Os gatos mírannos recitando o poema de Charles Baudelaire: «Teño as lembranzas dun vello milenario». Descansamos un intre da lectura, como lle ocorría a María Zambrano en Roma ou a Vicente Risco en Ourense, e aí están os ollos dos nosos gatos. Ollos de vellos milenarios que lembran en posición de estatuas, no medio da cociña. Ollos comprendendo o que nunca se comprende. Ollos que nos contemplan dende o sofá, dende a cama, dende o descanso do guerreiro que practica full contact perseguindo moscas. Ollos cheos de sabedoría, ollos de axentes secretos. Os ollos de Paul Newman e de Elisabeth Taylor en A gata sobre o tellado de zinc. Ollos que atravesaron todos os desertos, todas as montañas. Os meus gatos M. e V., unha parella de combatentes negros, son expertos nese tipo de olladas. A madrugada avanza. Estou sentado a carón da fiestra, coa cabeza dentro de El significado del fuego (Alfaguara), a última novela de Kike Ferrari, e cando saio atopo os seus ollos cravados nos meus. Catedráticos de Filosofía entre as mantas, inquilinos doutro planeta. Vivo dez séculos nun segundo grazas a esas miradas. Unha muller puido recuperar o seu gato, ao que daba por morto, oito días despois do incendio dun edificio en Valencia. Recuperou unha ollada. A valoración distante de dúas pupilas cando nos concentramos na lectura. Seguindo a Víctor Hugo, José Emilio Pacheco escribiu un dos poemas máis felinos de todos os tempos: «Ven, gato, acércate más / eres mi posibilidad de acariciar al tigre / y de citar a Baudelaire». Sendo tigres das profundidades picheleiras, estou convencido de que os meus samurais do Pombal teñen xenética de simbolistas franceses. E que se compadecen de min cando me observan, a altas horas da noite, procurando respostas nos libros para problemas que eles salvaron hai milenios. A cousa cambia cando abandonamos a literatura e somos espectadores das noticias en Gaza. Cando asistimos a unha nova sesión do xenocidio. A súas olladas gañan severidade procurando a miña, interpelándome con dureza. Falo dunha mirada implacable, de catro ollos difíciles de adxectivar. Dunha mirada habitual nos gatos que contemplan a morte por televisión en compaña dos seus donos, instalados en sofás de Nova York, París ou Londres. Hai días que me deixo caer e non son capaz de manterlla. Son ollos que me acusan a min, ollos que nos sinalan a todos. Ollos que sentencian: «Sodes cómplices».