Esta Noitevella nada será igual. Jesús López é o reloxeiro que engraxa o mecanismo máis famoso de España desde hai 24 anos. «Esta vez tampouco me toca tomar as uvas en casa, ¡nin cunha pandemia!», chancea tras superar o covid. El e outros profesionais galegos contan como será o Fin de Ano máis diferente
28 dic 2020 . Actualizado ás 09:11 h.
Só dúas cousas unirán a todo o país a próxima Noitevella. Unha, o desexo de que o 2020 pase a mellor vida. A outra, a que viviremos de novo ao unísono. Esta vez as badaladas retumbarán no seu propio eco ante unha Porta do Sol baleira. As televisións que elixiron retransmitilas un ano máis desde alí asomarannos ao balcón dun deserto sen precedentes. A praza por antonomasia de Madrid converterase no quilómetro cero do silencio. E ninguén, absolutamente ninguén, poderá presencialas alí. Ninguén, excepto o seu reloxeiro. Jesús López (Toledo, 1945), xunto aos seus compañeiros Pedro e Santi da reloxería Losada, volverá activar a maquinaria do reloxo máis famoso de España. Non hai pandemia que lle permita tomar as uvas en casa. Nin sequera o covid afastoulle desas agullas que consente con tanta precisión para que cheguen puntuais á súa cita. Jesús superou o coronavirus a tempo, talvez por deformación profesional. «Estiven na miña casa encerrado todo o mes de novembro», conta xa recuperado: «Atópome divinamente. Non tiven moitos síntomas, pero tose si. Empecei a toser, a toser e a toser, entón non durmía nin descansaba ben».
Tras 16 días de corentena, volveu á carga para subir á torre dun reloxo que podería engraxar cos ollos pechados. Afortunadamente, o seu caso foi dos leves e na súa casa non se contaxiou ninguén máis que el. «Tocoume a min a chinesa, non me quero nin acordar», di a poucos días do seu Fin de Ano número 24 a cargo de os primeiros doce segundos do ano.
Enfróntase, sin duda, ás badaladas máis diferentes de toda a súa vida. «A explosión de alegría da praza coa última badalada compensou sempre con fartura o non poder brindar coa miña familia», explica o reloxeiro, que con todo tampouco vén abaixo ante o deserto deste ano: «É verdade que non vai haber xente na Porta do Sol, pero en Galicia van estar moitas persoas vendo as televisións, co cal o noso traballo é o mesmo, exactamente igual. Unha cousa é que a xente non estea na praza escoitando as badaladas, e outra cousa é que non se vaian retransmitir. Vanse facer as badaladas, e en Galicia vanse escoitar, en Toledo , en Cataluña... en todos os lados», lembra coas impresionantes vistas do Palacio Real e Ópera aos seus pés.
A explosión de alegría da praza era o mellor momento para min, pero coa pandemia é normal que non nos xuntemos
A ese brinde en familia xa renunciou hai moito tempo. «Este ano tampouco me toca tomar as uvas en casa, ¡nin cunha pandemia!», chancea. Adoita dicir que non pensa en retirarse da última noite do ano. «Fágoo con todo o gusto. Por canto tempo? Pois non o sei. Un ano, dous deces… o que aguante o corpo», asegura.
EL FAI BAIXAR A BÓLA
De momento, segue en activo tamén os 364 días restantes para que todo funcione á súa hora, incluída a baixada da bóla. «Farao a menos 28 segundos, como o ano pasado. Vai ser exactamente igual, salvo que houbese outra indicación, que non creo», matiza. É el quen a desliza manualmente para dar paso aos cuartos, e quen mellor explica o procedemento para non empezar coas uvas antes de tempo. «Cando faltan 28 segundos para as doce, déixase caer a bóla polo seu propio peso. Cando pasaron 7 segundos párase, e cando faltan 20, empezan a soar os cuartos. Son catro cuartos e cada cuarto son dúas badaladas, por iso cando dan os cuartos son oito badaladas. Ás 12 en punto, cando estamos pendentes polos sinais horarios, o sexto sinal horario, que é a hora exacta, dá a primeira badalada ás doce. E despois, as restantes cada tres segundos. Son once badaladas máis, é dicir, 33 segundos», detalla Jesús, que se ri coas clásicas confusións na mesa: «Que ocorre? Que como os cuartos son catro badaladas, hai moitas persoas que cando levan catro ou cinco confúndense e empezan a comer as uvas, pero non ten importancia, ¡ja, ja!».
