Duelo animal. A veterinaria Pilar Muñoz axúdanos a afrontar a morte das nosas mascotas. Unha dor profunda que se sofre en silencio
01 may 2021 . Actualizado ás 05:00 h.O meu can morrer e non quixen volver ter outro. Esa foi a miña forma de enfrontarme a un duelo para o que non estaba preparada. «Podemos ter dúas respostas que mostran que o duelo non foi superado. Unha é comprar un animal da mesma raza e o mesmo cor ao que pomos o mesmo nome, coma se non pasase nada, para evitar a dor producida polo falecemento do primeiro. Isto, na miña opinión, non é xusto, nin para o que se foi nin para o novo membro da familia, xa que continuamente se lle vai a estar a comparar co can anterior. A outra resposta, máis común, é non ter nunca máis outro animal por medo a volver sufrir esa dor. Iso tradúcese nun duelo cristalizado que non foi ben canalizado. E por non querer sufrir, a persoa queda sen os beneficios da compaña animal». Así nolo explica a veterinaria Pilar Muñoz que ofrece ferramentas tanto para acompañar aos animais na súa última fase de vida como para poder afrontar a súa perda de forma saudable.
Os que tivemos animais en casa sabemos que son unha constante fonte de alegría. Ese cachorro que che recibe saltando ou o gato que se aniña no teu colo cun ronroneo mimoso conseguen nun momento librarnos da tristeza ou a soidade. Cando morren, deixan un enorme baleiro e, en moitos casos, unha dor insoportable que, ademais, leva en silencio por medo ao xuízo dos que, lonxe de empatizar, mesmo chegan a ridiculizar eses sentimentos alegando que só é un animal. «Recibimos centos de correos con historias moi emotivas, duelos non resoltos, e moitísima incomprensión. Cada vez hai máis persoas que sofren este duelo en silencio. Non está contemplado en ningún convenio a posibilidade de tomar un día libre tras o falecemento dun animal e, con todo, coñecemos a moitísimas persoas que están a recibir terapia psicolóxica pola perda do seu compañeiro de catro patas. Non podemos seguir escondendo algo que é evidente e é unha realidade na nosa sociedade», comenta a veterinaria.
En España non existen centros de coidados paliativos para animais. Hai hospitais enfocados a salvarlles a vida, pero non destinados exclusivamente a este tipo de coidados que teñen como obxectivo acompañar ao animal e á familia neses últimos momentos. A necesidade de dar unha resposta levou a Pilar Muñoz a organizar un cume virtual do duelo animal (que pronto volverá repetir en vetysana.com) na que participaron máis de 4.500 persoas de todo o mundo e 40 expertos veterinarios, terapeutas, coachs e psicólogos. O cume pretende dar a coñecer as distintas terapias para o alivio da dor emocional e físico dos animais na súa última etapa de vida e das súas familias, ás que se lles axuda a «deixar ir sen querer reter ao animal custe o que custe. Tamén persegue facer entender que a morte é unha etapa máis da vida e difundir que o duelo por un animal existe e que as persoas que o sofren necesitan ser atendidas para superalo. «Fixemos unha enquisa a 1.300 persoas e o 37,4 % sinalaron que creen que non superarán a morte do seu animal, mentres que o 12,1 % contestaron que si, pero con axuda externa. O 40,8 % aseguran que choran cando pensan no seu animal falecido, o 36,2 % senten que a súa vida está baleira sen el e o 85,5 % bótanos de menos enormemente. O 38, 1% sentíronse incomprendidos tras a morte do seu animal e moitos decidían permanecer en silencio».
EUTANASIA
Nos animais, a eutanasia é un recurso moi habitual, pero ás veces as persoas non están preparadas para esa fase final. «Non é o mesmo unha morte natural por vellez, que aínda que sexa dolorosa é previsible, que ter que decidir eutanasiar a un animal, xa que deixa un sabor de culpabilidade tanto na familia como no veterinario. E é que na nosa sociedade a morte é entendida como un fracaso. E na miña opinión, é unha fase máis da vida, e é que se todos nos morrésemos de vellos non caberiamos no planeta», explica a experta.
Desde que Pilar Muñoz empezou a traballar, hai 15 anos, a forma de enfocar a morte das mascotas cambiou moito. «Entón non se escoitaba apenas o concepto de incineración individual. Case todos os animais era incinerados colectivamente. Hoxe en día é cada vez máis usual a incineración individual e a recollida das cinzas do animal. Estamos aínda lonxe de realizar os mesmos procedementos que coas persoas, pero a existencia de cemiterios de animais onde a familia puidese despedirse da súa mascota axudaría a elaborar o proceso de duelo», asegura.
Na actualidade hai máis cans que nenos menores de 10 anos nos fogares españois e parece que é unha tendencia á alza. «Eles dependen de nós coma se fosen fillos, de feito, hai persoas que acuñan o termo gathijo ou perrhijo, pero é interesante entender que identificar a un animal coma se fose un fillo o que vai producir é unha dor aínda maior cando este faleza. E iso non quere dicir que teñas que amalo menos porque sexa un animal, pode ser o teu compañeiro de vida e amalo profundamente, pero aceptando que vai vivir menos que nós. (A maioría dos cans son xa xeriátricos con 12 ou 13 anos). O amor é un estado do ser, non creo que sexa bo medilo nin comparalo. Cada ser é único, xa sexa un animal ou unha persoa e os vínculos entre seres son moi variados. Moitas persoas confesan: chorei máis a morte do meu can que do meu pai. E isto pode ter moitas explicacións: que a relación desa persoa co seu pai fose nefasta, ou ben que as circunstancias fan que a dor dunha morte non poida ser expresado».
MENOS NENOS, MÁIS MASCOTAS
Esta moza veterinaria, que ademais de dúas cadelas e dous gatos ten dous fillos, sabe do que fala cando explica as dificultades de compaxinar a vida laboral e a familiar. «A incorporación da muller ao traballo, a escaseza de axudas á maternidade e a ausencia real de conciliación laboral fan que a natalidade vaia en diminución nos países máis desenvolvidos. Con todo, a todo ser humano gústalle a compaña e a sensación de amar a outro ser, e iso ofrécecho un animal. Que ademais non che vai a rexeitar cando sexa adolescente, sae máis barato e pódelo deixar con alguén ou nunha residencia se che vas de vacacións. Isto tradúcese en que hai menos nenos e máis mascotas. E, aínda que segue habendo máis cans, a tendencia é ao aumento dos gatos, xa que ao non ter que pasealos resultan aínda máis cómodos».
Os nenos tamén sofren cando perden aos seus amigos peludos. «Algúns pasan no duelo as mesmas fases que un adulto, pero outros parecen entender a morte perfectamente e son os adultos os que non comprenden que o leven tan ben. Poden expresar as súas emocións a través de debuxos, cartas ou cun ritual de despedida como enterrar as súas cousas».