Lamas e a súa cruceiro, mostras rurais da gran influencia artística compostelá
SANTIAGO
A fachada da igrexa impresiona coa súa decoración austera
16 dic 2023 . Actualizado ás 05:00 h.Días curtos, tempo que non axuda a camiñar ou a ir en bicicleta. Pero da necesidade hai que facer virtude: moi preto de Santiago agardan lugares interesantes, con arte, aos que resulta posible chegar en coche en menos de media hora e que permiten facer algo tan fundamental como é airearse e cambiar de contorna aínda que sexa un intre.
Por exemplo, indo pola estrada de Ourense, subindo a Susana e aí desviándose á esquerda, cara a Sergude e O Forte. E entre ambos os lugares desviarse de novo á mesma man sinalizado Lamas, Loureda e Vigo. Así, moi pouco despois aparecerá ante os ollos a igrexa de Lamas. No Burgo a bifurcación non debe enganar, vaise igual ao templo por unha banda que por outro, aínda que pola destra se pasa ante un lavadoiro tradicional.
Santa María de Lamas é un edificio non moi alto e alongado. Un dobre panel explica as actuacións levadas a cabo para a súa conservación, mantemento e rehabilitación. Aí tamén figura unha descrición: é un exemplar do barroco galego que data do século XVIII, con planta de cruz latina e tramos de bóvedas de canón na cubrición das naves decorados con motivos policromados.
Polo seu interese, merece a pena reproducir as liñas referidas á historia: «A igrexa de Santa María de Lamas ten un vínculo grande con Santiago. Posúe unha notable construción, tanto polas súas dimensións como pola súa concepción arquitectónica, a pesar de tratarse dunha igrexa rural. (…) Na construción de Santa María de Lamas participaron mestres canteiros vidos da catedral de Santiago. A construción está atribuída a Ramón Fontenla, que en 1771 constrúe a capela maior, en 1790 a torre e en 1802 a tribuna (referida neste caso ao coro elevado sobre a planta principal). Está documentado que cobrou 4.426,02 reais pola construción da igrexa e 4.000 pola torre. A fachada foi reformada durante o século XIX con pilastras, placas e pináculos». No 2000 cambiouse a cuberta e no 2001 levaron a cabo traballos de drenaxe para a recollida das augas da choiva.
A fachada impresiona, con decoración austera e, aínda que abundante (inclúe unha moi alta hornacina, que á súa vez pon a salvo de mans estrañas unha imaxe), en absoluto recargada. O frontón con esa hornacina rompéndoo pola parte inferior deixan pequena e nun segundo plano a torre que acolle o campanario.
A contorna complétase cun parque infantil en aceptable estado, aínda que na primavera necesitará unha clara mellora, e cun cruceiro en granito sobre un basamento de tres niveles de graduado. O interesante é o seu fuste, esa columna con estrías helicoidales que se van enroscando, cunha decoración riquísima de nenos vendimiadores. Arriba de todo, un Cristo por unha banda e unha Piedade pola contra.
A web romanicodigital.com ofrece as súas medidas: ese fuste ten nada menos que 232 centímetros de alto e 25 de diámetro. E Francisco Singul, un investigador que sabe toda da catedral de Santiago, pensa que a obra ten relación con pezas entorchadas que había na portada norte da basílica, portada na actualidade desaparecida e levantada no seu momento en tempos do románico. De feito tal ornamentación comeza a utilizarse na catedral xa sobre 1105, e é unha copia do que o arcebispo Gelmírez viu en igrexas romanas.
Lamas merécese por si soa unha visita. Pero se se quere seguir hai que continuar para atopar outras típicas igrexas rurais. Iso si, mellor ir cun mapa escala 1:25000 do Instituto Xeográfico Nacional.