Héctor Núñez, farmacéutico experto en cosmética: «Imos utilizar o sentido común e non pagar douscentos euros por unha crema»
A CAIXA DE PRIMEIROS AUXILIOS
Coñecido en redes como @cosmetocrítico, o especialista recomenda unha rutina minimalista coa limpeza como base
13 feb 2023 . Actualizado á 12:06 h.A pel é a nosa primeira liña de defensa fronte ao mundo exterior. Pero é tamén o noso órgano máis visible. Nela imprímese gran parte da nosa historia: manchas, engurras, cicatrices. Desde o noso estado de ánimo ata o simple e inevitable paso do tempo. Todo queda rexistrado na pel. Quizais por iso prestamos cada vez máis atención ao seu coidado. Queremos mostrar a nosa mellor versión a través dela e, ao mesmo tempo, queremos protexela. Coa ampla variedade de opcións que hai no mercado, establecer esa rutina de coidado da pel, o que hoxe se coñece como skincare, pode ser complicado. Multitude de produtos que deben aplicarse seguindo unha orde precisa. Ingredientes cuxos nomes non poderiamos deletrear e cuxa acción non saberiamos predicir. Todo isto configura un escenario complexo que pode angustiarnos. Para separar a palla do trigo, o farmacéutico especializado en cosmética Héctor Núñez lanzou no 2018 a súa conta de Instagram @cosmetocrítico. A través dela, divulga información crave para manter a pel sa e radiante. Cun toque humorístico, os seus consellos van directos ao gran, respondendo as dúbidas máis frecuentes sobre produtos, ingredientes e coidados. O seu novo libro, o Manual de Cosmética Aplicada (Libros Cúpula), amplía esta información con consellos prácticos.
—A función de barreira é unha das máis importantes que ten a nosa pel. Como podemos protexela?
—Hai que intentar manter a barreira cutánea e a súa función o máis íntegra posible porque, ao final, deféndenos do exterior, das agresións externas e limita a penetración da polución, patóxenos e outras substancias que, obviamente, non deberían pasar ao organismo. Logo, a función de barreira ten unha parte antioxidante, que nos defende dos radicais libres que se xeran pola radiación solar, e do dano que a radiación solar produce.
En canto a como podemos reforzala ou evitar alterala o máximo posible, por unha banda, hai que evitar a radiación solar utilizando fotoprotección todos os días, que ademais de previr o fotoenvejecimiento e o cancro de pel, axuda á función de barreira da pel. Doutra banda, utilizar antioxidantes, para evitar a xeración de radicais libres. E logo, hai que ser suaves co tema da limpeza cutánea. Non utilizar xabóns clásicos. Hoxe en día, case todos os limpadores xa son syndet, que son deterxentes sintéticos que están formulados con pH cutáneo, non son tan agresivos para a pel como os primeiros que saíron. Entón, hai que limpar a pel, porque se non, acumúlase polución e isto tamén nos vai a afectar no envellecemento prematuro, e incluso na aparición de manchas e rojeces. Pero hai que facer esa limpeza de forma suave. Se non estragas nada, non hai que reparar nada.
—A partir de que idade deberiamos incorporar unha rutina de coidado da pel? Cales son os pasos obrigatorios?
—A partir dos 20, o noso corpo xa vai envellecendo bioloxicamente, porque a destrución supera a formación de tecido. Entón, a partir dos 20 si que sería interesante establecer unha rutina simplificada de limpeza e fotoprotección. Así evitamos o fotoenvejecimiento producido polo sol e evitamos a destrución do coláxeno e a elastina. A partir dos 25 ou 30, o que queira pode introducir, pola mañá, un antioxidante antes do fotoprotector e, pola noite, un estimulador da renovación celular e do coláxeno. Porque cando imos cumprindo anos, a pel xa non se renova á mesma velocidade que cando eramos mozos. Ver máis apagada, pode haber máis rugosidade. Entón, podemos aplicar, pola noite, un retinoide, que é o que ten máis evidencia científica. A partir dos 40, dependendo de como estea esa pel e canto envellecese pola luz solar, podemos introducir tamén exfoliantes na rutina nocturna. Pero se estamos ante unha pel con tendencia acneica, aínda que sexa unha pel máis mozo, podemos meter antes os exfoliantes. Todo depende da pel de cada persoa. A idade é, ao final, algo un pouco relativo.
—Cales son os ingredientes destacados que van mellor para manter a pel?
—Os estándar adoitan ser a vitamina C pura, retinol, niacinamida e ácidos exfoliantes. O retinol leva connosco anos. Agora volveu a rexurdir porque é dos ingredientes que teñen máis evidencia.
—Para que serve o retinol?
