O do Estado das autonomías deste país ten un cualificativo: desastroso. E se queremos aplicarlle outro, ineficaz. Corenta e catro anos despois de comezar con Cataluña e Euskadi, a experiencia autonomista hásenos atragantado e o balance resulta desalentador. Por moito que nos digan, e recollan os manuais, que as autonomías, amparadas pola Constitución, forman parte do ordenamento xurídico do Estado.
Pois será que tamén temos mal o ordenamento xurídico. E faise necesario darlle unha volta a todo o sistema. Sen deixar que quen queren acabar co Estado autonómico poidan nin tan sequera intentalo. Pero algo habería que facer para que non sáeche polo aire unha fórmula que deu grandes beneficios pero que se antolla que se nos está quedando obsoleta. Ou que xa non lla respecta.
Os cataláns non entenderon o que é o Estado das autonomías e por iso montaron a revolución dos señoritos, que acabou, ou acabará, como o rosario da aurora. Á sublevación catalá seguíronlle unha serie de rebelións e motines, mesmo das comunidades en mans de quen se xacta de respectar e defender a Constitución. Coa lideresa madrileña marcando a ruta en asuntos tan delicados como a loita contra a pandemia, a sanidade, a educación ou as cargas fiscais. Un levantamento en toda regra.
Pero non só cataláns e madrileños. E non só independentistas e populares. Tamén houbo comunidades socialistas insurrectas en limitacións á hostalería e o lecer, aplicación da Lomce, políticas fiscais e financeiras e no acceso á sanidade pública de estranxeiros. Por citar algúns asuntos.
E a disputa continúa. O Goberno acaba de cualificar de «case unha declaración de independencia» a futura lei do litoral galego da Xunta. Pero a intensidade dos enfrontamentos elevouse polo incumprimento da lei do aborto en Castela e León, aínda sen resolver e que, por moito que se explique, ninguén entende a que vén a estas alturas.
A desorde autonómica que vivimos require dunha toma de decisións inmediata para que a deterioración non vaia a máis. Deixando ao carón o paradoxo de que quen están danando o Estado autonómico, cos seus caprichos e desvaríos, son os mesmos que se rebelan e incumpren a Constitución, faise imprescindible abordar o asunto co rigor que require. Porque os inimigos agardan á espreita e o único que se fai é darlles argumentos para avanzar en delirio.
A cuestión non é acabar co Estado autonómico. Nin moito menos. Hai que actuar sobre dous principios. Mellorar e adaptar a organización territorial e as súas regras aos novos tempos e ás novas necesidades. E, unha vez feito isto, castigar con extrema dureza a quen incumpran o establecido. Pode ser moi produtiva a suspensión de competencias. Porque isto non é un xogo de nenos no patio do colexio. É o futuro do país.