A confesión da irmá de Blanca Fernández Ochoa sobre o seu suicidio: «Dicíame que lle daba vergoña pedir axuda»
SAÚDE MENTAL
Os expertos lembran algunhas dos sinais de alerta ás que estar atento se temos familiares ou amigos con problemas de saúde mental
03 jun 2024 . Actualizado á 17:13 h.A esquiadora Blanca Fernández Ochoa, pioneira no deporte feminino español, foi achada sen vida o 4 de setembro do 2019 na Sierra de Madrid. O tráxico suceso foi un golpe para a familia da deportista. Desde entón, a súa irmá Lola Fernández Ochoa traballou para concienciar sobre a importancia da saúde mental e creou a Fundación Branca, que recentemente estreou o documental A viaxe. A medalla da saúde mental, co obxectivo de pór o foco na importancia de falar de suicidio e de todos os problemas relacionados coa saúde mental.
Recentemente, nunha conferencia, Lola falou do tráxico falecemento de Blanca: «Ela decidiu suicidarse, e ao principio foi tremendo e deume vergoña porque eramos unha familia tan unida…», recoñeceu. Hai unhas semanas, en RTVE Catalunya, dicía nunha entrevista: «O problema que tivo a miña irmá é que lle daba vergoña recoñecer que tiña un problema de saúde mental», explicou a tamén olímpica que participou nos xogos de Los Ángeles de 1984, para despois engadir: «E non quixo pedir axuda. Eu moitas veces díxenllo, “Blanca, imos pedir axuda”, e ela dicíame que non, que lle daba vergoña. Sentíase como pequeniña».
A pesar de o seu labor activo de concienciación, Lola recoñece que segue habendo días complicados: «É un drama do que me segue custando moito falar, da saúde da miña irmá e de como acabou a súa final e o seu suicidio. É moi duro falar de iso», lamentaba.
De feito, Lola recoñeceu que a día de hoxe arrepíntese moito de non facer que a súa irmá atopase axuda: «Eu respectei a súa decisión, e é do único do que me arrepinto agora, de non levala das orellas».
É posible previlo?
O suicidio é un problema de saúde pública que non deixou de aumentar nos últimas anos. Segundo datos da Organización Mundial da Saúde, cada ano, preto dun millón de persoas quitan a vida en todo o mundo. En España, de acordo a cifras do 2022 publicadas polo INE, hai unha taxa de suicidio de 8,85 mortes por cada 100.000 habitantes. Con estes números en mente, «é prioritario que se faga un esforzo por visibilizar esta epidemia silenciosa e previr eficazmente o suicidio na nosa sociedade», destacaba Fernández L. Vázquez, Catedrático de Psicoloxía Clínica da Universidade de Santiago de Compostela, neste artigo.
Tal e como indicaba o experto, que tamén é coordinador do Grupo de Investigación en Saúde Mental e Psicopatología da USC, a identificación de certos comportamentos pode marcar a diferenza entre a vida e a morte. Hai actitudes que poden alertar ás persoas da súa ao redor. «Entre os máis frecuentes atópanse a verbalización da idea ou posibilidade de quitarse a vida. Outro sinal importante é que pensen niso a miúdo e que non deixe de darlle voltas a esa idea», comentaba Vázquez.
En ocasións, a persoa pode expresar unha certa insatisfacción vital e pouca vontade de seguir adiante nun contexto de proximidade con individuos da súa confianza, comentarios de enorme magnitude: «A suposición común de que as persoas que ameazan con suicidarse non o fan non é certa», lembra o catedrático. Outro sinal de alerta é que realice determinados preparativos relacionados coa desaparición, como é preparar o testamento, regalar pertenzas valiosas, pór os asuntos persoais en orde sen explicación ou despedirse dos seus seres queridos coma se nunca os volver ver.
Outra manifestación do problema é que teña sentimentos intensos de soidade, de illamento ou de impotencia ante a vida, sen ver ningunha saída da situación. Que exprese desesperanza, unha perda de interese polas afeccións, deixamento polo coidado persoal, «abandono das obrigacións e unha diminución acusada no rendemento laboral, afastamento da familia e amigos, así como unha propensión ao illamento persoal e social», engade Vázquez á lista.
O experto tamén recomendaba estar alerta a un cambio repentino no estado de ánimo, xa que unha mellora inesperada pode facerlle sentir con forzas «para pór en marcha os seus plans de suicido», precisa. Outras pistas son cambios na personalidade, nas rutinas, nos patróns de soño ou na alimentación; así como unha implicación en actividades de risco, como o consumo de drogas ou a condución temeraria.
Iso si, o catedrático da USC lembraba que os sinais de advertencia non sempre son obvias «e poden cambiar en función da persoa. Ningúns o expresan de forma clara, mentres que outros manteñen en segredo os seus pensamentos», explicaba.
Como actuar se alguén próximo manifesta unha intención de suicidarse?
Álvaro Moleón, psiquiatra no Hospital Universitario Virxe do Rocío, recomendaba, en primeiro lugar, falar coa persoa, «dicirlle que a vemos mal, que non teña tabús e que fale connosco se lle pasa algo», indicaba neste artigo, e despois engadía: «Hai unha cousa que moitas veces obviamos, e é preguntarlle á outra persoa como está». O interese polo outro pode supor certa sensación de alivio.
Outra posible situación é que a persoa estea a seguir un tratamento. Nese caso, «é importante custodiar a medicación, —aconsellaba— nalgúns casos, será necesario supervisar á persoa as 24 horas do día durante certa cantidade de días ou semanas». Iso si, esta actitude terá que exporse como un acompañamento e non como un control. Isto último podería aumentar o malestar do afectado.
As persoas con condutas suicidas e os seus achegados poden recibir axuda as 24 horas chamando ao 112, ao Teléfono da Esperanza (717 00 37 17) ou ao número de atención á conduta suicida 024.