Depresión posparto: «Os síntomas aparecen dúas semanas despois do nacemento do bebé»

O nacemento dun bebé é unha revolución que pode pór patas para arriba a vida de calquera familia. Aínda que os pais se preparen, lean libros sobre crianza, planifiquen, compren mobles e teñan unha rede de apoio, e incluso aínda que xa tivesen fillos antes, cada parto é único e, en consecuencia, cada posparto, tamén. Os cambios poden ser esperables e inesperados á vez. Non só a nivel do corpo da nai, que, por suposto, sofre unha das maiores modificacións da vida durante o embarazo. Tamén a nivel da estrutura familiar, da rutina, os horarios e a vida social. Todo se transforma e isto, se as circunstancias e o contexto non acompañan, pode ser abafador. Sobre todo, se a eses cambios súmase o tabú de falar da depresión posparto, unha patoloxía complexa e rodeada de sentimentos de culpa.

Pero aínda que se fale pouco e en voz baixa dela, a depresión posparto é, en realidade, un padecemento relativamente frecuente. Segundo o doutor Víctor Pérez, presidente da Fundación Española de Psiquiatría e Saúde Mental, «estímase que unha de cada dez mulleres que dan a luz teñen depresión posparto». Algunhas fontes da literatura médica citan incluso cifras considerablemente máis altas, próximas ao 20%. Neste sentido, a condición é máis frecuente do que se adoita pensar.

Factores de risco

O embarazo e o parto constitúen unha etapa de cambios e transformacións que afectan en distinta medida a cada persoa que leva a cabo unha xestación. As hormonas teñen unha gran responsabilidade nisto, pero non son o único factor que pode desencadear unha depresión posparto. En realidade, hai que mirar toda a historia clínica dunha muller para saber se é máis ou menos probable que sufra este problema.

«O factor de risco máis importante é que a persoa teña antecedentes de trastornos mentais. As mulleres que máis posibilidades teñen son as que tiveron depresións anteriormente. Porque moitas veces, cando se queren quedar embarazadas, as mulleres deixan a medicación antidepresiva, porque prefiren non ter riscos durante o embarazo, e isto faias máis vulnerables. Esas son persoas que teñen moito maior risco de depresión que as que non tiveron depresión previa», sinala Pérez.

Neste sentido, se unha muller sufriu unha depresión noutro momento da súa vida, «durante o puerperio —período que comprende desde o final do parto ata a aparición da primeira menstruación—, aumentan as probabilidades de padecela, xa que é un período de maior vulnerabilidade que implica riscos tanto para a nai como para o bebé», observa a psicóloga María Álvarez.

«Outros factores de risco xorden de situacións socioeconómicas comprometidas. As nais que non teñen parella, que teñen problemas económicos ou que sufriron violencia de xénero son as que maior risco teñen», apunta Pérez. «A nai está sometida a un estrés altísimo. Se xa é un estrés importante para todas as nais, cando se dá en persoas que teñen predisposición a un cadro depresivo, máis aínda», di o experto.

Outros factores que incrementan o risco son as complicacións relacionadas co parto. «Traumas non tratados, parto prematuro, ou que vivisen acontecementos estresantes durante a xestación», enumera Álvarez. Estas situacións frecuentemente deixan á nai cunha sensación de soidade e falta de control sobre o seu corpo que ten un alto impacto na súa saúde mental.

Mil días de ouro

O período de maior risco para as mulleres que son nais vai desde a concepción ata que o neno cumpre dous anos. «Denomínallos os mil días de ouro, porque son moi importantes para o desenvolvemento do bebé e para a saúde da nai», sinala Pérez. Neste sentido, as distintas comunidades autónomas contan con protocolos establecidos para manter un control adecuado da muller e o bebé neses meses.

Pero se falamos da depresión posparto, «xeralmente, os síntomas aparecen dúas semanas despois do nacemento do bebé, e aproximadamente o 15% das mulleres experimentan un episodio depresivo nos tres meses posteriores ao parto», apunta Álvarez.

Síntomas e detección

Algúns signos que poden indicar que unha muller está a sufrir unha depresión posparto son «un estado de ánimo baixo, dificultade para concentrarse, non poder gozar en situacións que en xeral lle resultaron pracenteiras, autoestima baixa ou culpa», describe Álvarez.

Ningúns dos síntomas máis frecuentes da depresión perinatal inclúen:

• estado de ánimo triste, ansioso ou «baleiro» persistente
• irritabilidade
• sentimentos de culpa, nulidade, falta de esperanza ou impotencia
• perda de interese ou de pracer en pasatempos e actividades
• fatiga ou diminución anormal de enerxía
• sentirse inqueda ou ter problemas para quedarse quieta
• dificultade para concentrarse, lembrar ou tomar decisións
• dificultade para durmir (incluso cando o bebé está a durmir), espertarse cedo na mañá ou durmir demasiado
• apetito anormal, cambios de peso ou ambos
• molestias ou dores corporais, dores de cabeza, cambras ou problemas dixestivos sen unha causa física clara ou que non se alivian co tratamento
• problemas para crear un vínculo emocional co novo bebé
• dúbidas constantes sobre a súa capacidade de coidar ao novo bebé
• pensamentos sobre a morte, o suicidio, ou facerse dano a si mesma ou ao bebé
  
  

  Así é un posparto: «Debemos fixarnos na saúde desas mulleres, non na estética dos corpos»

  La Voz da Saúde

Para que se poida falar dun estado depresivo, «estes síntomas deben estar presentes durante un mínimo de dúas semanas e tamén se poden presentar síntomas físicos como un baixo nivel de enerxía e actividade, dificultade para durmir, cansazo intenso, perda do apetito e do desexo sexual. Ante todos estes sinais é primordial que a muller teña acceso a un profesional especializado e cualificado que poida establecer o diagnostico e iniciar o tratamento», aconsella a experta.