—Un ingrediente pode servir para moitas cousas. Tendemos a cualificalo todo: isto para engurras, isto outro para manchas, pero non é así. No mercado podemos atopar retinol e retinal, eses son os retinoides máis básicos. Por unha banda, melloran as engurras porque estimulan a síntese de coláxeno e elastina. Van engrosar a derme, que é onde está todo o coláxeno e a elastina. Iso dános soporte e firmeza. Logo, van engrosar a epiderme, porque estimulan a renovación celular, e iso fai que as engurras diminúan. Doutra banda, tamén van mellorar a textura da pel, porque teñen un efecto lixeiramente descamativo, aínda que non sexan exfoliantes. Van mellorar a superficie cutánea porque afinan o estrato córneo, a capita de células mortas que se acumulan. Por iso sérvennos para mellorar a textura, as engurras e as manchas. Con esa renovación celular, actúase a nivel da formación da encima que se encarga de crear ese pigmento. E a renovación celular mellora os granitos, porque desobstruimos os poros e evitamos a formación de comedones.
—Como se utiliza o retinol?
—A precaución que hai que ter é empezar con concentracións baixas. A xente tende a pensar que canto máis, mellor, e iso é contraproducente, porque a irritación vai debilitar a barreira cutánea e podemos ter irritacións inflamatorias. Entón, é mellor ir aos poucos, comezar a concentracións baixas. Para un retinol, estariamos a falar dun 0,1%. E convén non utilizalo todas as noites. Dous ou tres noites alternas á semana durante seis semanas, para que a pel se vaia acostumando. E logo, ir aumentando de forma progresiva o número de aplicacións nocturnas ata o que toleremos. Hai que ir vendo como reacciona a nosa pel. E sempre pola noite, non hai que utilizalo pola mañá. Ademais, convén comezar no outono ou inverno. Como vai facer que se descame un pouquiño a pel, ao principio estará un pouquiño máis desprotexida ata que se empeza a regular e adáptase. Por iso recomendamos empezar no inverno, porque no verán hai unha maior incidencia de radiación solar, e non nos adoitamos protexer moi ben. Unha vez que a pel está acostumada aos retinoides, xa podemos utilizalos todo o ano sen ningún problema. No verán, non tes por que deixalos se xa comezaches no inverno e toleráchelos. E cando deixas de utilizar retinoides ou sobes a súa concentración, a pel ten que volver adaptarse. O que facemos é manter a concentración que viñamos utilizando antes e, un día á semana ou dúas, ir introducindo a nova máis alta.
—Cales son os principais erros que adoitamos cometer coa cosmética?
—O principal é non limparse a pel, moita xente non o fai e aplica directamente as cremas. Hai moita xente que non usa fotoprotector, ese sería o segundo erro. Logo está a xente que fai todo o contrario: que cada dous por tres cambia de produtos. A un cosmético necesitas darlle tempo para que actúe. Unha mancha non se che vai a quitar do rostro dun día para outro e unha engurra tampouco. Non podemos querer reducir as engurras nun mes. Esas expectativas están un pouquiño distorsionadas. Se cadra, unha redución do 20% dunha engurra non vai eliminala, pero vai ver un pouquiño menos. Outro erro é introducir cambios radicais na rutina. O ideal é que, cando queiras facer cambios na túa rutina, non cambies todos os produtos de golpe. Se cambias todo e aparéceche unha irritación, non vas saber de onde vén. Terás que sacar todos os produtos e volver introducilos un a un durante dúas semanas. Así lle dás á pel ese tempo de adaptación. Outro erro é pensar que canto máis, mellor en termos de concentracións. Moitas veces, realízanse estudos de eficacia a certas concentracións. E por utilizar o dobre, non imos notar resultados máis rápidos nin mellores. Se cadra, incluso é contraproducente. E utilizar máis cantidade de produto da necesaria. Para que nos fagamos unha idea, a cantidade correcta é a suficiente para estendela e que ao rematar non notes nada. Se notas que che deixa unha capa e tarda media hora en absorberse, é demasiado produto. Depositar máis cantidade do activo pode dar lugar a irritacións.
—Está a falarse moito do déficit de vitamina D pola baixa exposición solar da poboación. Neste sentido, o protector solar podería prexudicarnos?
—A fotoprotección hai que usala durante todo o ano, porque a radiación solar está sempre aí. Se estás todo o día na casa, por exemplo, non fai falta que te deas fotoprotector, a non ser que traballes ao lado dunha fiestra, porque aí si que hai unha incidencia do sol e hai que protexerse. Aínda que a radiación ultravioleta B non penetra, a ultravioleta A si, e está relacionada co cancro de pel.
En canto á vitamina D, polo momento, a evidencia di que o uso de fotoprotector diario non afecta os valores de vitamina D. Porque o usamos só na cara todo o ano. E no verán, o resto do corpo, ata que non imos á praia ou a piscina, non toca o fotoprotector. Gran parte da poboación ten un déficit de vitamina D considerable, pero a síntese de vitamina D satúrase e no verán, é máis que suficiente con expor as mans ou ata o cóbado durante dez minutos. Isto é suficiente para acadar a vitamina D que o teu corpo pode sintetizar. No inverno, terías que tirarche horas ao sol para sintetizala. Entón, si que hai un déficit na poboación, pero non polo uso de fotoprotector. Ao final, sempre imos algo expostos. Non coñezo a ninguén que vaia con todo o corpo cuberto en fotoprotector e o reaplique cada dúas horas. Logo, aparte, os protectores non protexen ao 100%. Sempre deixan pasar unha parte da radiación, porque non son un muro de formigón.
