CONTIDO PATROCINADO
La Voz de Galicia

Nos últimos anos, asistimos a un incremento na prevalencia de todo tipo de enfermidades alérxicas. Entre elas, un grupo de patoloxías que preocupan especialmente son as reaccións alérxicas fronte a alimentos, que se manifestan, en moitos casos, na infancia e poden provocar síntomas graves nun prazo de menos dunha hora desde a inxesta do alimento. Coa volta ás clases, os nenos pódense expor ao contacto con posibles alérgenos, un risco que afecta á poboación infantil que padece alerxias alimentarias, entre un 3,5% e un 8% de todos os nenos. A doutora Leticia Vila Sexto, alergóloga pediátrica no Hospital Quirónsalud A Coruña, explica por que ocorren estas reaccións, que podemos facer para previlas de xeito temperán e as opcións de tratamento que existen a nivel clínico.

—Por que prodúcense as reaccións de alerxia alimentaria?

—A alerxia non é máis que unha resposta errónea do noso organismo ante unha substancia inicialmente inocua que procede do exterior, xa sexan os ácaros do po, o pole ou os alimentos, e que identifica como daniña para nós. Nas reaccións de alerxia alimentaria, o organismo interpreta como unha ameaza alimentos que non deberían facernos dano, reaccionando ante eles. Non todas as reaccións adversas que podemos presentar ante a inxesta dun alimento son alérxicas. Para que estas se produzan é necesaria a participación do sistema inmune, que é o que recoñece como estrañas e potencialmente daniñas ningunhas das proteínas presentes nos alimentos.

—Cales son ningúns dos alimentos que adoitan provocar máis reaccións alérxicas?

—Isto varía en función da idade. Nos primeiros tres anos de vida aproximadamente son o ovo e o leite, fundamentalmente. Na maioría dos casos, este tipo de alerxias vanse superando coa idade. Máis adiante, prevalecen outras como as alerxias a froitos secos, peixes ou froitas como kiwi e rosáceas como o pexego e outras froitas de óso.

—Como se manifestan as reaccións alérxicas aos alimentos?

—As reaccións inmediatas, mediadas pola Ige, teñen lugar xeralmente na primeira hora tras a inxesta do alimento. Os síntomas máis frecuentes son os cutáneos: urticaria (ronchas ou habones), proído de pel, enrojecimiento e anxioedema (hinchazón de pálpebras ou beizos). É frecuente tamén a aparición de proído de boca e de garganta. Os síntomas dixestivos, como dor abdominal, náuseas ou vómitos, son menos frecuentes. Os síntomas respiratorios como dificultade respiratoria, tose ou fatiga non adoitan aparecer illados, senón combinados coa afectación cutánea ou do tracto dixestivo. É importante prestar atención a síntomas respiratorios leves, como proído de nariz, esbirros, mocos e conxestión nasal, porque poden preceder a manifestacións alérxicas máis graves. A forma máis severa de reacción alérxica é a anafilaxia. Nela combínase a afectación de dúas ou máis sistemas, ou ben se produce unha afectación cardiovascular con baixada significativa da tensión arterial que causa desmaio, palidez, beizos ou pel azulada, esgotamento ou síntomas graves de afectación respiratoria. As reaccións tardías que ocorren horas despois da inxesta do alimento están mediadas por células e adóitanse manifestar en forma de vómitos, náuseas, diarrea e dor abdominal.

—Como se diferencia unha alerxia alimentaria dunha intolerancia?

—A alerxia é unha reacción mediada polo sistema inmunolóxico. A intolerancia é unha incapacidade do corpo para procesar ou dixerir certo alimento, pero non é unha reacción inmunolóxica ante el. Por tanto, a sintomatoloxía tamén é distinta. Nunha alerxia vas atopar pois reaccións cutáneas, hinchazones, ronchas, vómitos, dor abdominal, hipotensión ou dificultade respiratoria. Nunha intolerancia, o habitual son as molestias dixestivas, non adoita haber outra sintomatoloxía asociada. Un exemplo sería a intolerancia á lactosa.

—Por que algúns nenos poden desenvolver unha alerxia e outros non, incluso dentro da mesma familia?

—Non é alérxico o que quere, senón o que pode. É dicir, é necesaria unha carga xenética que predisponga ao desenvolvemento da enfermidade alérxica. Así mesmo, é necesaria a presenza de distintos factores, incluso ambientais e nutricionais, ademais do estilo de vida.

