Calcula tu nota de acceso en nuestro simulador de selectividad

Rosalía de Castro, a escritora galega máis universal

La Voz REDACCIÓN

INFORMACIÓN

A escritora devolveu ao galego o seu carácter de lingua culta, foi precursora da poesía española moderna e do existencialismo e unha pioneira do pensamento feminista

24 feb 2015 . Actualizado ás 20:13 h.

Rosalía de Castro (Santiago 1837- Padrón 1885)  é a autora nuclear das letras galegas modernas e unha das figuras indispensable do panorama literario do século XIX. No día no que se cumpren 178 anos do seu nacemento, distintos actos celebrados dentro e fóra de Galicia, e tamén en Internet, homenaxean a súa figura.

Mito e símbolo de Galicia, e autora de obras inmortais, como Follas Novas ou Nas beiras do Sar, foi unha escritora innovadora e comprometida, adiantada ao seu tempo, que empregou o galego na literatura cando aínda ninguén o facía. Nas súas obras reflectiu a situación de esa Galicia máis dolorida e maltratada, desangrada pola emigración. Denunciou a pobreza do campesinado galego ou a precaria situación laboral que sufrían algún dos seus habitantes fose da comunidade. A efectos históricos, a súa obra converteuse no primeiro canto de referencia para unha Galicia que se transforma. A súa obra supuxo a recuperación da conciencia galeguista. 

Xunto a outros insignes literatos, como Gustavo Adolfo Bécquer, foi, ademais, representante de o Romanticismo tardío. Foi precursora da poesía española moderna e do existencialismo (a obra Nas beiras do Sar dá conta deste espírito). Renovadora tanto na forma como o fondo, o traballo de Rosalía de Castro inspirou a poetas da transcendencia de Machado ou Juan Ramón Jiménez. Un dos trazos que mellor definen a súa obra e a súa actitude vital é a «saudade».

Rosalía de Castro, a autora universal, traducida ás principais linguas do mundo, incorpora á súa obra a tristeza como manifestación substancial da existencia humana, talvez influída pola súa precaria saúde e polos seus sobresaltos vitais -aos 15 anos decatouse de que era filla ilexítima dun cura e os seis fillos que tivo co seu marido, o historiador Manuel Murguía -uno dos pais do Rexurdimento- morreron antes que ela-. Nin sequera o amor ten para ela connotacións gozosas, senón que é un sentimento efémero e egoísta que aboca á soidade. Rosalía de Castro foi unha muller singular, dun gran pesimismo e duna excelsa sensibilidade. 

Un dos poemas que mellor reflicten ese fondo pesar, esa dor sombría e vital, é Negra sombra (publicado dentro de Follas Novas), un dos poemas máis coñecidos da poetisa e un dos cantos máis difundidos de Galicia. A letra e a música hanse fundido nestas estrofas de forma case inseparable.

Nada en Santiago de Compostela o 24 de febreiro de 1837, Rosalía de Castro é a filla máis ilustre da comarca do Sar. A poetisa amou á súa terra natal e á que tivo como adopción, Padrón, onde pasou os seus últimos anos. A ambos os lugares dedicou algún dos seus títulos máis coñecidos. Nas beiras do Sar, o seu único libro en castelán, publicado en 1884, na que a mirada de Rosalía se penetra no seu propio espírito, fai alusión a ese lugar do que tantas veces estivo separada e polo que sentiu especial morriña.

Xunto a esa faceta máis intimista, a autora tamén foi unha muller que non tivo medo de ser politicamente incorrecta. Precursora do feminismo, reinvindicó o papel da muller na cultura. 

Actos por toda Galicia

Ao longo da xornada que conmemora o 178º aniversario do nacemento de Rosalía de Castro, os actos hanse sucedido en localidades e comarcas de toda Galicia. En Ames, como cada ano, Amancio Prada rende homenaxe á padronesa máis universal cun concerto, que inclúe un recital de poemas por parte dos alumnos.

