Estes son os catro tipos de cancro máis comúns en España

O cancro pode desenvolverse en calquera parte do corpo, e por tanto, existen moitos tipos. Segundo o Instituto Nacional de Estatística, no ano 2020 había 633.200 pacientes de cancro, un 1,66% do total da poboación de quince anos ou máis. Deles, un 54% foron homes e o outro 46%, mulleres. 

Para coñecer as causas desta enfermidade debemos partir do  máis básico. Os nosos órganos están constituídos por células que se dividen de forma ordenada co fin de substituír as que xa están envellecidas ou mortas. Cada célula posúe unha serie de mecanismos de control que regulan este proceso, pero cando estes se alteran, empeza unha división incontrolada das mesmas producindo un tumor ou nódulo. Ademais, son capaces de destruír tecidos e órganos próximos (nun proceso denominado infiltración), e incluso de trasladarse e proliferar noutras partes do organismo (metástase). 

Segundo datos da Asociación Española Contra o Cancro, estes son os máis comúns no noso país: 

 1. Cancro de colón e recto (colorrectal)

A día de hoxe, é o tipo de cancro que máis se sofre en España. Padéceno 40.926 persoas, e deles, un 61% son homes e 39% mulleres. A enfermidade adoita empezar a desenvolverse en persoas que exceden a barreira dos corenta anos, aínda que o pico de casos dáse a partir dos setenta. Con frecuencia, comeza como un crecemento no revestimento interno do colon ou do recto: os pólipos. A probabilidade de que estes se volvan canceríxenos depende das súas características. Os pólipos principais son os adenomatosos, que si se adoitan transformar en cancro, e os inflamatorios ou hiperplásicos, que aínda que son máis frecuentes, polo xeral non son precancerígenos. Así, os primeiros representan ao redor do 96% dos diagnósticos. 

Os síntomas deste tipo de tumor poden ser inespecíficos. Entre os máis frecuentes atópanse a existencia de sangue ou moco nas feces. Pode ser sangue vermello, que é máis frecuente en tumores de sigma e colon descendente, ou de sangue negro que se mestura coas  feces dando lugar a un tipo de deposiciones de cor negra que se chaman melenas. No entanto, hai que ter en conta outros sinais de alarma como o cambio no ritmo de deposiciones (pode ser estreñimiento, diarrea ou ritmo alternante), feces máis estreitas, dor abdominal e/ou pélvico, ou a sensación de querer defecar aínda que os intestinos xa se atopen baleiros (tenesmo). Tamén se pode padecer obstrución intestinal debido á ausencia de deposición, náuseas e vómitos.  

A mortalidade de cancro de colon cambia de forma máis rápida que noutros tumores debido á estreita relación deste tumor co estilo de vida e dieta. Trátase da segunda causa de morte por cancro, só por detrás do de pulmón. Entre os homes ocupa o segundo posto por detrás do de pulmón, mentres que entre as mulleres é a terceira causa despois do de mama e pulmón, cun descenso da incidencia do 3,8%. Isto último débese a unha mellora na súa detección grazas a un método de cribado implementado no sistema sanitario español. O programa incorporouse á carteira común de servizos do Sistema Nacional de Saúde no ano 2014, especificando que as comunidades e cidades autónomas terían cinco anos para iniciar a súa implantación e cinco máis para acadar unha cobertura próxima do 100% da poboación. Ten como público obxectivo as persoas cunha idade comprendida entre os 50 e os 69 anos. As exploracións levan a cabo cada dous anos e a súa proba consiste en buscar sangue oculto nas feces. No caso de que se cumprisen criterios de alto risco persoal ou hereditario, realízase unha valoración individual e un seguimento a través de protocolos máis específicos.  

