente formaría parte do Plan de Accesos a Galicia que o consello de Ministros presidido polo ditador Franco aprobou o 21 de agosto de 1970 no pazo de Meirás. 

obras

Lendas desde o inicio. A primeira pedra colocouse na beira de Moaña o 17 de decembro de 1973, ano e medio despois de lanzarse un concurso internacional para o seu deseño. O ministro Gonzalo Fernández da Mora levou a cabo aquel acto formal tras unha xenerosa comida no pazo vigués Quiñones de León. Moi pronto se empezou a fantasear con que as obras sacarían á luz os restos dos tesouros que puidesen haberse ido ao fondo do mar na batalla que case tres séculos antes enfrontou a anglo-holandeses contra hispano-franceses. Non ocorreu tal cousa, e iso que foi intensa o labor dos mergulladores que hormigonaron baixo a auga as bases dos alicerces da ponte, tarefas que axudaron a emerxer, iso si, restos da idade de Bronce. Tampouco é certa a lenda de que o cadáver dun obreiro permanece no encofrado dunha das pilas, aínda que algún si perdeu unha extremidade nas tarefas de construción do paso elevado, ou tres operarios caeron sobre a rede de seguridade da obra. Menos sorte tivo outro que caeu ao baleiro na ampliación da ponte inaugurada no 2017. 

OUTROS deseños barallados

Unha ponte colgante. O concurso de deseño da ponte gañouna a proposta de Florencio do Pozo, Fabrizio de Miranda e Alfredo Passaro, pero houbo outras formulacións. Un debuxo similar ao do Golden Gate de San Francisco púxose sobre a mesa, pero o seu alto custo freou dita opción. Tamén a de construír unha ponte en arco baixo os carrís de circulación, que no seu caso non se adaptaba á xeometría do estreito. Acabouse por secundar o deseño da ponte atirantado que levou a cabo, o que sería o máis grande do mundo no seu momento (401 metros de luz entre alicerces) con catro carrís, só tres metros menos que o francés de Saint Nazaire, que se proxectou ao mesmo tempo pero con só dous carrís.

reino das bicicletas

Catro anos de demora. O de Rande concluíuse en catro anos, pero do outro lado, no Morrazo, a autoestrada non tiña aínda continuidade. A AP-9 converteuse para os vigueses nunha pista de carreiras e cicloturismo polo que as flamantes bicicletas BH da época circulaban sen temor a ningún outro tráfico. Ata 7.000 ciclistas chegaron a bater a marca de España de concentración de vehículos de dúas rodas, un mes antes de que a ponte entrase en servizo como peza fundamental no tramo de autoestrada entre Vigo e Pontevedra. 

a crise de ucd

Inauguración discreta. A pesar de que se converteu en símbolo de modernidade para o país, a inauguración da ponte contou como figura máis destacada a do director xeral de Estradas da época. A crise que vivía UCD, o partido do Goberno, tras a dimisión do presidente Adolfo Suárez, concentrou a todos os seus cargos en Andalucía no congreso de elección do seguinte líder centrista, Leopoldo Calvo-Sotelo. «É un paso importante para a unión dos homes e as terras de Galicia», acuño na inauguración o gobernador civil de Pontevedra, Joaquín Borrel. Un selo de correos de 20 pesetas certificaba uns meses despois para toda España o fito de enxeñería construído polas empresas MZOV e Cubertas e Tellados. Chegaron a coincidir na obra a 150 traballadores en quendas que cubrían as 24 horas todos os días da semana. 

escuros sucesos

Asasinatos e suicidios. O 14 de maio de 1996 catros disparos de escopeta causaron a morte dun home que se atopaba de madrugada coa súa muller baixo o taboleiro da ponte. Ela sería condenada a quince meses de prisión, e o segundo acusado, un primo da viúva, acabaría sendo absolto tras ser incriminado. Só catro anos despois, un tronco humano, sen cabeza nin extremidades, aparecía flotando xunto aos alicerces da ponte. De novo, un crime por encargo que acabou co encarceramento da compañeira sentimental do que foi identificado como un mozo vigués, e os supostos autores materiais do crime. En 1999 guindaríase a primeira persoa que tratou de quitarse a vida desde o alto da ponte. En setembro deste ano, o último, tras deixar o seu coche aparcado na ponte. O presunto autor do asasinato dun vigués en Ponche dá Lima, decidiu en agosto do 2020 o mesmo final para a súa vida, saltar desde o alto. 

