O dispositivo que revolucionou as comunicacións, o traballo e a forma de relacionarse cumpre 75 anos, aínda que empezou a comercializarse en 1983. Na Terra hai máis móbiles que persoas.
17 abr 2023 . Actualizado ás 18:27 h.Dicir que o teléfono móbil ten 75 anos é tan certo como que xa existían os coches eléctricos a finais do século XIX. O 17 de xuño de 1946, un condutor de San Luís (Misuri, EE.UU.) abriu o cadro de mandos do seu coche, sacou un auricular e realizou a primeira chamada inalámbrica. Pero habería que agardar ata 1973 para que Motorola presentase o primeiro dispositivo de man, desenvolvido polo enxeñeiro Martin Cooper, e seis anos máis para que a operadora xaponesa NTT activase a primeira rede de telecomunicacións celular do mundo. En 1983 púñase por fin á venda o Motorola Dynatac 8000x e -entón si- comezou unha carreira que case catro décadas máis tarde podemos dicir que transformou completamente o noso modo de comunicarnos, traballar e as relacións sociais.
Aquel primeiro móbil comercialmente dispoñible era un ladrillo que pesaba preto dun quilo e custaba 4.000 dólares, uns 9.000 euros ao cambio actual. Estaba obviamente reservado a executivos cun elevado poder adquisitivo e ese foi o mercado da telefonía móbil durante os anos 80. Pero aos poucos, xunto á revolución da microelectrónica, empezou un proceso de miniaturización dos terminais e de redución do prezo que os faría accesibles á poboación en xeral na década seguinte. A propia Motorola liderou ese proceso con modelos como o MicroTAC (1989), que obrigaba a despregar a antena e a abrir unha tapa que ocultaba as teclas de marcación; e o StarTAC (1996), un dos primeiros con formato clamshell (cuncha) e que se converteu en obxecto de desexo polas súas dimensións compactas (9,4 x 5,5 centímetros cando estaba pechado) e o seu deseño. Empezaba a verse o teléfono móbil non só como unha ferramenta, senón como un símbolo de status.
A finais desa década, igual que se estendeu o uso dunha rudimentaria Internet, era xa habitual ver á xente falar polo móbil na rúa. Marcas como NEC ou Alcatel lanzaron teléfonos tipo varra para todos os petos. Pero sería unha compaña finlandesa, Nokia, a que rompería o mercado cunha avalancha de terminais equipados co sistema operativo Symbian VOS ,que se convertería case nun estándar utilizado por Sony , Samsung, Siemens, Fujitsu, Panasonic ou Sharp. Un primeiro indicio de que o software ía xogar un papel tan importante ou máis que o hardware no futuro.
Aquela empresa de Espoo , nos arredores de Helsinqui , que empezou fabricando papel hixiénico e logo botas de goma, chegou a vender no 2005 máis do 40 % dos móbiles de todo o planeta. A animación da pantalla inicial ou o ton de chamada por defecto eran tan recoñecibles como o logo da Coca-Cola. A tolemia era tal que Nokia permitíase o luxo de lanzar terminais coas formas máis extravagantes, como o 7280, coñecido como pintalabios, ou o 7600, cadrado e cos botóns ao redor da pantalla, que parecía un tamagotchi.
Pero Nokia non soubo ver que o móbil estaba destinado a ser moito máis que un teléfono -algo que xa anticipaba o éxito da firma canadense RIM coas súas BlackBerry, que permitían o acceso ao correo electrónico en calquera lugar sen necesidade de conectarse a un computador-. E tamén reaccionou tarde á popularización das pantallas táctiles, a pesar de que lanzara dispositivos como a 770 Internet Tablet, precursor do iPad, no 2005. Como lle ocorrese a Xerox un cuarto de século antes, tiña a tecnoloxía, pero non a percepción do que podía facerse con ela.
Quen si o viu claro foi Steve Jobs. «De cando en vez aparece un produto revolucionario que o cambia todo», dixo ao presentar o primeiro iPhone no 2007. Estaba no certo. O móbil era tamén un reprodutor de música, unha cámara de fotos, un navegador de Internet ... E co lanzamento da tenda de aplicacións un ano despois chegaba a conversión definitiva: o móbil era o computador. Nacera o smartphone (teléfono intelixente) e inaugurábase o que Jobs chamou «éraa post PC».
A industria tardou tres anos en reaccionar ao desafío de Apple, que grazas a iso adquiriu a posición dominante da que hoxe aínda goza. As compañas que se resistiron a facer desaparecer o teclado físico, como Nokia ou RIM, foron varridas ou absorbidas. Google impulsou unha alianza que desenvolveu un sistema operativo alternativo, Android, e aos poucos foron adoptándoo todas as marcas. Microsoft intentou levar a súa parte do pastel con Windows Phone e mesmo comprou a división de móbiles de Nokia, pero fracasou.
A última década ha visto pasar dúas xeracións de tecnoloxía de telefonía móbil (3G e 4G) e o irresistible ascenso das compañas chinesas: Huawei, Xiaomi, Oppo, Vivo, OnePlus, Realme... Entramos na terceira década do século en plena efervescencia do 5G, da enxeñería de datos, a realidade aumentada e a intelixencia artificial. E todos estes avances teñen como protagonista ao móbil. Substituíu ao mp3, ás cámaras dixitais, aos cartóns bancarios... Permite rastrexar e identificar a calquera persoa en calquera lugar do mundo; utilízase igual nas empresas que nos colexios; provocou a aparición de novas enfermidades (oculares, musculares, adiccións...), e as terras raras que se utilizan na súa fabricación son o novo petróleo.