Medo escénico por se algo falla? Iso non entra na cabeza do reloxeiro, que durante todo o ano revisa o reloxo minuciosamente cos seus compañeiros. Os tres encárganse de subir pésalas, comprobar o funcionamento, limpar as pletinas e engraxar as transmisións. Uns axustes que realizan semanalmente, os mesmos días á mesma hora, e que se intensifican o 30 e o 31 de decembro. «Ademais, hai unha cousa que está clara: se non se fixesen, o reloxo pararíase», sinala o experto, que define o reloxo do século XIX como «unha boa máquina» que coñece como a palma da súa man: «Desarmeino no taller, volvino montar, e levo con el desde o 96. É como a miña casa». Con afinar o oído cando pasa por Sol abóndalle para saber se todo funciona: «Coñecémolo perfectamente, desde arriba e desde abaixo».
A pesar da súa experiencia, é consciente de que este Fin de Ano non será como ningún outro: «Estas badaladas van ser completamente distintas ao non haber persoas na praza». Estrañará, e moito, o xúbilo tras a badalada número doce. «Si, pero esta vez ocorre unha cousa, hai unhas circunstancias. Coa pandemia o normal é que non nos xuntemos e non nos contaxiemos, que sexamos prudentes, e a ver se así nos quitamos do medio o rolo este »,di Jesús, que lle pide o mesmo desexo que todos ao 2021, «que a enfermidade esta pase».
Javy López, do Combo Dominicano: «Esta Noitevella só lle cantarei á miña noiva»
O Combo Dominicano actúa en Noitevella desde o ano 93, conta o seu director artístico, Cirano Núñez, que como o resto da orquestra aínda está a asimilar que, por primeira vez, non recibirá o ano novo sobre o escenario. Cirano quedará coa súa familia en Canarias , pero uno dos seus cantantes, Javy López, farao en Bertamiráns xunto a Celia, a súa parella e exbailarina da formación. O vocalista, de 31 anos, ten aos seus na Habana. Alí comezou na música ata que veu a España e aterrou no Combo.
Habituado xa a cantar na discoteca santiaguesa DonaDana, onde a orquestra adoitaba dalo todo actuando tras a cea do 31 de decembro, Javy sabe que esa noite o seu público reducirase ao seu conviviente. «Este 31 de decembro non se para quen vou cantar... Bo, si, cantareille á miña noiva. Eu que estaba xa feito a actuar onde sempre esa noite...», di o cantante, que relata como é un Fin de Ano normal no Combo: «Cirano reserva sempre nun sitio e ceamos todos xuntos antes. É que se bota de menos aos mozos da orquestra, porque son como familia… e á miña de sangue téñoa en Cuba ».
Un non sabe do todo o que ten ata que o perde, di o cubano, que se prometeu non protestar xamais antes de coller o micro. «Agora un, que non o ten, dáse conta de que iso é o que quere facer e o que lle gusta. É máis, nunca vou queixarme, ¡así teña que actuar oitenta veces seguidas!», insiste. Quen llo ía a dicir a un tímido redomado como el: «Foi o meu pai o que me meteu cana para que empezase a cantar. Oíame no baño e dicía: ‘¡Pero proba!'. Ao final, decidinme».
Mentres tanto, toca pensar nun tránsito tranquilo cara ao 2021. «Este ano tomamos as uvas en casa. Cenita, vinito e xa está», afirma o cantante, que conta a súa historia con Celia: «Ela é canaria e bailaba no Combo hai un tempo, pero foise da orquestra e empezamos despois. Andei unha chea de tempo detrás dela, pero non me facía caso porque non quería mesturar. E agora aquí estamos, en Bertamiráns». A xulgar por como se lles ve, a pesar de todas as circunstancias, non están nada mal.