 2. Cancro de próstata

Trátase do tumor máis frecuente entre a poboación masculina, sobre todo en persoas maiores. A idade media no momento do diagnóstico é a máis elevada de todos os cancros, sendo a súa incidencia máxima a partir dos 75 anos. Aínda que a próstata está formada por moitos tipos de células diferentes, máis do 99% desenvólvese sobre as glandulares, que son as encargadas de producir o líquido prostático que forma parte do seme. En moitos casos ten un crecemento lento e pode estar longas fases sen presentar síntomas. En canto aos factores de risco que poden tomar parte no desenvolvemento deste tipo de cancro, os máis significativos son a idade, a raza, a historia familiar, os factores ambientais e os hábitos alimenticios. 

En canto aos síntomas, os que adoitan aparecer primeiro son a urxencia miccional, un aumento da frecuencia de ouriñar, dor e escozor durante a micción, sangue nos ouriños ou no seme, retardo no inicio da micción ou diminución de forza na mesma, goteo despois de realizala, ou unha sensación de baleirado incompleto da vexiga. Se se aprecia calquera destes débese acudir ao médico para realizar as probas necesarias. 

Segundo o informe «Cifras do cancro en España» da Sociedade Española de Oncoloxía Médica (SEOM), neste ano prevense 35.127 novos diagnósticos, supondo 151 casos por cada 100.000 homes. Existen diversas prácticas que se utilizan para localizar este tipo de cancro, sendo as máis importantes o tacto rectal e a proba PSA (Antíxeno Prostático Específico). Con todo, non existen programas de cribado establecidos, debido á controversia que suscitan entre os especialistas. Segundo as recomendacións da EUA (European Urology Association), antes de someterse a unha proba PSA debe informarse das súas vantaxes e inconvenientes, xa que o antíxeno prostático específico é unha proteína producida case exclusivamente na próstata que se segrega xunto co seme en altas concentracións, pero que esta se atope en niveis altos pode ser debido a outras causas que poden non ter que ver co cancro de próstata, como infeccións ou prostatitis. Aínda así, pódese ofrecer a realización deste exame a homes a partir de cincuenta anos de idade, a homes de menos de 45 anos pero con antecedentes familiares, e afroamericanos maiores de 45 anos -xa que presentan un maior risco de padecelo que os homes de raza branca-. 

Este tipo de tumor constitúe a terceira causa de mortalidade por cancro en homes, por detrás do de pulmón e o colorrectal. Calcúlase que 5.798 homes do noso país faleceron a causa desta enfermidade no ano 2020. A pesar disto, tamén é unha patoloxía á que lle envolve moito estigma, e por tanto, sofre moita invisibilización. 

 3. Cancro de mama 

Se o de próstata é o máis frecuente entre os homes, o de mama éo entre as mulleres: prevense 34.333 en España no 2021. Trátase dun tumor maligno que se orixina no tecido da glándula mamaria, pero non é unha enfermidade exclusiva entre o sexo feminino xa que pode aparecer en homes aínda que a porcentaxe de incidencia sexa moi pequeno. 

A sintomatoloxía do cancro de mama pasa por diferentes fases. Cando se desenvolve a fase inicial da enfermidade, ou a chamada «preclínica», non se presenta ningún tipo de síntoma. Pero unha vez finalizada, pode manifestarse de diferentes formas. A máis frecuente é a presenza dun nódulo palpable, doloroso ou non. Cando o tumor crece, incluso pode manifestarse con irregularidades no contorno da mama, falta de mobilidade da mesma, retracción na mamila ou alteracións na pel como enrojecimiento, pel de laranxa ou úlceras. Aínda que é máis raro, tamén se pode presentar secreción de líquido seroso ou sanguinolento na mamila. Se o tumor xa se atopa en fase metastásica, poden padecer outros síntomas de alerta como a dor ósea. 

