Desde que en xullo miles de cubanos saíron ás rúas ao berro de «Patria e vida», o título da súa canción, recoñece Yotuel que a súa vida e a súa música teñen outro sentido. O tema foi nomeado a mellor canción urbana e canción do ano nos Grammy Latinos
26 oct 2021 . Actualizado ás 14:37 h.Escapou Yotuel de Cuba con 23 anos durante un intercambio escolar con estudantes franceses. En París uniuse a Orishas , grupo pioneiro na fusión dos xéneros urbano e latino. Pero foi España o país que catapultó á banda. E aquí asentouse Yotuel. Aquí coñeceu á súa actual muller, Beatriz Luengo, con quen agora convive dacabalo entre Miami e Madrid. Tamén ela participa en Patria e vida, un canto á liberdade que se converteu no himno das revoltas do pasado mes de xullo contra o réxime cubano.
—«Patria e vida» puxo de novo de manifesto que en determinadas situacións a música pode chegar a xogar un papel máis determinante que o de ningún discurso político.
—A música é capaz de mover montañas. Por que ti crees que sempre as ditaduras intentan acalar á arte? Porque a arte responde á ditadura. É unha arma contra ela. Ou mellor devandito, un escudo para que a poboación se protexa. Patria e vida é un escudo para os cubanos. Cando eu vin o 11 de xullo aos cubanos saíndo á rúa por primeira vez na historia berrando «patria e vida» deime conta de que a música move montañas. Ás veces os artistas, sobre todo os máis novos, pensan que a música só é Spotify, likes e visitas en YouTube e esquécense de compor desde o corazón. Pero compondo desde as entrañas pódense cambiar moitas cousas.
—Como recibiches estes dous nomeamentos aos Grammy Latinos?
—Como un recoñecemento á liberdade, un recoñecemento a eses miles de cubanos que saíron a berrar «patria e vida». Que gañemos ou non gañemos dáme igual. Xa o premio está dado. Que valoren esta canción para min xa é un éxito.
—Que é o máis bonito que che deu «Patria e vida»?
—O máis lindo que me deu Patria e vida é o cariño e o amor do meu pobo. O ter podido contribuír coa miña música a un cambio, a unha reflexión, a dicir en voz alta o que moitos queren dicir e non poden... Esa é a gratificación máis grande que me deu esta canción.
—Seguro que tamén che fixo sufrir, que provocou algo que che doeu.
—Por suposto, acción e reacción sempre van paralelas. E claro, todas as ameazas que sufrín, as difamacións, o intentar pór no meu contra aos meus propios amigos de Orishas, son cousas que doen. Pero como din a miña nai e a miña esposa, Beatriz Luengo, non existen guerreiros sen cicatrices. As cicatrices son as que che lembran que estiveches na guerra.
—E ti xa estiveches nunhas cantas.
—Si, desafortunadamente si, pero o meu alcume, desde neno, é Guerrero . Fíxache, arrinquei a miña carreira en solitario cun tema que se titula Rebelde. O non calarme, o encararme contra as inxustizas e o avogar polo que non pode, iso defíneme. Ese son eu. Ese é o motor que me move.
—Confías en poder regresar pronto a Cuba?
—Confío na liberdade e en que os cubanos poidamos REVISAR ter todos os nosos dereitos e poder vivir como os cidadáns de calquera outro país democrático. Non digo que todos os países sexan perfectos. Nin España, nin Francia, nin Estados Unidos o son, pero polo menos tes a liberdade de poder elixir quen queres que che goberne e tes a liberdade de opinar. Iso é o máis importante que eu coñecín na vida. Ti sabes por que lles custa tanto procrear aos animais do zoológico, a pesar de que teñen veterinarios, lévanlles a comida, teñen os mellores coidados, peitéanos, báñanos...? Pois porque non teñen liberdade, irmán. Esa é a diferenza. Por iso eu prefiro seguir sendo un animal de selva e non un de zoológico.
