Un comandante e dous tripulantes de cabina explican os protocolos que se deben seguir no aire se a saúde de alguén está en perigo
28 mares 2024 . Actualizado ás 12:02 h.Todo piloto e tripulante de cabina de pasaxeiros (TCP) ten un voo que nunca esquecerá. As razóns para que quede gravado poden ser moitas, pero a saúde leva un posto case prioritario. As turbulencias, esperas no aire ou cancelacións —os grandes temores dun pasaxeiro— pasan a un segundo plano cando a seguinte frase soa no altofalante: «Hai algún médico a bordo?». A boa noticia é que, nunha ampla maioría das veces, a resposta é afirmativa.
A seguridade e a saúde en pleno voo están amplamente estudadas. Hai un plan B, C e D se fai falta para que, en caso de urxencia médica, ou ben se atenda ao pasaxeiro, ou ben se aterre o avión.
O máximo responsable é o comandante, «para o bo e para o malo», puntualiza Javier Madejón, vicedecano do Colexio Oficial de Pilotos da Aviación Comercial (Copac) e comandante de liñas aéreas. Por sorte, di, nunca tivo que lamentar un problema de saúde demasiado grave dalgún dos seus pasaxeiros.
O protocolo a seguir depende de distintas variables. En primeiro lugar, da fase na que está o voo. «Se imos despegar e é unha cousa complicada, volveriamos ao aparcadoiro para agardar aos servizos médicos e desembarcar ao pasaxeiro», aclara. Unha vez no aire, os factores súmanse. Un dos primeiros pasos unha vez os tripulantes de cabina detectan un problema relacionado coa saúde consiste en avisar ao comandante: «Con iso, xa empezamos a avaliar que opcións temos para actuar nestas situacións, os aeroportos, a metereología, o peso do avión nese momento ou as pistas dispoñibles», indica.
Unha vez informados, Madejón explica que o seguinte é solicitar á tripulación auxiliar que busquen un médico ou persoal sanitario dentro da pasaxe. «Facemos un anuncio a través do altofalante, pedindo que se presente», detalla. Por sorte, case sempre hai un e, mesmo, máis. «Se hai varios podemos decidir en función da afección que ocorra. Pero sempre hai algún médico, enfermeiro ou veterinario», detalla.
Pan-pan
A continuación, o profesional realiza unha primeira valoración, o que determina o devir. «Se é algo que sempre ocorre, como un mareo, unha falta de osíxeno ou exceso de dióxido de carbono, podémolo solucionar», precisa Madejón. Agora ben, se a gravidade é maior e corre risco a vida do pasaxeiro, a decisión está clara: Pan-pan ou Mayday.
O primeiro é un termo que se emprega, en comunicacións radiotelefónicas, para indicar que hai unha urxencia a bordo pero que, polo momento, non hai perigo inmediato para a vida de alguén ou de todos en xeral; «adoita ser o que corresponde aos problemas de saúde». Estes tamén poden chegar a ser un Mayday, que indica a máxima urxencia e que, xa que logo, a vida de alguén pode estar en perigo. «Se xa avisamos a control con algunha das dúas, sabemos que imos ter prioridade para aterrar e que van chamar aos servizos médicos. Ao chegar, mandaríannos a unha posición de aparcadoiro e aí poderían subir os profesionais antes, mesmo, de que baixen os pasaxeiros», explica, a grandes liñas, o comandante.
Tocar terra non sempre é algo inmediato. En voos nacionais ou europeos, «adoitamos estar a uns 20 ou 25 minutos de poder aterrar en calquera aeroporto, porque hai infinidade de eles», sinala. Cando se trata de cruzar o Atlántico ou o Pacífico, a situación complícase. «Hai unha regra que serve para certificar os avións de dous motores e que poidan facer estas viaxes. Establece que o tempo máximo de distancia a un aeroporto, que pode estar a voar cun só motor, son tres horas», precisa. Un abano que pode ser suficiente ou non.
O avión está preparado para case calquera situación. Tanto, «que leva certificados de nacemento, vodas ou defuncións» que, en caso de ser necesario, o comandante podería asinar.