O risco de padecer cancro de mama ao longo da vida é do 14%, polo que unha de cada sete mulleres acabaraa desenvolvendo. A incidencia deste tipo de cancro incrementouse nos últimos anos, e aínda que non se coñece ben a orixe exacta, son varios os factores que se poden relacionar coa súa aparición. A idade é un deles, xa que o risco de sufrir un tumor na mama aumenta cos anos, e a maior incidencia concéntrase entre os 50 e os 65 anos. Outros axentes de risco son os hormonais, como unha primeira regra precoz ou unha menopausa tardía; a administración de anticonceptivos durante máis de oito anos; un tratamento hormonal substitutivo de longa duración que combina estrógenos e progestágenos para tratar os síntomas da menopausa -xa que varios estudos demostraron un risco de padecer este cancro estimado en tres casos adicionais ao ano por cada mil mulleres-; antecedentes familiares; a obesidade ou sobrepeso tras a menopausa; o consumo de tabaco e alcol; e o tratamento con radioterapia sobre a mama na infancia ou a adolescencia por outro tumor. 

No entanto, o número de mortes provocados por este tipo de tumor está en descenso, grazas aos programas de detección precoz e as melloras nos tratamentos. O cribado de cancro de mama con mamografía periódica demostrou unha diminución de mortalidade nas mulleres ás que se ofrece. No noso país iniciáronse no 1990 e neste momento a súa cobertura é total. Realízase periodicamente cada dous anos a todas as mulleres cunha idade comprendida entre os 50 e os 69 anos. Ademais, no caso de mulleres que cumpren criterios de alto risco persoal ou antecedentes familiares realízase unha valoración de risco individual e un seguimento con protocolos de actuación específicos.

 4. Cancro de pulmón

Segundo as últimas cifras proporcionadas pola Asociación Española Contra o Cancro, neste momento padéceno 29.605 persoas, sendo o terceiro tumor máis frecuente tanto en homes (con 21.578 casos), como en mulleres (7.971). Chama a atención esta última cifra, xa que o cancro de pulmón pasou de ser o cuarto máis diagnosticado en mulleres no ano 2015, ao terceiro con máis incidencia no 2020. A causa exacta descoñécese, pero probablemente sexa polo aumento de consumo de tabaco entre a poboación feminina. Ademais, trátase do máis letal, estimándose ao redor de 22.000 falecementos por esta causa o ano pasado.

Baixo a denominación de «cancro de pulmón» englóbanse varias enfermidades con diferentes comportamentos e, por tanto, tamén tratamentos. Pódese orixinar en diferentes estruturas da árbore respiratoria como a traquea, os bronquios, os bronquiolos ou os alvéolos.Os dous tipos principais son o de células pequenas e o de non pequenas, dependendo de como estas se aprecian no microscopio. O primeiro, tamén chamado cancro microcítico, crece e disemínase con rapidez a outros órganos, mentres que o segundo -que é máis frecuente representando ao redor do 85% dos casos- divídese á súa vez en tres tipos: o carcinoma epidermoide, adenocarcinoma e carcinomas de células grandes. 

A incidencia deste tipo de tumor creceu nas últimas décadas como consecuencia do hábito de fumar, xa que nove de cada dez casos débense ao tabaco. Recentemente estanse atopando casos nos fumadores pasivos, que son aquelas persoas que non fuman pero están expostos ao fume no seu fogar ou traballo. Os seus síntomas poden presentarse de diferentes formas e nas etapas iniciais este tipo de tumores adoitan ser asintomáticos. Cando a enfermidade progresa, a consecuencia máis común é a aparición ou aumento dunha tose previamente existente. Adoita ser repetitiva, rebelde e que de xeito xeral non produce moco. Outros sinais de alerta son a dor constante no peito ou a dificultade para respirar. Tamén é frecuente a aparición dunha infección respiratoria recorrente como unha bronquite ou pneumonía, que non cede tras concluír o seu respectivo tratamento. 

Aínda que non existe un programa de cribado de cancro de pulmón en España, recoméndase que as persoas con idades comprendidas entre 55 e 74 anos, que son fumadores activos ou contan cunha historia de tabaquismo, realícense as probas diagnósticas pertinentes. Estas consisten nunha tomografía computarizada de baixa dose de radiación (TCBD). 

---

---