Nacho Dean, tres anos camiñando para salvar o planeta: «Na cima de Ándelos custaba enfocar para que non saíse unha lata ou unha bolsa na foto»
YES
Este malagueño percorreu durante tres anos o planeta a pé e uniu a nado os estreitos que separan os cinco continentes
21 ene 2023 . Actualizado ás 11:09 h.O 21 de marzo do 2013 partiu do quilómetro cero da Porta do Sol cara ao leste pola rúa Alcalá co obxectivo de dar a volta ao mundo camiñando para documentar o cambio climático. O 20 de marzo do 2016 regresou ao momento de partida polo oeste, pola rúa Arenal. Percorreu catro continentes, 31 países, 33.000 quilómetros a pé en defensa do medio ambiente. «Fun en solitario, sen asistencia e ininterrompidamente, co cal a dificultade e a inmersión aumentaban ao máximo. Tiña un pequeno equipo en España que me axudaba en cuestións loxísticas e de comunicación», conta Nacho Dean (Málaga, 1980).
O compromiso deste malagueño co planeta vén desde moi temperá idade. «Formou parte da miña educación, sempre se me inculcou o amor pola natureza, polo sendeirismo, a escalada, o estar no mar, o durmir en tenda de campaña ao aire libre... A medida que ía crecendo e me hei ir formando, esa educación máis irracional foi collendo forma e tomando un enfoque máis científico».
Estudou Publicidade e Relacións Públicas, di que «o saber non ocupa lugar», pero tamén un grao de Medio Ambiente, «o que verdadeiramente me gusta». Froito desa formación académica e da súa bagaxe persoal de ter vivido en moitos sitios, de ter practicado moitos deportes, da súa afección pola fotografía, pola escritura, naceu ese proxecto que lle levou a percorrer o mundo camiñando. Se lio a manta á cabeza e botouse á estrada, non sen antes abrirse perfís en todas as redes sociais. «Se teño algo que contar, ten que haber alguén que o escoite». Tiña claro que camiñar era o mellor xeito de documentar o estado dos ecosistemas terrestres: selvas, desertos, cidades, montañas... Cos seus propios ollos comprobou o estado no que se atopa a Terra. «Puiden ver a cara e a cruz dunha mesma moeda. Deime conta de que vivimos nun planeta espectacular. Agora que estamos a buscar vida noutros planetas, en plena carreira espacial, se atopásemos un planeta como a Terra noutra constelación, abriríasenos a boca tres palmos. Ceos estrelados, auroras boreales, especies que viches en libros e en documentais, velas cos teus propios ollos, unha cantidade de especies de fauna e flora...». Lamentablemente, Nacho non pode obviar a outra cara. «Un medio ambiente moi castigado como consecuencia da actividade humana. Puiden documentar as tres grandes ameazas que forman parte do cambio climático: o quecemento global, como aumentan as temperaturas, como se están deshelando os polos, a subida do nivel do mar...; os alarmantes niveis de contaminación por plásticos, por CO2, por verteduras químicas nos ríos que van dar ao mar; e para rematar, algo do que se fala pouco, pero que é moi preocupante, da perda da biodiversidade. Segundo informes das Nacións Unidas, nos últimos anos ha desaparecido máis do 50 % da biodiversidade mundial pola degradación dos hábitats e da invasión dos ecosistemas por parte do ser humano».
LIXO NO ÁRTICO
Asegura que a radiografía non é positiva, «tristemente non se salva ningunha zona, todo está afectado», pero sorprende cando conta que «na cima de Ándelos, a 5.000 metros de altitude nunha reserva da biosfera, tiñas que enfocar ben para que non saíse unha lata, unha botella de plástico ou unha bolsa». Tamén describe como en Bolivia, que perdeu a súa saída ao mar tras unha guerra, a modo de reivindicación, cando os camioneiros cruzan a fronteira cara ao norte de Chile en sinal de enfado tiran as súas botellas, as súas latas, polos portelos. «É unha auténtica pena, atópasche as cunetas cheas de lixo», apunta. Pero isto non é todo. No estreito de Bering, no círculo polar ártico, estivo cos fillos dos esquimós limpando as praias, enchendo bolsas de lixo. «O que se tira noutras partes do mundo, chega ata aí. Todo está conectado».
Camiñaba unha media de 45 quilómetros ao día, «algo máis dunha maratón», había días nos que facía 80 e outros 20. «Ao final, son moitas semanas e camiñas dun modo moi natural. Estás á intemperie, sempre ao aire libre, durante tres anos... Dos 1.095 días, máis de 800 durmín en tenda de campaña. Amence e sales a camiñar, e ao cabo de 10-12 horas, facilmente camiñaches 40 quilómetros». Máis aló do esforzo físico, Nacho confesa que o máis complicado foi tomar a decisión. «Aínda que unha vez que che pos en marcha, xorden moitas dificultades físicas: atravesar ecosistemas que son moi diferentes á vida aquí en España, en Occidente, de condicións ambientais, de temperatura, de humidade, de altitude, a calidade da comida, onde durmir, a fauna, a cultura; e outras máis mentais ou psicolóxicas como a soidade, lidar con situacións moi ao límite».
