«O mundo pararíase se os homes tivésemos dor testicular só unha hora ao mes», sostén o primeiro médico que levou a cabo un transplante de útero en España, autor dunha guía para entender a endometriosis e tombar falsos mitos
28 ago 2022 . Actualizado ás 20:56 h.Hai un rumbo de xénero no medicamento, apunta Francisco Carmona, xefe de ginecología do Clínic de Barcelona, que subliña que, durante anos, o home foi o modelo nos estudos médicos e «a resposta aos fármacos analxésicos é, por exemplo, moi distinta no home e a muller». Experto en cirurxía ginecológica por laparoscopia, endometriosis, chan pélvico, tratamento do cancro e reprodución asistida, Carmona foi o primeiro médico nun país do sur de Europa en levar a cabo un transplante de útero.
«Quero axudar a entender que é a endometriosis, desarmando falsos mitos cunha guía sinxela e unha linguaxe chaira sen perder o rigor. Se sabes o que che está pasando, sempre é máis doado facerlle fronte», afirma Carmona, que acaba de publicar Endometriosis, a guía para entender que é e como coidarche, ilustrada por Lyona . «Non se se teño moitas respostas, porque aínda teño moitas preguntas tamén», di este referente nacional en tratamento da endometriosis e outras patoloxías ginecológicas.
1. Sabemos que é a endometriosis ou adoitamos confundila con outras cousas?
A dor pélvico atendémolo e comprendemos pouco. Pero a endometriosis afecta a unha de cada dez mulleres e ten uns trazos característicos que, se un pon atención, fana doado de diagnosticar. Un dos síntomas é a dor menstrual.
2. Se doe a regra, temos endometriosis?
Non, pero se tes dor menstrual e nas relacións sexuais, e ademais problemas de infertilidade... o diagnóstico vaise acoutando. É case un branco e en botella.
3. A endometriosis é crónica?
Si, é unha enfermidade que acompaña á muller que a ten para sempre, e que na maioría dos casos vaise coa menopausa. O que hai que intentar é recuperar a calidade de vida, porque é posible. O obxectivo, facer vida normal.
4. É normal ou non que doia a regra?
A dor de regra intenso non é normal. Se tes ese dolo intenso, precisa ser atendido, estudado e diagnosticado. Non podemos dar a dor de regra por normal. Se che doe a regra, pásache algo.
5. Como medimos o nivel de dor?
Non hai un dolorímetro, un aparello que mida obxectivamente a dor como a glicosa. Pero se lle preguntas a unha muller: «Entre 0 e 10 canto che doe?» e responde máis de 4, non debe considerarse normal. Os médicos temos que investigar a orixe desa dor.
6. E investígase?
Moitas veces non se fai caso ás mulleres... non se atende a súa dor. Porque son cousas que lles pasan só a elas e nunha escena moi específica da súa saúde, e seguimos nunha sociedade moi machista que ve normal que unha muller pode estar tres ou cinco días ao mes invalidada. O mundo pararíase se os homes tivésemos dor testicular só unha hora ao mes.
7. Queixarse dunha dor menstrual é de «frouxas». Ou así foi durante anos, un síntoma de debilidade.
Si, si, e ata daba vergoña dicilo, non? Non é unha debilidade, se che doe a regra, non es frouxa, estás enferma.
8. O teu guía para comprender a endometriosis nace da experiencia e dun caso persoal concreto.
Si. Ingresei hai anos a unha muller que foi operada, fíxoselle unha laparotomía e ao cabo dos anos, cando nos reencontramos, a súa lesión estaba igual ou máis grande que a que eu vira tras a operación. Esa cirurxía é complexa tecnicamente, necesita coñecer ben a anatomía e precisa unha tecnoloxía adecuada. Igual que o diagnóstico e os primeiros tratamentos da endometriosis deben ser en consulta primaria, o tratamento cirúrxico debería facerse só en centros especializados.
