Máis de 440.000 persoas sufriron abusos sexuais no ámbito da Igrexa española, segundo o informe do Defensor do Pobo
SOCIEDADE
Unhas 236.000 foron agredidos por algún sacerdote ou relixioso. «Os nenos máis maiores aporreaban a porta do director para que me deixase en paz», di un dos testemuños
27 oct 2023 . Actualizado ás 23:54 h.«Facíao con mozos que tiñamos as mesmas características físicas: trazos aniñados, infantís, rubitos e pouco desenvolvidos». «Eles sabían de quen podían abusar, normalmente persoas de clase baixa, moitas veces as que tiñan bolsa no colexio, ás que os sacerdotes chamaban nenos gratuítos». «Dicíame que a amizade de Jesús cos apóstolos era así, que o que faciamos era algo puro». «Apagábanse as luces e abrazábame. Iamos con pantalón curto. Empezaba polo xeonllo e chegaba ás túas partes. Unha das veces, el colleume as mans e levounas cara ás súas coxas e cara ao seu pene. E as miñas mans non eran as únicas que estaban alí, había outro neno».
Hai ano e medio, o Congreso dos Deputados encomendou ao Defensor do Pobo —a través dunha proposición de lei, que saíu adiante co único voto negativo de Vox— un informe sobre as denuncias por abusos sexuais no ámbito da Igrexa católica (e o papel dos poderes públicos). Este venres, quince meses despois, Anxo Gabilondo fixo entrega a Francina Armengol, presidenta da Cámara Baixa, dunha exhaustiva investigación de 779 páxinas que conclúe que polo menos o 1,3 % dos españois —445.000 persoas— sufriron agresións no seo da institución relixiosa, un 0,6 % —236.000— por parte dun sacerdote ou relixioso. Á unidade de atención ás vítimas da comisión investigadora chegaron case 500 testemuños.
A análise extraordinaria do Defensor do Pobo inclúe cen páxinas con relatos dos afectados, unha vintena de recomendacións concretas dirixidas aos poderes do Estado e unha enquisa demoscópica realizada este ano a unha mostra ampla da poboación española —8.013 persoas—. Tamén recolle a información extraída das máis de oitenta reunións formais mantidas con diversas instancias e os casos notificados pola propia Igrexa. Na páxina web www.defensordelpueblo.é pode ser consultado o contido do documento completo.
Da sondaxe despréndese que a maioría das persoas que sufriron abusos sexuais no ámbito relixioso son homes, representando o 64,6 %. Chama a atención que ata o 11,5 % dos homes agredidos foron abordados en instalacións escolares relixiosas, fronte a un 1,9 % de mulleres vítimas. Os 500 testemuños recolleitos constatan o dato: 334 das agresións confesadas ocorreron en colexios, 296 a homes e 38 a mulleres. Séguenlle en frecuencia os abusos en igrexas e os que se cometeron en internados ou seminarios.
«O que sucedeu contou co silencio de quen puideron facer máis ou doutro xeito para evitalo —censurou Anxo Gabilondo durante a presentación do informe—. Non é certo que todos o sabían, pero tampouco é verdade que ninguén o soubese». «Coñecemos o sentimento de soidade de moitas vítimas ao dar o paso de contar os feitos, ata o punto de ter que facer fronte a un novo dano, a victimización secundaria causada pola resposta da Igrexa, a sociedade e a Xustiza», reprobou o Defensor do Pobo.
Desde Galicia comunicáronse 15 casos e 23 vítimas, 19 menores
Para a elaboración do informe, a comisión asesora dirixiuse en varias ocasións a distintas autoridades da Igrexa católica española, solicitando información tanto á Conferencia Episcopal Española (CEE) como a todas as dioceses e institutos de vida consagrada. «Mentiría se dixese que ninguén colaborou, pero tamén se dixese que houbo unha colaboración extraordinaria —admitiu onte o Defensor do Pobo, Anxo Gabilondo—. A Igrexa tomou conciencia de que o maior dos escándalos sería non colaborar cunha sociedade que quere saber».