—É posible a prevención das alerxias alimentarias?

—Actualmente, o que se recomenda neste sentido é non atrasar a introdución de alimentos que se supón que son máis alergénicos. O ideal é aproveitar un período fiestra de tolerancia que se sitúa durante o primeiro ano de vida, tratando de introducir os devanditos alimentos a partir do sexto mes con normalidade. Viuse tamén que os nenos que seguen unha dieta máis sa, con alimentos menos procesados e máis rica en verdura e froita, teñen menos risco de desenvolver alerxias alimentarias. Isto atribúese a compoñentes desa dieta que poden modular a resposta inmune, como vitamina C, folatos ou oligosacáridos.

—Como se diagnostica unha alerxia alimentaria?

—En liñas xerais, os alergólogos apoiámonos nunha boa historia clínica, onde quede patente a relación entre a inxesta do alimento e as manifestacións clínicas presentadas polo paciente e, nas reaccións de tipo inmediato, a demostración da presenza de Ige específica para o devandito alimento. Neste tipo de reaccións realizaremos probas cutáneas intraepidérmicas tanto cun extracto do alimento como co alimento en fresco. Esta proba realízase no antebrazo, e a punción realízase cunha pequena lanceta. Non é unha proba dolorosa, aínda que pode resultar molesta. Nalgunha ocasión, será necesaria a realización dunha análise de sangue para demostrar a presenza e os niveis de Ige específica en soro fronte ao alimento sospeitoso. Nas reaccións tardías, o único modo co que contamos para demostrar a implicación do alimento é a retirada deste, coa consecuente resolución dos síntomas, e a proba de exposición controlada ou proba de provocación co devandito alimento. Esta proba consiste na administración progresiva do alimento a intervalos regulares ata que, ou ben o paciente desenvolve síntomas ou constátase tolerancia a este.

—Que opcións de tratamentos existen para as alerxias alimentarias en idade pediátrica?

—Inicialmente, o tratamento é evitar o alimento ou grupo de alimentos ao que o paciente teña alerxia. Aínda así, dado que existe o risco de reaccións alérxicas por inxesta accidental, todos os pacientes diagnosticados deben contar cunha pequena caixa de primeiros auxilios coa medicación necesaria para tratar estas reaccións e ser instruídos no manexo da adrenalina autoinyectable. No caso de presentar unha reacción alérxica, o tratamento dependerá da súa severidade. Se é leve, como proído da boca ou hinchazón nos beizos, probablemente un antihistamínico sexa suficiente para solucionalo. Pero cando hai unha reacción anafiláctica, con dificultade respiratoria e/ou baixada de tensión, a adrenalina intramuscular é o que está indicado. É raro que faga falta aplicar estas medicacións, pero é importante telas no caso de que sexa necesario usalas. Finalmente, contamos coa posibilidade de realizar indución de tolerancia oral ao devandito alimento, que se adoita coñecer como «desensibilización».

—En que consiste?

—Consiste en dar o alimento de forma continuada durante un tempo. O paciente acode á consulta con frecuencia semanal, na miña experiencia, momento no que se incrementa a cantidade de alimento que logo administrará a diario na súa casa. Por exemplo, no caso do leite, se empezamos cun mililitro, podemos ir incrementando paulatinamente todas as semanas dito volume, ata que o paciente chegue a tolerar os 200 mililitros dun vaso de leite. Deste xeito, bloqueamos o sistema inmune, diminuíndo o risco de reaccións severas ante inxestas accidentais. Este procedemento pódese realizar a calquera idade, aínda que eu prefiro dar unha marxe para que o paciente adquira a tolerancia de forma espontánea nalgúns casos, como a aleregia a leite e ovo. Os tres e catro anos son unha boa idade para expornos a indución de tolerancia oral.

—As alerxias alimentarias que xorden na infancia tenden a desaparecer?

— Aínda que en liñas xerais o prognóstico adoita ser bo, o desenvolvemento de tolerancia depende do tipo de alimento. Por exemplo, a alerxia ao leite e ao ovo clasicamente supéranse na primeira infancia, de maneira que ao redor dun 50% deles supérana cara aos cinco anos. Con todo, hai outras alerxias máis persistentes, como a alerxia ao peixe, aos froitos secos ou aos mariscos.