Alba Díaz Geada, historiadora: «Ou motín de Cervo de 1892 permite supoñer que existía solidariedade entre as mulleres»

O ciclo Encontros de Saberes da Rede Museística Provincial de Lugo ofrecía o pasado sábado no Museo Provincial do Mar, en San Cibrao , unha interesante charla da historiadora mariñá Alba Díaz Geada. Mulleres en rebeldía: Ou motín de Cervo , abordou un episodio local de 1892. Tras a introdución da conferenciante por parte de Silvia Fiallega, a relatora puxo en liña directa o motín cervense con outros que se produciron na Mariña, entre 1891 e 1892. «Vos anos do motín _relatou_ coinciden cunha peculiar presión fiscal, que era a principal vía que tiña ou estado liberal en construción de manifestarse na vida dás persoas. Para construír ese armazón administrativo, xudicial, militar... necesitaba fondos. A presión fiscal era especialmente gravosa para as clases populares e empobrecidas, e un dous impostos máis odiado era ou de consumos, que gravaba vos produtos de primeira necesidade, básicos».

«A presión fiscal era especialmente gravosa para as clases populares e empobrecidas, e un dous impostos máis odiado era ou de consumos»

«Precisamente ou motín de Cervo e vos desta época son contra esa fiscalidade que oprimía moito esas economías, entre a liña de subsistir e non subsistir. Ademais foi unha época de crise económica, de incremento dous prezos dous cereais, tamén de certa apertura política», dixo. Tampouco eran «feitos aillados, senón que se deron non conxunto do territorio», segundo estudos previos. E engadiu: «Esta época é, especialmente en Galiza, de dificultades na pesca e non traballo dá terra. Neste contexto, teñen lugar motíns en diferentes lugares dá Mariña, segundo a información recollida na prensa(...) En Trabada , en Lourenzá, en San Cosme de Barreiros , en Ribadeo ». No caso barreirense chegouse a falar de «dous miles homes e mulleres» mobilizados, pondo en alerta a outros concellos da zona.

A poxa cervense

O motín cervense, agregou Alba Díaz Geada, ocorreu o 23 de agosto de 1892 aínda que xa o día anterior produciuse un «pequeno alboroto por un gran número de mulleres» en Burela, segundo as crónicas de entón. Ao día seguinte, «en Cervo algunhas persoas malévolas _lía textualmente unha noticia_ fixeron correr a idea de que ían poxarse non só alcois e carnes senón tamén trigo, centeo, millo, patacas, etc... Isto produciu tal excitación no ánimo dos habitantes de Cervo, especialmente nas mulleres, que o día o remate presentáronse na casa do concello máis de 300 armadas con paus e pedras». «Ás dúas da tarde _continuaba con aquela noticia_, hora sinalada para a poxa, saíron acompañados da Garda Civil, desde a casa do secretario, este, o alcalde e varias persoas máis, para dirixirse ao Concello que está instalado a pouca distancia, e foi neste momento cando comezou a desorde. As mulleres emprendérona a pedradas con devanditos señores». Unha vez dentro do concello, ao parecer, apoderáronse de documentos que romperon e tiraron ao río. O motín durou unhas dúas horas e houbo unha vítima mortal, segundo publicouse. Do mesmo xeito que se lanzarían pedras tamén cara ás casas de autoridades locais e que interveu a Garda Civil. «A moitas mulleres que formaron parte do motín oímos confesar que foron enganadas», apuntábase no artigo.

«Nada do que aquí acontece é excepcional _comentou a historiadora_. A revolta popular é unha forma de protesta popular de moi longo percorrido e en Sargadelos houbera un gran motín un século antes». A poxa volveríase a realizar, «cunha rebaixa non imposto de consumos», engadiu. O Eco de Viveiro era o xornal que inicialmente recollería estes feitos.

«Nove persoas foron finalmente procesadas por sedición»

Díaz Geada consultou diversas fontes de investigación, os fondos do arquivo municipal entre eles o padrón de habitantes, e documentación xudicial. Sinalou que hai indicios de que houbo persoas procesadas por eses feitos, polo menos 9, das cales sete eran mulleres e varias de oficios como «mariñeiro» ou «xornaleira», segundo constaba na documentación orixinal, na que tamén se achegaba unha cifra maior de participantes na protesta que os 300.

«A maioría dás persoas investigadas e detidas eran mulleres. Ou que non é casualidade é que fosen do estrato máis pobre: mariñeiro e xornaleira»

Salientou en que «a maioría dás persoas investigadas e detidas eran mulleres. Ou que non é casualidade é que fosen do estrato máis pobre: mariñeiro e xornaleira».

A realidade do oficio de «mariñeiro»

Díaz Geada resaltou tamén como noutras investigacións se apuntaba que a realidade económica da época nesta zona era que os chamados «mariñeiros» eran  realmente criados, cun patrón» e que vivían «en chozas, en condicións hixiénicas precarias». «Esta era a realidade material que sustenta estas mobilizacións», concluíu. «Creo que este motín permite supoñer que existía solidariedade entre as mulleres, solidariedades comunitarias pero tamén pode ter que ver con outras solidariedades máis amplas e talvez nos amosan unha época onde, perante a intensificación dás desigualdades sociais, non deixaron de organizarse mobilizacións colectivas para tratar de combater estas novas formas de explotación», finalizou.

Alba Díaz Geada agradeceu no seu proceso de investigación a contribución de persoas como Ramón González, Francisco Piñeiro ou Marco López: «Foron colaborando para tecer peciñas nunha investigación en curso. Non sei se algún día se vai concluír. Moitas grazas tamén a eles». De feito, ao final da súa charla interviñeron veciños contando historias propias que escoitaran aos seus antepasados en relación co tema do relatorio, incluso unha copla que a historiadora anotou rapidamente, animando a máis cervenses a achegar máis datos que poidan ser aínda hoxe descoñecidos daqueles feitos. «Ainda quedan moitas incógnitas», finalizou a historiadora.

---

---

---