—Dis que ningún país é perfecto. E, efectivamente, en España hai músicos que pasaron polos xulgados, han ir ao cárcere ou se exiliaron por causa das letras das súas cancións.
—Iso é tremendo. Eu estou totalmente en contra da violencia. Se por unha letra como a de Patria e vida, que nin insulta nin ofende , dixéronme todo o que me dixeron e intentáronme difamar, apresar e condenar, imaxínache o que me tería feito Cuba se eu na letra desa canción incitase á violencia. Eu sempre sostiven que é moi importante que nin a palabra nin a violencia maten a mensaxe. O meu pai sempre me dicía, e eu trasládollo tamén aos meus fillos, que a razón sempre hai que saber defendela, porque mesmo téndoa, se a defendes mal, pérdela.
—Fixéronche ofertas para participar en política?
—Si. Pero a min a política non me interesa para nada. E sabes por que? Porque a min ser músico faime ser libre. Eu non represento a ningún partido. E o día que Cuba sexa libre, se chega un presidente e fai as cousas mal, pois lle fago Patria e vida segunda parte. A liberdade de non ser de ninguén é o que me permite a min poder reunirme con todos. Volvo e repítoche, sigo sendo un animal de selva, non quero converterme nun animal de zoológico.
—Que che pasou con J Balvin? Xa fixestes as paces?
—Non nos pasou nada. Eu simplemente vertín o meu punto de vista porque non estaba de acordo co chamamento ao boicot aos Grammy que el propuxo. Os Grammy son un momento único para moitos artistas que se cadra non teñen, como el, a oportunidade de estar nomeado en moitas ocasións. No caso de Patria e vida, esta canción ten moita historia de sufrimento detrás. Hai dúas persoas, Maykel Osorbo e Luis Manuel Otero Alcántara, que están presas por participar nesta canción. Entón, cona, como non imos ir aos Grammy a facer promoción desta canción e a denunciar o que está a ocorrer en Cuba? Foi por iso que me enfadei. Pero xa falamos e aclarouse todo. Hai unha admiración mutua.
—Ata hai unhas semanas puidémosche ver en «MasterChef Celebrity». Como foi esa experiencia?
—Foi incrible. Masterchef ten a capacidade de espirche por completo. O seu gran valor está en que consegue sacar e mostrar a verdade dos concursantes. A xente ve como ti es realmente. Non hai xeito de esconder nada. Eu descubrín que, en realidade, dar para comer é como facer música. Crear un prato é como crear unha canción.
—No programa víuseche como unha persoa moi xenerosa, disposta sempre a axudar.
—Intento selo en todas as facetas da miña vida. O meu pai sempre dicía «home agradecido, home bendicido». E eu intento ser agradecido con toda a xente que pasou pola miña vida, porque grazas ao que me achegaron todas esas persoas, é que hoxe son o que son. Eu cheguei, primeiro a Francia e despois a España, como un inmigrante ilegal. Sen familia, nin can, nin gato. Por iso se o importante que é que alguén che acolla e axúdeche. Como non vou ser xeneroso e estar agradecido?
—Que pensas agora cando escoitas dicir en España a certos sectores que aos inmigrantes hai que expulsalos?
—Enfádome, claro. Porque eu fun un deles. Eu cheguei a España sen papeis pero cun soño e acolléronme dunha forma incrible. E a miña primeira esposa chegou embarazada de Cuba, tamén sen papeis, e atendérona de moito nabo. E o meu fillo naceu aquí sen eu ter residencia... Toda esa xente que está en contra da emigración non ten nada que ver co que son eu.
—Cantas noites soñaches con cantar «Patria e vida» na Habana?
—Todas as noites. Non hai noite que non me deite pensando nese momento: na Habana, cinco millóns de persoas na rúa, todos abrazados como irmáns, cantando Patria e vida. E sei que iso vai chegar, sei que o meu soño algún día vai ser real.