Manuel Sánchez, taxista: «Será o primeiro ano que poida durmir esa noite»
Esta quenda de Noitevella non se parecerá en nada ao das anteriores. E un dos colectivos que seguirá traballando esa noite, sin duda o servizo máis solicitado desa data en éraa prepandémica, é o dos taxistas. Inédito será contemplar as paradas de taxis sen as colas que as caracterizaban para a ida e a volta aos bares, discotecas e churrerías de toda Galicia. Se hai só un ano era habitual que en moitas delas houbese xente agardando desesperadamente por un coche, agora serán os coches os que agarden á xente.
Un deses condutores que agardarán ao volante será Manuel Sánchez, vicepresidente de Radiotaxi Compostela. El ceará e tomará as uvas en familia antes de coller o taxi para rabuñar as viaxes da xente que volva á súa casa tras o brinde, durante a pouca marxe que vai deixar o toque de queda. «Outras noites, entre as 00.30 e as 3 da madrugada non se paraba, porque era cando a xente ía dun sitio para outro. Só se descansaba un pouco de 3 a 5, e a partir de aí xa víñache o traballo de verdade ata que rematabas de levar a todo o mundo que viña de celebralo e de tomar os churros», indica o profesional, que engade que o do próximo 31 de decembro sempre foi para os taxistas o segundo día con máis carga de traballo do ano en Santiago, só por detrás do Apóstolo.
«Este conto con ter algo de traballo nunha marxe de hora e media despois da cea. Tendo en conta que aquí antes adoitaba haber entre 60 e 70 coches polas noites e que agora só hai uns 12 taxis de dous condutores… Entre as 0.00 e as 7 abúrresche moito, moito. Pero somos un servizo público e temos que funcionar, aínda que a partir das 23.30 só levas ás veces a sanitarios ou a algún atrasado», sinala Manuel, que sabe que se en algo traballarán este ano talvez sexa nos traxectos derivados da xa chamada tardevieja, na que agardan que moitos aproveiten para brindar coas persoas coas que non se reunirán de noite na mesa.
Ante este escenario, ábrese tamén o de pasar a primeira madrugada do ano durmindo. Será a primeira vez en toda a súa carreira profesional, e agarda que a última, na que peche os ollos durante esa quenda de noite. «Desde a 1.30 ou 2.00 seguramente durma, porque non vai haber choio. O mesmo que van durmir os camareiros, os porteiros, os picadiscos ou os que vendían churros pola mañá. Unha vez que se acabe o choio, se é que o hai, e se vexo que a quenda está cuberto e que non se move nada, meto o coche no garaxe e listo», indica.
Lucía Cidón, directora de Montesqueiro: «Despois de seis anos poderei cear en familia, pero preferiría poder abrir para a festa»
Durante estes días, a leira Montesqueiro de Oleiros (A Coruña) sería un ir e vir de preparativos. A última noite do ano é alí un auténtico despregamento, unha gran festa na que os asistentes se contan xa por centenares. Pero este ano non haberá luces, nin cea, nin cotillón. A leira estará pechada e o seu equipo ceará en casa por primeira vez desde que abriu. A nostalxia por aquela gran noite invádelles. «Poderemos tomar as uvas en casa... por dicir algo. Prefeririamos tomalas na leira como o ano pasado, e ter un ano espectacular. Pero que lle imos facer», di Lucía Cidón, a directora do grupo, que engade que a estas alturas o ritmo estaría a ser frenético: «Imaxínache, a última cea que fixemos de Fin de Ano enchemos con case trescentas persoas, entón, claro, outros anos a principios de decembro xa había un momento importante de venda, con 200 reservas xa para a cea de Noitevella. E logo tiñamos como unhas cento e pico que veñen só ao cotillón, que é algo que sempre nos sorprendeu».
