A histórica cheiraría de Samos volverá producir despois de sete anos inactiva
SAMOS
O forno de Roxofrei se encencerá por un día xunto ao de Gundivós e o de Bonxe
03 mares 2024 . Actualizado ás 05:00 h.Máis de 250 pezas de olería están expostas desde este xoves no Vello Cárcere, en Lugo. Pertencen a cheiraríalas de Mondoñedo, Gundivós, Samos e Bonxe. Para dar a coñecer a artesanía da provincia, os organizadores quixeron facer unha mostra viva. Por iso, reactivarán por un día os fornos de Gundivós, Samos e Bonxe para cocer pezas, acompañadas de música. A iniciativa é máis histórica para Samos, xa que é a única cheiraría das tres que está inactiva porque non hai quen a traballe. Recuperouse fai dez anos despois de 70 de abandono pero só se utilizou tres veces: «É un dos mellores entornos», defende Hixinio Flores, un dos impulsores da exposición.
En Gundivós, Elías González preserva a olería de Sober e grazas a el é a única que ten o futuro asegurado. En Bonxe, Pepa Lombao mantivo activo o forno familiar ata hai pouco, que colleu unha baixa e xubílase o próximo mes pero sen unha substitución para o taller. Samos é o único onde a falta de artesáns xa rematara coa actividade oleira, a pesar de que se conservan algunhas das pezas máis espectaculares e antigas da provincia. De feito, a creación máis antiga da exposición do Vello Cárcere é de Samos, de 1706.
Fai dez anos, Hixinio Flores, o ceramista Lolo Fernández, o restaurador Xaime e o panadeiro Caldas embarcáronse nunha laboriosa restauración para recuperar cheiraríaa de Roxofrei. Trátase dun forno illado de aspecto orixinal, xa que a maioría estaban en construcións de casas, fronte á vivenda onde habitou o último «cacharreiro» do pobo. Levaba setenta anos sen utilizarse, polo que o abandono o cubriu de maleza e parte da estrutura estaba deteriorada,. Ademais de recuperar o forno tamén supuxo a rehabilitación dun elemento de arquitectura tradicional. Participaron a Deputación de Lugo e o Concello de Samos.
Tras un traballo de varios anos, no 2017 celebraron unha «fornada histórica», pondo en marcha o forno despois de setenta anos. As primeiras pezas que se coceron foron as resultantes de curso de cerámica impartido no Mosteiro de Samos. «O forno funcionou moi ben, púxose a 2.000 grados de temperatura», lembra Flores. Aínda que o primeiro paso fora conseguir elevar a temperatura no interior ata os 900 graos a base de lume e leña preparada para a ocasión. Foi un día histórico para a artesanía e os veciños da zona, que só se puido repetir outras dúas veces.
«Só de puido poñer a funcionar en dúas ocasións porque xa non queda ninguén que faga olería en Samos», lamenta Flores. Sete anos despois rematará a inactividade grazas á nova exposición de olería. Naquela ocasión, a recuperación do forno tamén xurdiu por mor doutra mostra da Deputación que recuperou pezas na Capela de Santa María. O día 20 de abril o Forno de Lulle en Roxofrei volverá cocer: «Funciona moi ben, a pena é que ninguén o use durante o ano xa case non quedan oleiros a pesar de que Lugo foi unha provincia que exportou moitísima desta artesanía».
Tres concertos
A xornada estará acompañada de música. Será unha das paradas do ciclo de concertos As cegas de Ouselle. O trío de Aldara Palmeiro, Miguel Lustres e Antón Castro recuperar o repertorio que se cantaba de feira en feira nos anos 30 do século pasado. A de Samos será o máis especial pero non o único concerto organizado pola vicepresidencia da Deputación de Lugo.
A primeira cita será a de Bonxe, en Outeiro de Rei, o día 30 de marzo; despois será a de Samos e finalmente a de Sober, o 11 de maio na Reitoral de Gundivós.