A institución dos bispos dixo ter recibido ata o pasado decembro 728 testemuños de abusos que afectan a 927 vítimas e que o 63 % dos agresores xa faleceron. O 60 % dos casos producíronse entre 1960 e 1990. As dioceses comunicaron, con todo, a metade de casos, 354 e 509 vítimas—, a pesar de que a CEE asegura ter sacado os datos da mesma fonte. A maioría colaboraron coa petición oficial de información, excepto dúas, a de Vic e a de Oviedo. Desde os distritos galegos notificáronse 15 casos —5 en Tui-Vigo, 4 en Ourense, 2 en Santiago, 2 en Lugo e outros dous en Mondoñedo-Ferrol— e polo menos 23 vítimas, 19 menores de idade: 13 en Tui-Vigo, 5 en Ourense, 3 en Santiago e 2 en Lugo.
As secuelas: «Teño problemas de alcoholismo desde os 12 anos»
«Sabía que cada violación, aínda que me doese, sería menor con alcol —relata unha das máis de 450 vítimas que se puxeron en contacto coa unidade de atención creada o 5 de xullo do 2022—. Teño problemas de alcoholismo desde os 12 anos, era a miña saída». A análise dos testemuños constata que as vítimas de abuso sexual a miúdo teñen dificultades para confiar nos demais, poden sentirse incómodas en situacións sociais ou adoitan rexeitar o contacto físico debido ás secuelas do trauma.
Unha das consecuencias máis graves é o suicidio, un risco que se duplica se se sufriron agresións durante a infancia. A través das entrevistas haber visto que, de todas as persoas que manifestaron ter arrastrado secuelas, unha de cada tres vítimas coñecidas mediante testemuños indirectos levara a cabo condutas suicidas, en comparación cun 11,97 % das vítimas que prestaron o seu testemuño de forma directa. Seis testemuños achegaron información sobre persoas que se quitaron a vida.
Nun de cada catro relatos mencionáronse altas taxas de abuso de sustancias e en todas as vítimas se atoparon altos niveis de sexualidade insatisfactoria e disfuncional, dúbidas sobre a orientación sexual e conduta sexual promiscua. O informe demostra, ademais, que en xeral as vítimas se senten doídas polo trato recibido por parte da Igrexa ao non ser preguntadas polas secuelas e consecuencias nas súas vidas.
«Os nenos máis maiores aporreaban a porta do director para que me deixase en paz»
Os extractos dos testemuños de abusos recolleitos nas case 800 páxinas do informe son desgarradores, a maioría relativos a tocamentos, masturbaciones —pasivas e activas— e sexo anal e oral; case todos a menores de idade, o colectivo máis vulnerable pola súa debilidade física, o seu nivel de inconsciencia, a súa falta de autonomía e a súa total confianza nos adultos. Tamén se menciona a persoas con discapacidade intelectual, brancos perfectos para os depredadores pola súa baixa autoestima, falta de asertividad, poucas habilidades sociais, dificultades para identificar e comunicar o abuso, e a súa necesidade de agradar ao outro. «Cando ía a [poboación de África] facíao de día e queríallo facer a un mozo, un mozo que era algo discapacitado», pódese ler nunha das declaracións.
Moitos abusos hanse producido en contornas nos que os pais e nais dos menores non estaban presentes, como orfanatos, internados, seminarios ou hospitais, onde os agresores tiñan vía libre para acceder aos nenos e establecer relacións abusivas. Un dos testemuños fala dun sanatorio infantil para enfermos de tuberculose xestionado por unha orde relixiosa; outro, de como os nenos bolseiros eran presas doados: «Tirábame na cama e morreo, morreo. Eu pensaba era que ese era o prezo que tiña que pagar para que me puxesen nunha escola de nenos elegantes. Penseino desde o primeiro día: “Estás nunha escola de ricos, algo terás que pagar”».
O encubrimento
Centenares de testemuñas coinciden en que máis xente sabía o que sucedía, en que outros clérigos estaban ao tanto, en que os abusos se silenciaban con ameazas. «Os nenos máis maiores aporreaban a porta do despacho do director para que me deixase en paz. Se eses estudantes berraban e facían ruído, por que o resto de relixiosos non facía nada por evitalo?».