Os partidarios de abrir a comunicación interplanetaria argumentan o coñecemento poderían achegar e os detractores, que hai que valorar ben os riscos potenciais
04 mares 2015 . Actualizado ás 05:00 h.A mediados do pasado febreiro a Asociación Americana para o Avance da Ciencia (AAAS) organizou un debate sobre a conveniencia de enviar mensaxes a hipotéticas civilizacións extraterrestres. O obxectivo era discutir sobre os posibles riscos e beneficios dun contacto cunha civilización alieníxena e determinar que tipo de información poderiamos intercambiar con estes seres, supondo que en realidade existan.
Os intentos de comunicación extraterrestre remóntanse a 1962, cando os soviéticos enviaron a Venus un lacónico mensaxe de tres palabras cifradas en código morse. A primeira mensaxe interestelar foi enviado en 1974 desde o radiotelescopio de Arecibo, en Porto Rico, en dirección a un cúmulo de estrelas situado a 25.000 anos luz de distancia. En realidade tratábase dun intento a cegas, porque naquel tempo aínda non se tiña a certeza de que houbese planetas asociados a estrelas distintas do Sol. Pero hoxe en día xa detectamos miles de planetas extrasolares, e en moitos deles parece que se dan condicións apropiadas para a vida. Ademais, as investigacións sobre extincións masivas no pasado do noso planeta e sobre a presenza de microorganismos en ambientes extremos demostrounos que a vida é extraordinariamente resistente e pode adaptarse a condicións moi diversas.
Ao longo do debate, os partidarios de abrir a comunicación interplanetaria argumentaron que o coñecemento que podería achegarnos un contacto deste tipo superaría con fartura os posibles riscos. Tamén lembraron que desde hai 70 anos as nosas emisións de radio e televisión propáganse polo espazo á velocidade da luz e «acadan cada día as beiras dun novo planeta extrasolar», en palabras de Seth Shostack, director do instituto SETI. Esta institución, cuxas siglas responden a Search for Extraterrestrial Intelligence, leva anos rastrexando o ceo en busca dunha mensaxe extraterrestre, e moitos dos seus membros consideran que agora nos toca a nós iniciar a conversación. Á fin e ao cabo, se desexamos ingresar nunha especie de club galáctico de civilizacións intelixentes habería que empezar a pensar en presentar unha solicitude ou mesmo abonar unha cota.
Outros participantes no debate mostráronse máis prudentes. O astrónomo, filósofo e escritor David Brin insistiu na necesidade de manter unha certa discreción ata que non se discutan a fondo os potenciais riscos dun contacto extraterrestre. A súa proposta equivalería á moratoria que hai uns anos asumiron os biólogos ante a irrupción das tecnoloxías que permitían a modificación xenética de organismos. Brin tamén recomendou a incorporación ao debate de historiadores e antropólogos, cuxo coñecemento dos encontros entre civilizacións humanas pode resultar moi ilustrativo.
Unha comunicación pouco fluída
O fluxo continuo de sinais de radio e televisión que escapan ao espazo ofrece unha visión fragmentada e un pouco inquietante da nosa especie. Eses sinais inclúen películas, noticiarios, retransmisións deportivas e interminables horas de teletienda. Que idea levaría un extraterrestre que tivese as súas antenas apuntando cara a nós? Sabería distinguir o que é realidade do que é ficción? Científicos e lingüistas levan anos investigando como compor mensaxes que poidan ser entendidos por calquera e que dean unha imaxe fiel do que ocorre no noso planeta. As sondas Voyager que percorren o sistema solar desde 1977 levaban uns discos de ouro con imaxes e sons do noso mundo. A mensaxe de Arecibo incluía unha descrición da posición da Terra no universo, da nosa forma de contar e das bases químicas da vida. En total retransmitíronse unha decena de mensaxes intencionadas en dirección a distintos sistemas planetarios extrasolares, aínda que teremos que agardar ao 2029 para que o primeiro chegue ao seu destino.
Pero xunto a mensaxes concienzudamente deseñados tamén se coou algunha aberración, como un anuncio de totopos , ou tortillas chip, que astrónomos británicos se prestaron a enviar en dirección a un sistema planetario na Osa Maior. O anuncio, que mostra a unha tribo de totopos adorando un tarro de salsa, supuxo a entrada da humanidade en éraa do spam extraterrestre. E resulta sorprendente que dado o seu impacto nos medios ninguén máis se aproveitou do baleiro legal que permite a calquera alugar un radiotelescopio e enviar unha mensaxe ás estrelas.
Fala, cucurucho...
No 2010 un grupo de supostos científicos exiliados do proxecto SETI anunciou a recepción dunha sorprendente mensaxe procedente do espazo. A comunicación contiña os sons que se enviaron nas Voyager remezclados por un hipotético disyóquey extraterrestre. A gravación publicouse nun disco titulado Scrambles of Earth (dispoñible en Spotify) e, aínda que resulta inintelixible, a broma invítanos a pensar nas dificultades de manter unha conversación con alieníxenas. Como sabemos que as súas regras de composición da linguaxe ou a música parécense ás nosas? Estamos seguros de que dispoñen de tocadiscos ou de que a evolución os dotou de oídos para escoitar ruídos transmitidos polo aire? Douglas Vakoch, director de composición de mensaxes interestelares do Instituto SETI, considera que as matemáticas son o máis parecido a unha linguaxe universal que poderemos atopar. Neste sentido, a súa proposta é retransmitir formulaciones matemáticas da teoría de xogos, coas que demostrariamos que somos intelixentes e que ademais entendemos os beneficios das relacións altruístas.
ACTIVIDADES
- A que soa a Terra?
Nun debate con toda a clase, discutide que tipos de sons da Terra deberían incluírse nunha mensaxe dirixida a hipotéticos extraterrestres (fenómenos naturais, animais, cancións...). Distribuídevos por grupos e escollede cada un dez sons do mundo. Despois ponde en común vosa selección e tratade de chegar a un acordo sobre cales son os máis representativos do noso planeta. Estades seguros de que un alieníxena os entendería todos?
- Obxectos volantes
As aves son os animais que máis e mellor animan a banda sonora do noso planeta. A Sociedade Española de Ornitoloxía (SEO) creou unha aplicación para aprender a recoñecelas polo seu aspecto e polos seus cantos. É gratuíta e está dispoñible para iOS e Android.
- «Déjà vu»
Todo o que sabemos de encontros con extraterrestres debémosllo ao cine. Busca en YouTube escenas que mostren o tipo de situacións ás que nos poderiamos enfrontar en caso dunha visita inesperada. Coñeces algunha na que os alieníxenas sexan seres bondadosos que veñen axudar? E algunha na que os humanos só traten de aproveitarse dos recursos alleos? En que medida facémonos unha opinión sobre as cousas segundo o que vemos nas películas?