Xente que chegaba a partir das 12 da noite e que quedaba ata as 6 da mañá «coa festa, o chocolate con churros, a recena, etcétera. É unha pena... a verdade é que estamos tristes no equipo», recoñece a responsable, que con todo consólase co outro local co que contan na Coruña, o Cantón 23, que reiniciou a súa actividade ao mesmo tempo que o resto da hostalería e con moi bo pé: «Imos ben, con esa capacidade que temos de 47 persoas encheuse as fins de semana e está a funcionar. Estamos contentos con iso, pero gustaríanos estar con todo a lume de biqueira como no 2019».
Nesa última festa na noite do pasado 31 de decembro, rebentárono. «Levamos desde que abrimos a leira, fai seis anos e medio, facendo este evento. E ten moito éxito, porque abrimos poquitas veces ao público. Facémolo na festa de verán, na de Fin de Ano, en Halloween e polo día do pai e da nai... en datas sinaladas. Por iso, cando a abrimos vemos que ten moita aceptación».
PONCHE A COMIDA E A MESA
Pero se a xente non pode ir á festa, a festa entrará en casa. Coa leira pechada tocou reinventarse, así que o grupo propón que esta vez deixes a cociña apagada para que cociñen eles por ti. A súa proposta, unha carta gourmet da que un pode pedir o que queira tanta para a cea de Fin de Ano como para as comidas de Ano Novo e Reyes. Nela atoparás desde aperitivos como o pastel de centola con maionesa de ourizo de mar e as croquetas de bogavante, ata entrantes entre os que figuran o salpicón ou os canelones de pito de curral. A paletilla de cordeiro lechal e o roast beef están entre os pratos principais, e a maiores pódese elixir sobremesa, ademais de entre os viños dispoñibles das denominacións de orixe Rías Baixas, Rioxa e Ribeira do Douro. Iso si, hai que ter en conta que os pedidos para Fin de Ano deberán efectuarse antes do próximo día 29 ás 12. 00 e recollerse o propio día 31 ata as 18.00 horas. Mentres, os encargos para a comida de Reyes poden facerse ata o día 2 de xaneiro ás 12.00, e haberá que ir buscalos o propio día 6 ata a mesma hora.
A proposta vai máis aló. Porque ademais da comida, se queres poranche ata a mesa. «Ofrecémosche a posibilidade de montar unha mesa do Nadal no teu fogar co noso enxoval, mantelería, bajoplatos, cristalería, decoración…», di o equipo da leira, polo que o interesado só tería que pensar que estilo encáixalle mellor.
Como lles custou dixerir o de pechar o ano sen festa, tamén ofrecen a posibilidade de facela online. Unha idea dirixida ás ceas de empresa que xa non poden celebrarse fóra, e materializada en a Christmas Company Box, «un concepto diferente para rematar o ano cos teus compañeiros de traballo cun brinde virtual». En concreto, as caixas conteñen aperitivos gourmet cunha botella de cava en miniatura e vaso incorporado, e eles transpórtanas ata a propia empresa.
UN NADAL VIRTUAL
Xamais imaxinasen en Montesqueiro que toda a súa oferta do Nadal sería a domicilio e por Internet. «Nós en decembro, para empezar, xa tiñamos vodas os sábados. Aquí o Nadal sempre foi un momento moi especial. Tamén por ceas de empresa que adoitabamos facer», indica a responsable, que, con todo, non deixa de ver o lado positivo das cousas. «A pesar de todo, aínda temos traballo na leira. A última semana de novembro tivemos a última voda do ano, unha ligazón pequena de corenta persoas, e tamén un bautizo... Bo, moi poquitas cousas xa, nada que ver co que teriamos que ter a estas alturas, con todo cheo de eventos e a lume de biqueira. Pero este ano celebramos case vinte vodas en plena pandemia, desde o mes de febreiro que estivemos facendo celebracións. O ano que vén preséntase moi ben, con moitas cousas, e contamos con vodas que xa estaban reservadas e outras que cambiaron de data polo covid. Iso si, non me atrevo a dicir nada a longo prazo, porque en calquera momento nos pechan ou algo...», di cauta, corroborando que se hai algo que nos deixou marcados deste 2020 é a importancia de vivir o presente.