Sabe do que fala, porque en varias ocasións viu a morte moi preto. «En varios momentos. É difícil dar a volta ao mundo e non vivir momentos complicados. Asaltáronme varias veces con machetes en países de Centroamérica, collín a febre de chikungunya en Chiapas, México, estiven a piques de entrar en prisión na fronteira entre Armenia e Irán por culpa dunhas fotografías, presenciei un atentado terrorista en Bangladés... Vivín momentos moi ao límite», explica Nacho, que viaxaba unicamente co carriño azul da imaxe, onde levaba o mínimo. Unha tenda de campaña, un saco de durmir, unha esterilla, algo de roupa, que ía lavando a man onde podía, auga, comida, un botiquín de primeiros auxilios; algo de tecnoloxía, un portátil, unha cámara, un móbil; e catro cosas máis: un coitelo, un frontal, unha corda e o seu diario.
Non chegou a tirar a toalla, pero asegura que nalgúns momentos lle fraquearon as forzas. «É unha expedición moi complicada, e polo que comentaba anteriormente poder pasar pola cabeza, e pensas: ‘Este é o meu soño, o meu reto, o meu desafío persoal, un propósito de conservación do medio ambiente... pero non teño ningunha necesidade de ir pondo a miña vida en perigo». Non volveu a casa.
A nado Os 5 CONTINENTES
En realidade, si o fixo, pero tres anos despois co obxectivo cumprido. Empezou a dar entrevistas, creou unha web, dedicouse a dar conferencias nos colexios, universidades, empresas, e escribiu un libro Libre e salvaxe (Planeta), que xa vai pola sétima edición, onde narra todas as experiencias e aprendizaxes, sobre todo da viaxe interior, e que dalgún xeito pecha o círculo desta primeira aventura. Aí tamén comezou un camiño ao que se segue dedicando hoxe, dez anos despois, de forma profesional. Porque por mor de dar a volta ao mundo, «dásche conta de que tres cuartas partes do planeta é auga. E tiña esa débeda pendente que foi collendo forma e aterrando nun novo desafío». Motivado polo mesmo propósito, expúxose facer por mar o que antes fixera por terra. Así xorde a expedición Nemo, coa que uniu a nado os cinco continentes.
Fíxoo en cinco etapas. Na primeira cruzou o estreito de Xibraltar, de España a Marrocos (Europa-África); de Grecia a Turquía (Europa-Asia); o estreito de Bering no Ártico (América con Asia); de Papúa a Papúa Nova Guinea (Asia-Oceanía), e para rematar, atravesou o mar Rojo , de Exipto a Xordania (África-Asia). Comezou a nadar en Tarifa o 26 de xuño do 2018 coa única escolta de dous barcos, que lle marcaban o rumbo, ían dando avituallamiento ou filmando para un documental que verá a luz proximamente. Esta primeira travesía é un de «os desafíos en augas abertas máis esixentes», e el non era nadador profesional, pero preparouse a fondo. O primeiro día apenas superou os 100 metros, aínda que 2.500 quilómetros despois completou a expedición da que garda anécdotas moi curiosas.
Para cruzar o estreito de Bering no Ártico tivo que pedir permiso ao consello de sabios dos inuit (esquimós) para visitar as súas terras. E como accederon, tivo que achegar algo positivo. Nacho deu varias charlas nos colexios. Tamén esta mesma etapa cruzou a dáche line, a liña do cambio de data. «O estreito de Bering son 80 quilómetros, pero á metade hai dúas illas. A Diomedes maior (Rusia) e a menor (Alaska) uninas nadando, que son catro quilómetros. Entre ambas pasa a dáche line. Nunha illa é hoxe e na outra é mañá. Podes ver os números da lotería, e volver», di entre risos. As vivencias danlle para varios libros, porque tampouco esquece que na cuarta etapa, cando creu que chegara á meta, o seu equipo díxolle que se equivocaron coas referencias, e que aínda lle quedaban 12 quilómetros máis. «Imaxínache, xa levaba 10 flotando na auga cos perigos que alí había, era unha zona de manglares, de crocodilos, picoume unha medusa na cara, tes que beber cada 15 minutos porque a auga está a 30 graos, se non che deshidratas... Os meus compañeiros fóronse tirando á auga para apoiarme. Ese xesto de compañeirismo é o que che fai ir para diante. Despois de seis horas, chegamos». Nacho non pode obviar que, en ocasións, os trámites burocráticos para pedir permisos foron mesmo peores que as travesías. «Levoume máis tempo pedir a autorización para cruzar o mar Rojo , porque é un espazo marítimo que pertence a catro países que non teñen boa relación entre eles, que tes que involucrar ás embaixadas, cartas de recomendación, reunións... que para os catro anteriores».
O 5 de marzo do 2019 puxo punto e final á expedición Nemo coa que quixo lanzar unha mensaxe para a conservación dos océanos.