Aplican por primeira vez a un menor de 4 anos unha terapia génica para tratar a distrofia de Duchenne
SOCIEDADE
O tratamento para esta enfermidade xenética aplicouse de forma pioneira no mundo no hospital Sant Joan de Déu de Barcelona
07 mares 2024 . Actualizado ás 16:34 h.Investigadores da Unidade de Enfermidades Neuromusculares do Hospital Sant Joan de Déu de Barcelona aplicaron unha terapia génica para o tratamento da distrofia de Duchenne, por primeira vez nun neno menor de 4 anos, no marco dun ensaio clínico internacional, activo e aberto para este tipo de pacientes, no que están implicados seis centros de diferentes países.
O equipo da Unidade de Ensaios de Sant Joan de Déu, liderado por Andrés Nascimento, foi o primeiro de todo o mundo en incluír a un paciente menor de 4 anos e facer a infusión deste tratamento de terapia génica. A previsión é que, grazas ao feito de ser hospital de referencia e o primeiro centro en activar o estudo, poderase ofrecer a oportunidade de acceder a este tratamento a un maior número de nenos menores de 4 anos.
A distrofia de Duchenne é unha patoloxía xenética infrecuente, dentro do grupo das coñecidas como enfermidades minoritarias, que está ligada ao cromosoma X e produce debilidade progresiva. Os nenos diagnostícanse nos primeiros anos de vida e os seus músculos vanse deteriorando progresivamente. Ao redor dos 3 e 4 anos é cando se pon en evidencia esta debilidade, chegando a perder a capacidade de camiñar sobre os 12 a 14 anos.
A día de hoxe non existe ningún tratamento que ofreza unha curación ou unha melloría dos síntomas da enfermidade, co que é moi difícil combatela. As únicas terapias que existen intentan atrasar a progresión, pero aínda non son capaces de lograr estabilizar o cadro clínico.
A terapia génica e, ademais, aplicada canto antes, é a opción terapéutica máis prometedora para frear esta distrofia de orixe xenética. Ata agora só se habían tratado pacientes maiores de 4 anos, con resultados positivos que permitiron a aprobación por parte da axencia americana de medicamentos e alimentos (FDA) deste tratamento para os pacientes de 4 a 5 anos. Hai que destacar que a enfermidade é de carácter progresivo, polo que canto máis tempo pasa pérdese máis tecido muscular que é substituído por graxa e fibrose.
Por este motivo é importante ofrecer o tratamento antes de que o dano muscular sexa irreversible. «O noso equipo incluíu xa ao primeiro neno de todo o mundo neste novo ensaio, denominado Envol, á espera de que o resto de centros súmense, e xa estamos a estudar a outras familias para poder seguir tratando a estes nenos con terapia génica», explica Andrés Nascimento, xefe da Unidade de Enfermidades Neuromusculares do Hospital Sant Joan de Déu Barcelona e membro do grupo de Investigación Aplicada en Enfermidades Neuromusculares do Instituto de Investigación Sant Joan de Déu Barcelona-
«O tratamento -engade- administrouse hai varias semanas, o paciente hase mantido estable, sen efectos secundarios e á espera de poder confirmar os resultados positivos na súa evolución. Temos boas expectativas, xa que os cambios que pode xerar esta terapia génica prodúcense sobre un tecido muscular máis preservado», segue o experto.
A aparición da primeira terapia génica para Duchenne A aparición da terapia génica é un avance importante para os pacientes pediátricos de Duchenne. Un dos retos desta terapia era o tamaño do xene da distrofina, que é moi grande e non pode ser introducido a través dos vectores virales (adenovirus modificados) que se encargan de transportar ao xene novo ás células para que se incorpore nelas. Hai uns anos observouse un colectivo de pacientes que chegaran a idades adultas avanzadas con dor muscular, aumento de encimas musculares, certas dificultades de mobilidade e alteracións motoras, pero conservaban a capacidade de andar.
