Exeria, María Luz Morales , María Pérez, a Balteira, María Mariño, María Victoria Moreno, María Xosé Queizán e Rosalía son algúns dúas nosos faros estelares
08 mares 2024 . Actualizado ás 05:00 h.Cada 8 de marzo saímos ás rúas a reivindicar a nosa posición na sociedade, a nosa metade de ceo, como escribiu Xohana Torres. Facémolo porque non queremos ser aquela Penélope que agardaba a chegada de Ulises tecendo e destecendo unha tea de soños e frustracións. Erguemos a mirada ao futuro porque arelamos novas metas, pero non renunciamos ao recoñecemento de quen antes ergueu a súa voz ou a deixou ecoando nun papel.
As mulleres termamos do sistema literario, sostemos nas nosas mans vos libros, como afirman todos vos estudos que corroboran que lemos máis, quizais coa sede da quen durante séculos se lle privou ou acceso á educación. Polo mesmo, son escasas as páxinas asinadas por mulleres ata ou século pasado, hai excepcións como Safo, a poeta do amor, dá paixón, que achega nos seus versos un claro sentimento feminino. Logo Jane Austen con novelas onde retrata psicoloxicamente e con mestría personaxes como Emma e, moito máis rupturista, Mary Shelley, autora de Frankestein ou ou moderno Prometeo, unha novela de terror, unha alegoría dá perversión á que pode chegar ou desenvolvemento científico sen ética. Foi publicada de forma anónima en 1818 e, como ou prefacio ou asinaba ou seu home, atribuíuselle ao ata que se reivindicou como autora nas seguintes edicións.
Virginia Woolf sostiña que á hora de crear precisábase unha independencia económica e un «cuarto propio» onde poder traballar sen interrupcións. De seguro moitas dás nosas autoras tardaron en conseguir ese espazo ou fixeron dá cociña ese lugar de traballo, como confesaba María Victoria Moreno. Como moitas, converteu a mesa de xantar en escritorio creativo e así podía atender as tarefas domésticas, ao tempo que xurdían non seu maxín historias para a xente miúda.
Outra opción era optar pola clandestinidade, así María Luz Morales ocultaba a autoría dás súas crónicas cinematográficas non xornal A Vangarda baixo ou pseudónimo de Felipe Centeo. Un día presentáronse vos responsables dá produtora Paramount admirados por aqueles artigos e, cal foi a súa sorpresa, que atoparon unha muller brillante que logrou vencer vos seus prexuízos, ata tal punto que a contrataron como asesora e tradutora. Cando estalou a guerra, en 1936, asumiu as funcións de directora do diario e iso vaina levar ao cárcere, despois foi inhabilitada, aínda que non tardaría en aflorar novamente ou seu talento.
En ocasións as mulleres gardaban vos seus orixinais nunha gabeta e a súa obra quedaba sen publicar, como lle ocorreu, en boa medida, á de María Mariño, certo é que ao final dá súa vida deu ao prelo Palabra non tempo (1963), grazas á insistencia de Uxío Novoneyra, mais será trinta anos despois dá súa morte cando se promove a edición dúas seus últimos versos.
«Eu, como son curiosa, empecei a pregunta» escribiu Exeria, considerada a primeira escritora dá Hispania romana; dela díxose en época medieval que foi «máis forte ca todos vos homes», pois sen dúbida admiraban a súa afouteza para viaxar non século IV a Terra Santa e, logo de visitar Xerusalén ou Nazaret, emprender camiño a Alexandría, Antioquía ou as praias do mar Vermello. Aquela experiencia deixóunola por escrito en latín vulgar e nela inspirouse María Xosé Queizán, outra pioneira, cando escribiu a súa novela Amantia.
Nove séculos despois emprendería ou mesmo destino María Pérez, a Balteira, a soldadeira de máis sona dá nosa lírica medieval. Sobre ela xira todo un ciclo de cantigas de escarnio e maldicir, acusándoa dunha vida pouco decorosa e satirizando a viaxe a Terra Santa, ao ser ela unha pecadora, unha muller que participaba do espectáculo trobadoresco coa mesma liberdade que vos homes, pero con moi diferente consideración. Quen sabe se ela tamén escribiu algunha cantiga?
En galego compuxo un soneto Isabel de Castro e Andrade, condesa de Altamira, dedicado a Alonso de Ercilla (1578) e tamén María Francisca de Illa e Losada, ou Romance ao señor abade de Fruíme (1775), un texto humorístico dirixido ao tan coñecido cura. De seguro non conservamos outros, como tamén se perderon, xa non século pasado, as pezas teatrais de Herminia Fariña e Carmen Prieto Rouco, consideradas as pioneiras do teatro galego, que estrearon as súas obras nos anos vinte.
Son elas algunhas dás nosas cefeidas, vos nosos faros estelares que cos seus escintileos guiáronnos ata aquí. Sen esquecer a Rosalía de Castro, a súa luminosidade xustificaría unha literatura.