A tensión entre o Estado e a Xunta pola xestión de 2.555 quilómetros do litoral galego desembocou no recurso de inconstitucionalidade que o Goberno formalizou contra a Lei 4/2023, de 6 de xullo, de ordenación e xestión integrada do litoral de Galicia (LOLGA), aprobada polo Parlamento autonómico, a cal foi suspendida polo Tribunal Constitucional (TC) mentres non se decidía o recurso.
O TC xa establecera que as comunidades costeiras son competentes para a ordenación do seu territorio e tamén do seu litoral, incluíndo no litoral a ribeira do mar e as súas zonas de protección e influencia (STC 149/1991, FJ 1). Tamén sinalou que o «territorio» dunha comunidade autónoma é un elemento definidor das súas competencias, considerando parte do territorio autonómico os portos e a zona marítimo-terrestre, pero non o mar territorial (STC 38/2002), sen prexuízo de que no mar territorial puidésense exercer competencias autonómicas (salvamento marítimo, acuicultura, marisqueo…). Finalmente, declarou inconstitucional a modificación da Lei de Costas que pretendía limitar a competencia autonómica ao ámbito terrestre do demanio marítimo, sen comprender o mar territorial e as augas interiores (STC 162/2012, FJ. 7).
Neste contexto, a LOLGA establece unha ambiciosa e transversal regulación do litoral que prevé unha «organización administrativa do litoral», «instrumentos de plan» específicos, un «réxime xurídico dos usos e actividades sobre o litoral», o «otorgamiento e xestión dos títulos habilitantes (autorizacións e concesións) para a utilización do litoral», as «actuacións estratéxicas para o desenvolvemento sostible do litoral», «medidas adicionais de protección e sustentabilidade do litoral», unha «regulación do patrimonio público litoral» e a «promoción da cultura litoral».
O Goberno argumentaba en defensa do seu recurso que Galicia se atribuía competencias que non estaban previstas no seu Estatuto, incorporando de xeito unilateral o mar ao seu territorio, invadindo competencias exclusivas de pesca en augas exteriores e reducindo a protección dos terreos contiguos á ribeira do mar, argumentando, fronte ao agravio comparativo de comunidades como Cataluña, Andalucía, Canarias e Baleares, que estas si tiñan recoñecida a súa competencia no seu estatuto, pero non así Galicia.
O TC, por unanimidade, pronunciouse rexeitando 70 das 72 impugnacións do recurso do Estado. Considera que Galicia si ten competencia sobre ordenación do territorio e do litoral sen necesidade de reformar o seu Estatuto, engadindo que os «instrumentos de ordenación do litoral», a «regulación de usos» ou a «xestión de títulos habilitantes» deixa a salvo as competencias estatais sobre o demanio marítimo e non contravienen a Lei de Costas.
Só declara inconstitucional a posibilidade de ocupar o demanio marítimo con sistemas de recollida, almacenamento, tratamento e vertedura de augas residuais, así como o trato privilexiado das embarcacións galegas fronte ao resto de embarcacións.
Trátase dunha importante vitoria política e xurídica da Xunta de Galicia. Queda por ver a aplicación práctica da norma e a convivencia administrativa no litoral galego da poderosa Demarcación de Costas e a Administración autonómica.