A galega-palestina Najla Shami, que protagoniza un escpectáculo sobre a escritora do Sar, tamén actuou na localidade natal da escritora, Padrón, onde se sucederon os actos de homenaxe, e en Boiro , onde acompañada de Héctor Lorenzo, actuou ante os escolares.

Outras localidades, como Poio, Lalín ou A Estrada, Burela, Foz ou Barro renderon homenaxe coa lectura de poemas da escritora

A súa gran obra

Aínda que foi unha asidua cultivadora tamén da prosa, onde Rosalía de Castro sobresaíu foi no campo da poesía, a través da creación das que poden ser consideradas os seus tres obras clave: Cantares Galegos, Follas Novas e Nas beiras do Sar.

O título a ilustre poetisa que tivo maior transcendencia e colocouna no centro do discurso dun país foi Cantares Galegos, primeira obra que a autora publicou integramente en galego e que é considerado como o libro fundacional do «Rexurdimento galego», época de recuperación da identidade de Galicia tanto no aspecto cultural (sobre todo, popular), da historia e da propia lingua, naquel momento tan desprestixiada que non se consideraba apta para usos cultos. 

Cantares Galegos, publicado o 17 de maio 1863, viu, xa que logo a luz para reinvindicar a Galicia e a a súa lingua e para defendelas dos ataques que sufrían. En honra a esa data, e desde 1963, cada 17 de maio celébrase o Día das Letras Galegas, unha celebración instituida por a Real Academia Galega para homenaxear a aquelas persoas que destaquen pola súa creación literaria en idioma galego ou pola súa defensa da devandita lingua.

Outro dos poemarios máis destacados na produción de Rosalía de Castro, foi Follas Novas (1884), publicado tan só un ano antes da súa morte en Padrón. Foi o seu último poemario en galego e, para moitos críticos, esta obra representa o volume poético galego máis universal. Nel a autora alza unha voz estarrecedora marcada pola reflexión, pola desolación, pola saudade e, tamén, por unha veraz dose de reivindicación social que nunca quixo esconder. Os seus versos teñen por horizonte, a fronteira do propio ser.

A valoración da obra rosaliana e a mitificación da escritora producíronse, con todo, tras o seu falecemento, posto que ao longo da súa vida esta foi menosprezada e marxinada. Foi necesario agardar ata os modernistas e a xeración do 98 para que recoñecesen en Rosalía a unha creadora afín ao seu espírito.

A importancia de Rosalía de Castro non só ten que ver coa súa obra -segue sendo a escritora galega de maior proxección universal- e coa súa forma de enfrontarse á vida; xoga, de feito, un papel estético fundamental, ata o punto de considerarse algo así como a alma de Galicia. Dela dixo Curros Enríquez: «Rosalía é Galicia que pasa rumiando a súa tristeza de séculos».

A imaxe da cabeceira da páxina de inicio de Google, coñecida como doodle, está hoxe dedicada á escritora Rosalía de Castro, en conmemoración do 178 aniversario do seu nacemento. A imaxe remite a varias páxinas en Internet sobre a súa vida e a súa obra. 

A Fundación Rosalía de Castro, con sede na Casa dá Matanza de Padrón, onde Rosalía pasou os seus últimos anos e onde se abre o público un museo monográfico que permite revivir, con recordos e obxectos da escritora, como era a súa vida, agradeceu a Google o logo dedicado á autora galega. E é que este 24 de febreiro é un día de celebración non só para Galicia:

O cambio do logo con alusións a algunha efeméride comezou en Google no ano 2000, cando o deseñador Dennis Hwang propuxo facer un debuxo para celebrar a toma da Bastilla. A idea converteuse así en costume.

Precedente, Concepción Arenal

O buscador Google abría fai un par de meses a súa páxina principal cun debuxo con lenda da galega Concepción Arenal, figura clave dos avances en materia legal e social na España dos séculos XIX e XX. No doodle aparece Concepción Arenal escribindo, e un bocadillo cunha das súas frases: «Abride escolas e pecharanse cárceres».