Ríos atmosféricos procedentes do Golfo de México xeran as choivas extremas

En Galicia a choiva non debería ser noticia. Pero rexistros como douscentos litros por metro cadrado en trinta e seis hora si que o é. A orixe de tanta precipitación en tan pouco tempo está alén do océano, no Golfo de México, e chámase río atmosférico. Un concepto que é relativamente novo, xa que para detectalo primeiro foi necesario dispor dunha observación completa de toda unha conca oceánica e ata finais do século XX iso non foi posible. A maior parte da humidade na Terra atópase no ecuador e nas rexións tropicais e a súa concentración vai diminuíndo a medida que se move cara aos polos. «Os ríos atmosféricos son fenómenos que transportan humidade entre as rexións con excedencia de humidade e as deficitarias. Fórmanse e persisten a unha altura próxima aos dous quilómetros e o seu nome débese a que son moito máis longos que anchos, con miles de quilómetros de longo fronte a uns centos de ancho», explica Jorge Eiras, investigador do grupo de física non lineal da USC.

En cada hemisferio do planeta adoita haber uns catro ríos atmosféricos e, no Atlántico, cando as condicións son favorables, fórmase un que conecta a Galicia co Golfo de México, unha rexión tropical con moita humidade e evaporación debido a que recibe unha maior radiación solar. Toda esa humidade chega empurrada pola circulación xeral da atmosfera que nas nosas latitudes se move do oeste cara ao leste. «A cantidade de auga precipitable que transporta depende do seu tamaño e intensidade, pero é comparable á que contén o río máis caudaloso do mundo, o Amazonas» di Eiras.

O xeito na que afecta un río de humidade a Galicia é a través das borrascas. Os sistemas de baixas presións e as frontes asociadas xéranse cando interactúa unha masa de aire cálido de orixe subtropical con outra de frío polar. Como a Terra vira e a atmosfera é un fluído, este encontro non segue os paralelos, senón que vai ondulándose, creando remolinos que acadan máis de mil quilómetros de diámetro. O aire cálido pode penetrar sobre o frío e desprazar o frío cara ao cálido provocando que no centro descenda a presión, un proceso que se chama ciclogénesis. «Nas frontes dáse a maior parte da precipitación. Cando a borrasca ás veces baixa de latitude e achégase á zona dos trópicos, onde se atopa un aire máis húmido captura esa humidade, que é o que vai constituír o río atmosférico», comenta Gonzalo Míguez, profesor titular de física da USC. «Se a fronte dunha borrasca trae consigo un río atmosférico, a cantidade de precipitación será substancialmente maior. Isto é debido a que a humidade do río atmosférico tenderá a liberarse, especialmente cando toque terra e véxase obrigada a ascender», engade Jorge.

Vapor e fortes ventos

A intensidade destes fenómenos depende do vapor de auga que transporten e tamén dos ventos asociados. Actualmente coinciden grandes cantidades de vapor e fortes ventos, que explican o temporal de choivas torrenciais que estamos a sufrir. «Os episodios de precipitación intensa e continua adoitan estar relacionados coa presenza dun río atmosférico sobre os nosos ceos. A persistencia do río é outro factor moi importante, canto máis tempo estea situado sobre nós, máis precipitación ocasionará», remata Eiras.

Os ríos atmosféricos producen ademais un afondamento dos sistemas de baixas presións e adoitan estar presentes nas ciclogénesis explosivas, que son borrascas cuxa formación é moi rápida e intensa. Para poder recibir o cualificativo de explosiva é necesario que a presión mínima central descenda polo menos vinte milibares en vinte e catro horas. Estes días temos precisamente borrascas profundas no Atlántico, que favorecen a chegada dos ríos atmosféricos que transportan cantidades moi significativas de vapor. Ao interactuar coa inestabilidade das borrascas, nas frontes o vapor de auga convértese en precipitacións que normalmente son persistentes e de intensidade forte e provocan que se acumulen cantidades de choiva moi importantes.

Meteogalicia dispón dunha ferramenta elaborada polo grupo de física non lineal da Universidade de Santiago que de forma automática permite detectar estes fenómenos e que durante a última semana ha estado enviando avisos sobre a incidencia dos ríos atmosféricos. «Temos a seguridade de que eses ríos están a chegar e aumentaron a cantidade de choiva que caese coa mera presenza das borrascas e as súas frontes asociadas. Nunha investigación previa puidemos comprobar que o 90 % dos eventos de choivas intensas en Galicia, e particularmente nas provincias de Pontevedra e A Coruña durante o outono e o inverno están asociadas á chegada destes ríos atmosféricos», lembra Juan Taboada, físico da axencia galega de meteoroloxía.

---

---

---