Parte dos estudos céntranse en saúde
A formación da tripulación en cabina contempla un amplo abano de posibilidades. «O 30 % do temario está dedicado a patoloxías que se poidan dar en voos e en primeiros auxilios», indica Virginia López do Alcázar, responsable de Saúde Profesional da Asociación Española de Tripulantes de Cabina de Pasaxeiro (Aetcp). En suma, cada ano, teñen que someterse a un curso de refresco. «No que se fai máis énfase é na subministración de osíxeno a un pasaxeiro, na manobra de Heimlich e na técnica da reanimación cardiopulmonar», sinala Andrea Enríquez, máis coñecida en redes como A Azafata Hipóxica, instrutora da Escola Aeronáutica de Catalunya. Ademais, e desde hai anos, a maioría de avións contan con desfibriladores en rutas superiores a catro hora, que poden ser empregados polos TCP.
«Nesta profesión trátase de que todos estes coñecementos tan adquiridos que, nun momento de estrés, síganche saíndo de xeito automático e natural», precisa a responsable da entidade nacional. Son plenamente conscientes de que, para moitos, estar no aire non é tema de carne sen ósos.
Cada aeronave leva dúas botiquines. Un destinado a problemas «de andar por casa» e outro que só pode abrirse co permiso do comandante para ser empregado por un profesional da saúde. «Se se administrasen mal os fármacos que contén no seu interior poderían traer efectos secundarios, por iso, só se permiten aos expertos», indica Enríquez.
Os problemas relacionados coa saúde máis habituais son os ataques de inquedanza, «porque a moita xente lle estresa voar, e outros o fan porque teñen a un familiar enfermo ou recentemente falecido», precisa López do Alcázar; tamén as situacións de hipoxia por claustrofobia, as relacionadas co sistema circulatorio, respiratorio, con temas de glucemia ou caídas de tensión. «Temos que pensar que o avión pode afectar a todo o organismo porque saímos do noso medio habitual», engade a experta.
Precisamente por esta razón, lembra que, cando recomendan evitar o consumo de alcol teñen argumentos ao seu favor: «Moita xente pénsase que é para que non nos molesten, pero en realidade non é por iso, senón pola forma na que afecta. Unha cervexa nun avión equivale a tres en terra. Estamos nunha situación con menos osíxeno, o que fai que a proporción de alcol en sangue percíbase moito máis elevada», explica. O mesmo sucede coas grandes enchentes, «hai xente que come indiscriminadamente e logo aparecen problemas dixestivos», indica.
Ten sentido avisar aos tripulantes de cabina se padeces algún problema de saúde que se poida ver alterado? Non é obrigatorio, pero recomendan facelo. «Todo o que sexa prevención é mellor. Fai que nós poidamos REVISAR estar máis atentos. Por exemplo, se por unha mala circulación nas pernas necesita levantarse cada certo tempo, pode ser unha boa idea. Ao facérnolo saber, ou ben lle deixamos máis espazo para iso ou podemos achegalo á nosa zona de descanso para que se mova un pouco máis cómodo», contempla Enríquez.
En pleno voo
En máis dunha ocasión, os tripulantes deben intervir. «Hai unha chea de partos », destaca López do Alcázar. Nun voo a Nova York no que ela ía traballando, pensouse que un mozo podía ter un infarto. «Ao preguntar se había un médico a bordo, deu a casualidade de que había cinco cardiólogos en grao sumo punteiros que ían a un congreso aos Estados Unidos», lembra. A boa noticia? Ao final, só foi unha indigestión.
Moitas historias tamén lles fan conectar cos pasaxeiros. Doce anos despois, a responsable de saúde profesional da Aetcp aínda intercambia mensaxes coa muller dun home «ao que literalmente lle salvamos a vida porque tivo unha hipoglucemia en plena viaxe», explica.
Madejón só lembra un problema con maior gravidade. Isto son boas noticias. «Volvendo de París, un mozo empezou a ter convulsións. Por sorte, estabamos a dous minutos de aterrar, así que avisamos á compaña e ao chegar xa subiron os servizos médicos», conclúe o comandante.