Tres veces pechado

Incendios e bicicletas. En tres ocasiones pechouse ao tráfico a ponte de Rande. O lume propiciou o corte do tráfico a primeira no verán do 2006, cando a cíclica onda de incendios forestais arrasaba Galicia. O fume que baixaba polos montes de Moaña levou á Garda Civil a pechar a ponte, como volveu ocorrer no 2016 cando a planta de peixes ultracongelados de Fandicosta resultou devorada polas chamas e unha nube negra abrazou a estrutura viaria sobre a ría. O paso da Volta Ciclista a España do 2013 pechou ao tráfico tamén a circulación entre Vigo e O Morrazo, non sen un intenso tira e afrouxa previo coa concesionaria Audasa e tras tapar con lonas as xuntas de dilatación da ponte para que as bicicletas dos corredores non quedasen encaixadas. 

símbolo dos antipeajes

 Anos de protestas. No Morrazo xurdiu a maior fronte antipeaje de cantos acompañaron a vida da AP-9. As protestas da plataforma xurdida nos anos noventa variaron na súa forma, con marchas, pagamento da tarifa en moedas de peseta nas cabinas para colapsar a vía, mesas redondas... todo o posible ata que o en 2006 a peaxe desaparecía para os usuarios que circulan entre as dúas beiras, asumindo o seu custo a partes iguais o Goberno central e a Xunta, eximida do devandito pagamento desde o 2017. Antes, no 2000, Mariano Rajoy prometera acabar coa peaxe na ponte, e o Goberno galego e a Deputación de Pontevedra decidiron no 2002 pagar a tarifa a quen fixesen máis de dez viaxes ao mes. 

comeza o colapso

Accidentes e atascos. A gratuidade no uso da ponte, acelerou a utilización da autoestrada que chegaría no 2007 a sumar máis de 70.000 coches ao día. (Tras a ampliación concluída no 2017 situou en 71.914 a súa última marca). Os accidentes por alcance nun tramo saturado puxeron amais da mesa a necesidade de pensar nunha alternativa. A Confederación de Empresarios de Pontevedra propuxo a construción dunha nova ponte entre a parroquia viguesa de Alcabre e Cangas, con restaurante e miradoiro incluído. O exalcalde Manuel Soto, que nos días previos á inauguración da ponte sufrira unha taquicardia que lle tivo hospitalizado, propuxo outra localización para o segundo paso elevado sobre a ría: entre A Guía e Meira (Moaña). O clamor esixindo unha solución aos atascos na entrada e saída de Vigo pola AP-9, levou ao entón conselleiro Alberto Núñez Feijoo a estudar oficialmente a construción dunha ponte paralela ao de Rande. Sería no 2008 cando o seguinte presidente da Xunta, Emilio Pérez Touriño, desvelou a solución definitiva, engadir senllos carrís exteriores á ponte. A súa construción comezou no 2015 e entraron en servizo no 2017. 

Vídeos, premios e longa vida

Imaxe icónica. O perfil da ponte de Rande ilustra a imaxe de decenas de produtos, empresas e campañas nadas a ambas as marxes da ría. Xorde tamén no vídeo que C. Tangana creou para o centenario do Celta , aínda que os seguidores aparezan sobre a ponte por efecto da técnica audiovisual que paliou a negativa que Tráfico acabou dando a dar acceso aos seguidores celestes ao taboleiro das novas ás laterais, que mereceron ser designadas como a segunda mellor construción nunha ponte do mundo no 2019. A obra halle dado á ponte cen anos máis de vida, tal e como consideran os enxeñeiros que ampliaron o proxecto cuxa primeira pedra cumpre hoxe 50 anos.

---

---

---