En definitiva, sinala Pérez, «os criterios diagnósticos da depresión posparto son os mesmos que no trastorno depresivo maior». «É unha depresión igual que outras, pero con máis gravidade, con máis risco de suicidio e máis risco de sintomatoloxía psicótica. É unha enfermidade moi grave que ten un altísimo risco de morte, por tanto, hai que darlle moita importancia», advirte o presidente da Fundación Española de Psiquiatría e Saúde Mental.

O blues posparto

Cabe facer unha distinción cando falamos da saúde mental das mulleres na xestación e o posparto. Está amplamente documentado o estado anímico alterado que moitas mulleres sofren no período perinatal, é dicir, antes ou despois de dar a luz. Coñécello como blues posparto e é unha afección que afecta a un gran número de nais, «preto do 40 ou 50%, pero non é unha enfermidade, senón que se considera totalmente normal que as mulleres teñan eses síntomas», apunta Pérez.

Estes estados de ánimo, caracterizados por sentimentos de tristeza, resentimento, preocupación e esgotamento, teñen que ver cos cambios hormonais e biolóxicos que acompañan a un nacemento. Sobre todo, o cansazo ao que está sometida a nai é un factor de peso para sufrir este blues posparto, dado que os bebés recentemente nados requiren unha atención constante que interfire co ciclo de soño dos adultos, particularmente nas primeiras dúas semanas de vida.

En xeral, isto resólvese conforme o bebé vai adaptándose á vida fóra do útero aos poucos e, sen dúbidas, os apoios familiares que poida ter a nai serán vitais para que poida descansar e recuperarse de xeito adecuado nesta etapa. Pero se os síntomas persisten ou intensifícanse, vale a pena comentalo co médico, xa que podería tratarse dunha depresión.

Tratamento da depresión posparto

Dado que as nais neste período adoitan dar o peito e, ademais, necesitan poder manterse alertas para coidar do bebé, a medicación non sempre é a opción de tratamento elixida. «O tratamento debe valorase con sumo coidado, en primeiro lugar, deben considerarse as intervencións non farmacolóxicas cando a depresión é leve ou moderada. Entre as intervencións que se poden empregar está a psicoterapia, que en múltiples ensaios de pacientes con depresión maior demostrou a súa eficacia e dentro desta, temos á terapia cognitivo conductual, na que se modifican os pensamentos disfuncionais e os síntomas que sofren as nais con depresión posparto», explica Álvarez. «Sempre é importante valorar o apoio familiar e se é posible que a paciente asista a grupos de apoio», engade a psicóloga.

Anders Hansen, psiquiatra: «Hai tres cousas que nos protexen da depresión: a actividade física, o soño e as conexións sociais»

Laura Miyara

«Hai situacións nas que hai que intervir. As máis graves incluso requiren ingresos en centros de saúde mental, aínda que a maioría se poden solucionar a nivel ambulatorio. Hai poucos hospitais de día aos que a nai pode acudir co bebé. Moitas veces, nas unidades perinatales ofrécese psicoterapia e farmacoterapia. Dependendo da gravidade do caso e do nivel de risco utilízanse estruturas máis pechadas ou máis abertas. Pero é fundamental non separar á nai e o neno», explica Pérez.

Neste sentido, o experto sinala que as opcións dispoñibles aínda teñen moito por mellorar. «Hai dúas cousas que non temos. Unidades de tratamento nas que poidan estar mamás e bebés, e tratamentos que actúen máis rápido. Os medicamentos dispoñibles tardan semanas en actuar e nos Estados Unidos saíron hai pouco uns que son máis rápidos, pero por desgraza aínda non os temos en Europa», di o experto.

Pérez refírese a fármacos de nova xeración como a brexanolona e a zuranolona, que son esteroides relacionados coa hormona proxesterona. Trátase de substancias que o corpo xera de forma natural en grandes cantidades durante o embarazo e que caen en picada tras o parto. Crese que esta caída é unha das causas desa depresión que sofren moitas mulleres. «Son progestágenos e son tremendamente importantes para regular os cambios hormonais que se dan ao redor do parto», apunta.

Prevención

«A depresión non ten un tratamento preventivo neste caso, sobre todo porque cando as mulleres queren planificar un embarazo, teñen que deixar a medicación antidepresiva. As medicacións son seguras, pero non ao 100%. O máis importante, nesas persoas de risco é que se avalíe a sintomatoloxía depresiva con frecuencia. Non hai probas ou análises que permitan detectar quen vai ter depresión e quen non, pero contamos con eses antecedentes de depresión e esas persoas son de altísimo risco e hai que telas controladas», sinala Pérez.

Aínda que desde o punto de vista médico non é moito o que se pode facer en termos de prevención da depresión posparto, queda claro que hai intervencións posibles. O apoio familiar é fundamental para que a persoa non se sinta illada. Algunhas medidas que son decisivas para limitar o impacto da depresión posparto a nivel do núcleo próximo da nai son:

• Dar apoio no fogar, unha boa relación coa parella ou redes de soporte de familiares ou amizades
• Desenvolver momentos de comunicación e escoita entre a muller e a súa contorna
• Que a parella e a familia involúcrense nas actividades necesarias despois do parto e o coidado do bebé
• Apoio na lactación
• Contacto do bebé coa súa nai inmediatamente despois de nacer; isto favorece a creación dun vínculo afectivo que contribúe a
• diminuír a inquedanza materna
• Actividades de relaxación: meditación, masaxes terapéuticas e exercicio físico moderado durante o embarazo

---

---

---