En canto ao SPF, usa un produto que che sexa cómodo para aplicar todos os días. De nada serve que teñas un fotoprotector SPF 50 e unha protección ultravioleta súpers elevada se logo a textura é mala e non o vas a utilizar porque che dá noxo ou vaste a dar menos cantidade da necesaria para que te protexa. Hai que ter en conta que os fotoprotectores fanse con medidas específicas de uso, que son de dous miligramos por centímetro cadrado de pel. Se aplicamos menos cantidade, non nos estamos protexendo ben. Para facernos unha idea, un cuarto de culleriña de sobremesa sería a cantidade correcta para o rostro. Se a cantidade de protector paréceche demasiada, busca outras texturas. Hoxe en día hai unhas moi lixeiras. E se despois te maquillas, utiliza unha base con fotoprotector, que hoxe en día as hai. Todo vai sumando.
—Usar maquillaxe amais do protector solar impide que este nos protexa?
—Os fotoprotectores crean unha película, entón, téñense que aplicar sempre como último paso. O que apliquemos despois sempre vai alteralos. Por iso, recoméndase, se aplicamos maquillaxe, para alterar o mínimo posible esa película que creou o fotoprotector, facelo a toquecitos, no canto de arrastrando, e agardar uns dez minutos a que esa película seque antes de aplicar a maquillaxe.
—Podemos usar protector soar corporal no rostro?
—Iso vai por texturas. O que aplicas no corpo pódelo aplicar no rostro. Pero os fotoprotectores corporais están deseñados para o verán e adoitan ser waterproof, porque están pensados para manterse na pel durante os baños, durante o rozamento, coa suor. Os que utilizamos no día a día teñen texturas máis lixeiras.
—É necesario exfoliar a pel?
—Depende da túa pel. Se temos unha pel descamada, que presenta puntos negros ou engraxada, aí si que necesitamos exfoliantes. Pero se ti tes unha pel normal, a partir dos 40, á parte dos retinoides, os exfoliantes van axudar a esa renovación celular que coa idade diminúe e fai que se acumulen células mortas, sebo e sucidade e que se obstruyan os poros e salgan puntos negros. Hai que ter en conta que a exfoliación física depende de moitos factores. Dependerá do tamaño da partícula, da superficie da partícula, se é lisa ou rugosa, xa que se é rugosa exfolia máis, do tempo que se estea masaxeando, que aí cada persoa fai o que quere, e da presión que exerzas. Os cepillos de limpeza de porcas tamén, ningúns son durísimos. Se estás a facer dermaplanning, tamén estás a exfoliar. Son moitos factores e podes acabar debilitando a barreira cutánea, facendo microheridas se es unha pouquiño besta, e irritando a pel. Pero cos exfoliantes químicos, as variables son concentración e pH. A concentración adoita ser entre un 5 e un 10% para un uso case diario, aínda que non ten por que ser diario, e ata dun 20% para un uso semanal. Obviamente, se usas un diario, non metas un semanal con concentración ao 20%, porque xa é esaxerar. Ao final, cos exfoliantes químicos tes menos papeletas de equivocarte.
—Que debemos ter en conta ao elixir un produto cosmético?
—Como consumidores hai que ter en conta que aos produtos pónselles un prezo en función do consumidor ao que van dirixidos. Un consumidor de luxo, por moi boa que sexa unha crema de dez euros, non a vai a comprar, porque está acostumado ao luxo. Isto está relacionado co posicionamento de marca, coa mercadotecnia. Esta parte inflúe moito no prezo. De feito, hai laboratorios que teñen os seus produtos para droguería ou para perfumería e logo, venden eses mesmos produtos coa mesma fórmula e os mesmos ingredientes a outro prezo distinto noutra canle. E logo, hai marcas que son excesivamente caras e que os seus ingredientes principais son en grao sumo barato que hai no mercado. Entón, hai que atopar un termo medio. Non por pagar máis vai ser mellor. Imos utilizar o sentido común e non pagar douscentos euros por unha crema.
Todo depende da fórmula final. Un produto exfoliante con ácido glicólico ao 10%, se está formulado a un pH 6 non vai exfoliar, polo pH ao que está formulado. Eu sempre digo, por unha banda, se algo parece demasiado bo para ser verdade, probablemente non o sexa. E, normalmente, cando algo ten moito boom, é porque hai unha inxección de mercadotecnia a nivel comercial. Hai que ver se as marcas teñen estudos de eficacia ou non. Cando as marcas fan estudos de eficacia, adóitano anunciar, porque é algo custoso de facer. Ademais, hai que mirar as valoracións doutros clientes, que axudan bastante.
—Como se debe coidar a pel do corpo?
—A pel do corpo envellece como a do rostro. Quizais recibe menos radiación solar, pero presentará perdas de firmeza coas subidas e baixadas de peso, ou no posparto, e é moi común que presente manchas, sobre todo na zona do escote. A recomendación é a mesma. Os ingredientes para manchas e firmeza que utilizamos para o rostro son os mesmos que imos buscar para o corpo.