Eses individuos tiñan alteracións no xene da distrofina que daban lugar a versións máis pequenas pero funcionais da proteína, coñecidas como microdistrofinas. Esa observación suxeriu que a presenza de microdistrofina, aínda que en menor cantidade ou tamaño, podería proporcionar certa protección contra os síntomas graves da distrofia muscular de Duchenne.
Baseándose neses achados, os científicos comezaron a explorar a posibilidade de utilizar a microdistrofina como unha opción terapéutica para os pacientes con distrofia muscular de Duchenne. A partir de aí, puxéronse en marcha todas as probas preclínicas e Sarepta, o laboratorio que deseñou esta terapia génica, promoveu as fases 1 e 2, que mostraron datos de seguridade e eficacia, permitindo o desenvolvemento e finalmente o ensaio da fase 3 (Embark) para pacientes entre 4 e 8 anos. No ensaio clínico, esta microdistrofina asóciase a un adenovirus modificado (vector) con capacidade para incorporar este novo material xenético ás células musculares. Os primeiros nenos tratados desta franxa de idade toleraron ben o tratamento e melloraron a súa función motora de xeito significativo.
A terapia génica gaña eficacia coa súa aplicación precoz Na fase 3 do estudo Embark participaron leste mesmo grupo de especialistas, que lograron incluír a 12 pacientes de entre 4 e 8 anos. Estes datos serán avaliados pola Axencia Europea do Medicamento (EMA) en espera da súa aprobación. Hai poucas semanas, iniciouse o ensaio clínico Envol en menores de 4 anos. O ensaio agarda poder incluír nunha primeira etapa a 10 pacientes de entre 3 e menos de 4 anos, segundo os resultados de seguridade deste grupo; posteriormente permitirase participar a pacientes menores de 3 a 2 anos, e ata a nenos de meses ?que, de feito, aínda non naceron?, e busca determinar a seguridade e o impacto do tratamento precoz.
Neste ensaio internacional, participan seis centros, do Reino Unido, Italia, Holanda, Francia, Bélxica e España. O Hospital Sant Joan de Déu de Barcelona incluíu ao primeiro paciente, e polo volume de pacientes e as familias que xa están á espera, confía en poder incluír polo menos a uns catro pacientes, sendo de novo, do mesmo xeito que no ensaio Embark, o centro que maior número de pacientes achega.
«A nosa vontade é sempre poder ofrecer todas as opcións de tratamento aos nosos pacientes, pero non todos son candidatos. Existen uns criterios clínicos e xenéticos moi específicos que se teñen que reunir. Un dos maiores factores limitantes para poder recibir o tratamento é que os pacientes non deben ter anticorpos contra o vector (adenovirus modificado) que transporta ao microgen da distrofina», apunta Andrés Nascimento.
A Unidade de Tratamento Integral do Paciente Neuromuscular (UTIN) do Hospital Sant Joan de Déu de Barcelona está formada por un equipo multidisciplinar con experiencia no diagnóstico, tratamento e investigación das diferentes patoloxías incluídas no grupo das enfermidades neuromusculares (ENM).
É pioneira no tratamento de pacientes con enfermidade de Duchenne e atrofia muscular espinal, entre outras enfermidades. Atende a 800 pacientes con ENM cada ano. Colabora con entidades e centros de todo o mundo, e desenvolve un ambicioso programa de investigación e docencia orientado á asistencia do paciente e a súa familia. Traballa de forma coordinada co equipo da Unidade de Ensaios Clínicos desde fai máis de quince anos.
O Hospital Sant Joan de Déu é un dos referentes en España no que se refire a investigación clínica pediátrica. Actualmente, o centro dá soporte a 235 ensaios clínicos en 21 áreas terapéuticas diferentes. Entre elas destaca a Neuroloxía, na que están a levar a cabo importantes investigacións para o desenvolvemento de novos tratamentos e utilizando para iso terapias avanzadas como a terapia génica e a celular. Unha parte importante destes ensaios, case o 70 %, está centrado en buscar novas alternativas para enfermidades minoritarias, como a distrofia muscular de Duchenne, moitas das cales hoxe en día non dispoñen de ningún tratamento curativo.