9. O mellor tratamento?
É clave o diagnóstico precoz. Pero o mellor tratamento varía en función da muller. Ás veces cunhas pastillas anticonceptivas e medidas complementarias, como unha boa dieta, exercicio, ioga e meditación leva moi ben. O que quero dicir é que o tratamento ten que ser unha decisión libre da muller, meditada en conxunto co seu médico. Ás veces os antiinflamatorios funcionan, o que non pode ser é só antiinflamatorios, isto típico de «Veña, se non che atopas ben tómache un ibuprofeno e xa está», non, non. Se che doe a regra, hai que ver que che pasa, e despois de que o saibamos, decidiremos. O bo da endometriosis é que non é unha enfermidade mortal, anacrónica si, pero non mortal. O tratamento pode ir por tempadas, unha pode decidir tomar unha tempada antiinflamatorios, noutra anticonceptivos que serven ademais para evitar o embarazo. O médico ha de ser o que se adapte á muller e non que a muller se adapte ao médico ou á enfermidade, non, non.
10. Se sofres endometriosis, es estéril?
Non. Só o 30 % destas mulleres teñen dificultades para quedar embarazadas. Con tratamento adecuado, a maioría poden embarazarse. A taxa de embarazos por fecundación in vitro é a mesma en mulleres con endometriosis e as que non teñen a enfermidade. Conseguimos que a Seguridade Social financie casos de conxelación de óvulos de mulleres con endometriosis. Avanzamos moito, pero hai bastante descoñecemento aínda, entre outras cousas, sobre os factores de risco.
11. Hai outras doenzas asociadas a esta?
Si. Hai unha reacción inflamatoria que non queda na pelvis, que se estende a outras zonas do corpo. Hai unha tese respecto diso, está a probarse en laboratorio, con animais, que na muller con endometriosis pode haber unha reacción de inflamación do cerebro. O sistema inmunitario reséntese, e iso provoca trastornos como a fibromialxia, a fatiga crónica ou enfermidades do tiroides. As cardiovasculares son enfermidades que son tamén máis frecuentes en mulleres con endometriosis. Á paciente hai que saber mirala de xeito multisistémica.
12. Que alimentos son máis prexudiciais nestes casos?
A lactosa, a xema de ovo, as graxas trans e o gluten non axudan. Son buenísimos, en cambio, os alimentos ricos en omega 3 (salmón, anchoas, sardiñas...), o aceite de oliva, os cereais sen gluten, a froita e verdura fresca, os froitos secos e os condimentos antioxidantes, como o limón e a cúrcuma. E onde estea un bo caldo galego... Pero se un día che apetece tomarche un petisco e unhas canas non che cortes. Isto para a endometriosis e para calquera outra cousa. Unha dieta sa prevén enfermidades, sempre axuda a estar mellor. Como o feito para comer en casa, de poder ter en metade da xornada ese tempo de desconexión, ver aos teus fillos, charlar... O estilo de vida é moi importante.
13. A idade da primeira regra importa?
Si, tanto o peso como a idade da primeira regra. Se tes regras desde os 10 anos e moi abundantes, é máis doado que teñas endometriosis. Ser prematura ao nacer é outro dos factores de risco para ter a enfermidade. Ponche, por exemplo, no caso dunha moza de 18 anos que foi prematura ao nacer, que ten unha dor que se morre, que na familia ten antecedentes con endometriosis... e a regra desde os 10 anos, algo che di: «coidado». Parece branco e en botella. Ao que deberían axudarnos é a facer o diagnóstico pronto. Moito mellor aos 16 aos 18, e mellor aos 18 que aos 25. Se o diagnóstico e o tratamento é temperán, probablemente esa moza non vai chegar ao caso da muller que tiven que operar o xoves, para sacarlle a alma... porque foi como sacarlle a alma.
14. Mellor non recorrer á inseminación artificial se temos esta enfermidade?
Si, mellor non recorrer a ela a diario. A taxa de éxito é moi baixa.
15. Con endometriosis, temos máis probabilidades de sufrir cancro de mama?
Non. Díxose e séguese dicindo, pero non. No cancro de ovario parece que si inflúe, en cambio, aínda que é moi pequeno o incremento. Pero hai que dicir que o tratamento anticonceptivo protexe deste incremento da probabilidade de sufrir cancro de ovario ás mulleres con endometriosis. É importante sabelo para tranquilizar ás mulleres: o tratamento hormonal protexe do cancro de ovario e do cancro de endometrio. E protexe ademais para sempre. Se tomas durante un ano anticonceptivos orais, o teu risco baixará considerablemente e manterase baixo para sempre.