Morre aos 17 anos por unha meninxite grave: cales son os síntomas, como se diagnostica e que tratamento débese seguir?
ENFERMIDADES
A morte da ximnasta española María Herránz Gómez, de 17 anos, por unha sepsis meningocócica, puxo o foco sobre esta complicación da infección por meninxite bacteriana
19 abr 2024 . Actualizado ás 10:47 h.A ximnasta María Herranz Gómez, do club Ruditramp de Cabanillas del Campo, na provincia de Guadalaxara, faleceu inesperadamente este xoves aos 17 anos por unha meninxite grave. A moza estaba ingresada no hospital de Guadalaxara para tratar a inflamación dos tecidos que rodeaban o seu cerebro e medula espinal.
A noticia conmocionou á comunidade. A morte da nova, que xa fora convocada pola Federación Española de Ximnasia para competir nesta disciplina a nivel internacional, ocorreu de xeito súbito e, segundo informou a súa contorna nun comunicado público, todo transcorreu en menos de 24 horas. Isto non é infrecuente nos casos de meninxites. Aínda que a vacinación fixo que deixe de estar entre as enfermidades máis mortais, a meninxite aínda ten unha taxa de mortalidade do 10 % e deixa secuelas en máis do 20 % dos sobreviventes, segundo explica a Sociedade Española de Neuroloxía (SEN). En moitos casos, os pacientes quedan con discapacidade motora ou intelectual, xordeira ou epilepsia.
Que é a meninxite
A meninxite é unha enfermidade na que as membranas que recubren o cerebro e a medula espinal (meninges) se inflaman, xeralmente por mor dunha infección. As máis frecuentes son as meninxites víricas, que non adoitan ser as máis graves. «As meninxites graves que poñen en perigo a vida dos nenos adoitan ser as meninxites bacterianas, que, epidemiológicamente, son menos frecuentes», explica Marta Guillán, Secretaria do Grupo de Estudo de Neuroloxía Crítica e Intensivista da Sociedade Española de Neuroloxía. Tamén existen casos de meninxites causadas por parásitos, fungos, ou causas non infecciosas, como reaccións químicas ou alteración do sistema inmune.
En España , case o 90 % dos casos de meninxites que se producen cada ano son debidos a infeccións causadas por axentes víricos ou bacterianos, segundo datos da SEN. Os nenos menores de 5 anos e mozos entre os 15 e 24 anos son os grupos poboacionais que con máis frecuencia ven afectados por esta enfermidade.
Cando hai unha meninxite bacteriana, actuar rapidamente é vital e pode evitar complicacións. «Hai que diagnosticalas rápido e tratalas, porque requiren antibióticos. Se a pillas a tempo, o paciente ponse ben. E temos, a día de hoxe, vacúas para practicamente todas as bacterias que causan meninxites. Non se pode xeneralizar, pero existen vacúas», sinala Guillán.
No caso de María Herranz, a enfermidade foi producida pola bacteria Neisseria meningitidis, o meningococo, que se considera unha das máis perigosas dentro das meninxites. É unha infección bacteriana aguda e grave que, aínda que nalgúns casos se limita a infectar só ás meninges, tamén se pode expandir ao sangue. Cando é así, como foi o caso da nova ximnasta, denomínase sepsis meningocócica e, en España, é a primeira causa de morte por infección en nenos e adolescentes.
Neste caso, cóntase coa vacinación como principal arma preventiva desta enfermidade, que representa a miúdo un reto diagnóstico para o médico, xa que nas súas fases iniciais pode ser indiferenciable clinicamente dun proceso infeccioso banal. A sintomatología inicial pode ser inespecífica ou mesmo presentarse con síntomas atribuíbles a procesos virales comúns (dor de garganta, dor abdominal, diarrea). En adolescentes, o diagnóstico adoita ser máis tardío, o cal pode implicar un risco maior de falecer a consecuencia da enfermidade meningocócica. Hai que ter en conta que máis do 95 por cento dos individuos que padecen enfermidade meningocócica están previamente sans ou, polo menos, non se detecta neles unha especial susceptibilidade a enfermar.
Diagnóstico e tratamento
Para detectar unha meninxite téñense en conta, en primeiro lugar, os síntomas que o paciente manifesta en urxencias ou en consulta. «Febre e dor de cabeza, rixidez de caluga, dificultade para mover o pescozo, e logo poden ter náuseas e vómitos acompañando á dor de cabeza», detalla Pablo Irimia, neurólogo Coordinador do Grupo de Estudo de Cefaleas da Sociedade Española de Neuroloxía (SEN).
«Para diagnosticar a meninxite o que habería que facer é unha punción lumbar, que é unha proba que consiste en extraer un líquido que temos no cerebro e que discorre a través da columna. Extráese ese líquido a nivel lumbar e estúdase. Con isto pódese detectar o xerme responsable da meninxite», explica o neurólogo.
«Sábese que son enfermidades que se asocian a mortalidade se non se tratan precozmente. Un 10 a 20 % das persoas poden falecer se teñen unha meninxite grave», advirte Irimia.
Secuelas e complicacións da meninxite
Entre un 20 a 30 % dos pacientes poden quedar con secuelas. As máis frecuentes son a xordeira e, doutra banda, a afectación doutros nervios craniais que pode manifestarse con síntomas como a epilepsia. Para que non haxa secuelas, a clave é o tratamento precoz, explica Irimia.
«Se se produce unha lesión dun nervio cranial, é moi difícil que se poida mellorar. Nos pacientes nos que queda como secuela unha epilepsia, habería que tratar esa enfermidade que queda de xeito permanente. Logo, pode ser que as meninges queden máis engrosadas e que o líquido que temos no cerebro non se reabsorba do todo ben. Ás veces, iso produce un acúmulo de líquido no cerebro e hai que tratalo con medicamentos, ou ben con algunha cirurxía, para tratar de que ese líquido drene de forma adecuada», engade o especialista.
«As secuelas danse porque é unha infección grave, entón, se non se corta a tempo, a inflamación das meninges produce hipertensión intracraneal, é dicir, que non circula ben o líquido cefalorraquídeo, que é o líquido que rodea o cerebro. Entón, vese comprimido e iso pode levar a un coma. Á parte, esa inflamación das meninges que rodean os nervios pode afectar, por exemplo, ao nervio da audición, e producir xordeira, que é unha secuela típica da meninxite», di Guillán.
Neste sentido, trátase, subliñan todos os expertos, dunha urxencia médica, xa que do diagnóstico precoz e do tratamento depende o prognóstico para os pacientes. O problema, ademais, é que a meninxite «se desenvolve en horas. En cuestión de horas, un ponse moi grave. Entón, por exemplo, cando afecta a lactantes, é difícil recoñecer os síntomas, porque non poden falar. E o neno ten pouca defensa ante unha infección así de grave. É unha urxencia médica, porque é moi rápido ese desenvolvemento», explica Guillán.
Protocolo de acción
A raíz do caso de María Herranz, a sección de Epidemioloxía de Guadalaxara activou os protocolos de actuación en casos de sepsis por meningococo. Neste sentido, as autoridades sanitarias recomendan a administración de quimioprofilaxis (uso de medicamentos para previr a infección e as súas consecuencias) aos contactos estreitos canto antes, segundo informou a Junta .
As persoas que teñan estado en contacto estreito coa moza poden presentar un risco aumentado de desenvolver a enfermidade, sobre todo durante os dez primeiros días tras a aparición do caso. Por esta razón, aconséllase o uso destes fármacos de xeito preventivo e rápido. A decisión de ofrecer a vacinación deberá exporse cando se teñan os resultados do tipo de meningococo.