O malagueño Nacho Dean acaba de estar en Galicia coa expedición A España Azul, o proxecto científico e divulgativo co que está documentando o estado no que se atopan os nosos ecosistemas mariños do litoral español
24 ene 2023 . Actualizado ás 05:00 h.Aínda que a volta ao mundo camiñando foi o reto persoal dun mozo aventureiro que deixou todo, o seu traballo, a súa casa, a súa familia, os seus amigos, incluso eses medos, que, ás veces, impídennos realizar proxectos fóra do normal, para embarcarse na aventura da súa vida, este proxecto, que fixo sen patrocinadores e pola súa conta e risco, abriulle unha porta profesional. Empregouse a fondo por trasladar, con todos os medios ao seu alcance, o seu coñecemento e experiencia, non só desde o punto de vista ambiental, senón tamén vital, algo que pode servir para que outras persoas se atrevan a dar un cambio nas súas vidas, e isto valeulle un nomeamento aos Premios Princesa de Asturias, a medalla da súa cidade natal, e outros tantos recoñecementos. Na seguinte aventura, na que grazas á visibilidade dos seus méritos, xa fixo apoiado, quixo dar un paso máis, e lanzarse ao mundo audiovisual. De feito, prepara un documental sobre a expedición, e tamén quixo penetrarse no mundo anglosaxón impartindo conferencias.
Con este afán de superación sempre presente, a terceira aventura tiña que ir máis aló. A España Azul é a primeira expedición científica e divulgativa navegando a vela ao redor de España. Formada por dez persoas, a metade en terra e a outro no barco, partiu en setembro do ano pasado do País Vasco, acaban de rematar a costa galega, e durante dez meses estarán percorrendo o litoral español, incluíndo as illas Canarias e as Baleares, para documentar o estado no que se atopan os nosos ecosistemas mariños, pondo o foco na contaminación por plástico. «Puxen en marcha este proxecto nun ámbito máis próximo, porque creo que cando contas cousas que todos coñecemos, que están na nosa contorna, é máis doado pasar á acción. Se falas de Australia, Alaska, Siberia, a Antártida... son zonas moi exóticas, pero que quedan un pouco lonxe. Cando che falan das Rías Baixas, da Costa Brava ou do cabo de Gata é máis doado chamar a atención», sinala Nacho, que durante o mes de decembro estivo por Galicia.
Ao seu paso pola costa galega a expedición levou a cabo unha mostraxe científica nas praias de Riazor, Covas (Viveiro) e as illas Cíes así como na desembocadura do río Miño. «A primeira ollada, nesas mostras, xa ven plásticos, aínda que aínda teñen que ser analizadas no laboratorio cunha lupa, toda esa información hai que envorcala nun informe. Pero xa se ve, aínda que cando che levas as mans á cabeza é cando fas as mostraxes de praias, que a primeira vista poden parecer limpas, ou mesmo estamos a falar de parques naturais, e despois dunha hora e media, facendo un varrido con 40-50 voluntarios, sacas 40 quilos de lixo».
Non fala de Alaska, senón da praia do Orzán-Riazor na Coruña. En sesenta minutos, sacaron concretamente 33 quilos, «e é unha praia limpa». Nacho asegura que os residuos que se atoparon son tipicamente urbanos. «Máis de 900 cabichas de tabaco, e iso que está prohibido fumar, vasos de plástico, típicos de calimocho, de botellón; moitos artigos de hixiene persoal, toallitas, comprimidas, que se deben de tirar ao inodoro pensando que é unha papeleira, e todo o que se bota polo váter vai parar ao mar... Tamén obxectos de pesca, sedelas, restos de cabos, de cordas, auténticas marañas...». Na praia de Covas, Viveiro, onde xuntaron 45 quilos de lixo, principalmente apareceron obxectos derivados da pesca.
O problema do plástico
Os ollos vanse abrindo como pratos, cando relata o que se atoparon nas illas Cíes, no Parque Nacional dás Illas Atlánticas de Galicia. «Recollemos 31 quilos de lixo nunha hora. 57 botellas, 18 pajitas, 178 bastoncillos das orellas, moitos fragmentos de plástico, porque ao descomporse degrádase en partículas máis pequenas, e ese é un dos grandes problemas, que pasan a formar parte da cadea trófica. Peces e tartarugas cómenllos confundíndoos con alimentos, e nós comemos eses plásticos», sinala Nacho, que engade que se trata dunha expedición colaborativa por iso van cambiando de barco en cada comunidade. Explica que a nivel loxístico é preferible contar cun patrón local, que coñece moito mellor a contorna, e ademais, é unha vantaxe non ter que retornar o barco ao momento de partida. «O que queremos é sumar forzas, amplificar a mensaxe, así que cantas máis persoas, institucións e empresas implíquense, mellor. O obxectivo é que sexa unha acción global, se queremos ter éxito ou ser efectivos no coidado do mar é necesario que se impliquen todos os sectores da sociedade, non só nós como consumidores».
Na praia de Rodas recollemos 178 bastoncillos das orellas"
Nesta ocasión, a acción está apoiada por el Ministerio de Transición Ecolóxica e a Universidade de Cádiz, que é a que se fixo cargo de implementar todos os protocolos, instrumental, equipo, así como de proporcionar o laboratorio no que se analizarán as mostras.
Cun obxectivo en mente
Mentres non chegue ese momento e analicen os datos, non terán conclusións, pero adianta que a costa galega está afectada, «que non hai un recuncho que non se libre da contaminación mariña». «O fin é elevar esta expedición e este informe a un primeiro nivel de autoridades públicas e políticas. O meu obxectivo é que se declare o 30 % dos nosos mares áreas mariñas protexidas. Usar a lexislación como ferramenta de protección». Que conseguiriamos? Evitariamos que os plásticos sigan chegando ás praias? «Todo isto ten que ir da man dunhas políticas de xestión dos parques naturais, todo o que sexa vía terrestre estaría máis xestionado. En paralelo, unha vez que identificamos que produtos ou obxectos son os que máis aparecen nas praias, no mar, hai que ir á raíz do problema. O noso obxectivo non é estar limpando as praias infinitamente, senón pechar a billa. Ir ao sector pesqueiro, ao dos obxectos relacionados coa hixiene e a sanidade, ao dos refrescos, ao dos embotellados, e a través da lexislación regular esas malas prácticas. Por exemplo, promover o uso de envases retornables, ¡claro que sae máis barato fabricar botellas de plástico a torto e a dereito!». Nacho insiste en acudir ao sector da pesca, «conciencialos de que son os primeiros beneficiados dun mar san, porque se están quedando sen peces». Alude a que hai estudos que din que de aquí ao 2050 vai haber máis plástico que peixes no mar.
Outro alicerce da expedición é a divulgación. No seu periplo por España, este mes están nas illas Canarias, tamén realizan actividades para achegar a ciencia á cidadanía. Tanto as limpezas nas praias, onde recorren a voluntarios locais, como charlas en colexios, universidades e empresas. Tamén invitan a persoas ao barco para que vexan de primeira man o labor que están a realizar. E é que, como ben di: «Estamos convertendo o planeta nun vertedoiro e isto hai que regulalo». El deu o primeiro paso.