Este colectivo hase visto especialmente afectado as restricións dos últimos meses. Un exemplo que lles cambiou a vida: que a atención sanitaria sexa principalmente telefónica. Por iso, no Día Internacional das Persoas Xordas, que se celebra o vindeiro sábado, esixen intérpretes nos lugares públicos
24 sep 2020 . Actualizado ás 11:35 h.As barreiras son as mesmas de sempre, pero con dúas máscaras entre medias, as cousas só han ir a peor. «É como estar nun cárcere», sinala Iker Sertucha, presidente da Federación de Asociacións de Persoas Xordas de Galicia, que recoñece que o colectivo non só sufriu un peche físico, senón que continúa sufrindo tamén un illamento comunicativo. «As persoas xordas deixaron de saír á rúa, hai moitos obstáculos», confesa.
-Como cambiou a túa vida nos últimos meses?
-A vida hanos cambiado a todos, con ou sen discapacidade, pero é certo que a nosa vida cambiou moi para peor por dúas cuestións. Por unha banda, vivimos un confinamento que nos impediu establecer comunicación con ninguén, todo se realizaba online ou a través do teléfono, non existían recursos adaptados á lingua de signos. E en segundo lugar, a máscara, cando xa foi obrigatoria, converteuse na segunda barreira significativa, xa que supuxo un cambio á hora de ir a unha farmacia, a un supermercado... Cando non era obrigatorio, mal que ben, íasche entendendo, pero agora a máscara opaca é unha auténtica barreira para as persoas xordas, que están a saír menos á rúa, porque produce frustración non poder comunicarse, e en caso de querer saír, báixasche un segundo a máscara para facerche entender e pídeslle á outra persoa que faga o mesmo, e diche que non. Entón isto produce angustia.
-Ponme un exemplo destes meses.
-O peor é a atención sanitaria, o acceso ao ámbito sanitario. Non temos intérpretes as 24 horas, nin as fins de semana, só un horario restrinxido de luns a venres. Por mor da pandemia, ademais, soamente había atención telefónica do Sergas e isto é unha barreira infranqueable para nós. Para o resto, aínda que con limitacións, vas describindo o que che pasa, pero nós non podiamos. E ademais, imaxínache que consegues unha cita, pero cando chegas ao médico de cabeceira ten unha máscara posta. Para nós é fundamental que desapareza esta barreira, están a crearnos un risco de saúde onde non o había.
-A ti pasouche?
-A min concretamente non, pero como presidente da federación chéganme casos onde me contan que os médicos rexeitan ao paciente porque non ten máscara, ou vetan a figura do intérprete porque só pode pasar unha persoa á consulta. Isto é un exemplo do que pasou. Agora, grazas ao que loitamos, si que se permite a entrada dun intérprete. A min por exemplo, pasoume na farmacia de ir recoller un medicamento de madrugada, que está pechada e o farmacéutico está detrás do cristal. Díxenlle que era xordo, fíxenlle acenos, pedinlle que se baixase a máscara, e a moza dicía que non. Dentro da farmacia, protexida por un cristal con máscara e pantalla, e dicíame que non se baixaba a máscara. Entón, escribín no móbil o produto, vireino, asentiu e foi por el. Tanto custa habendo un cristal polo medio, baixar un pouco a máscara e dicir: «Algo máis?».
-Seguindo no día a día, no súper, a comprar o pan... Como sabes o que tes que pagar sen ler os beizos?
-Visualmente, porque agora nos supermercados grandes provesche ti e es case independente, mesmo hai caixeiros automáticos, non necesitas ir xunto a ninguén, aínda que depende do grao de xestión que teña cada persoa xorda. Eu talvez onde lle vexo máis problema é á hora de facer unha pregunta, sobre unha talla ou sobre un seguro do fogar, do coche... Nun supermercado, talvez, hai barreiras pero non son tan significativas: asístesche a ti mesmo, mostras o cartón e xa ves o que tes que pagar no display, pero á hora de ter que solicitar máis información ou se queres reunirche co profe do teu fillo... A cousa complícase.
-Cal sería a mellor solución? Máscaras transparentes?
-Para nós é como un recurso complementario. Moitas persoas din: «Isto é a panacea, con isto elimínanse todos os problemas de comunicación», e isto non é certo. Para nós o fundamental sería que as persoas soubesen lingua de signos ou que houbese intérpretes en todos os lugares públicos. A máscara é un recurso adicional, como o implante ou o audífono, nós defendemos que todos son válidos e necesarios, non nos decantamos por un ou por outro, depende das características das persoas. Pero a Administración ten que formar en lingua de signos ao persoal sanitario. As máscaras estanse pondo de moda, porque nos obriga a situación, pero estiveron aí toda a vida con coronavirus e sen el, aínda que é verdade que agora ao ser unha obrigación ten pensado como salvar este obstáculo e ábrese este debate. Que son mellores as transparentes? Pero é que non todas as persoas xordas entenden a lectura labial ao cento por cento. Aínda que leves unha máscara transparente, poden entender ou non. Ti imaxínache que só vises uns beizos e a unha persoa falando todo o tempo, entenderíaslle todo sen verlle o rostro? É imposible. Non queremos que se venda a mensaxe de que é a panacea, é un recurso necesario, válido, pero complementario.
-Deixaches de facer algo?
-É verdade que hai unhas restricións comúns, pero ti durante o confinamento puideches facer un curso online ou deporte, e eu non. Iso é o que abandonamos no confinamento. A título persoal teño sorte porque eu teño un can, e eses 10-15 minutos de paseo déronme a vida, pero se non, non sales da túa casa e estás completamente encerrado en todos os aspectos. A tecnoloxía dá moitas oportunidades, pero non está adaptada para que preste servizo ás persoas xordas.
-O vindeiro sábado celébrase o Día Internacional das Persoas Xordas, cal sería a principal reivindicación?
-O acceso no ámbito sanitario. Neste momento coa crise sanitaria, imaxínache que chaman a unha persoa xorda para facerlle unha PCR de xeito aleatorio. O teléfono soa, pero de aí non pasa. Necesitamos recibir un SMS, dicímosllo, sábeno, e seguen chamando... Para nós a prioridade máxima é que haxa intérpretes no ámbito sanitario de luns a domingo. Por exemplo, se teño un accidente a fin de semana, acudo ao hospital e non hai intérprete, como lle explico ao médico que me pasa? Necesitamos esa tranquilidade do mesmo xeito que o resto, quero sentirme seguro, igual que ti se che pasa algo, sabes que vai haber un doutor se vas ao hospital. Pero, e se dinche: «Non, non hai doutor»?
-Vívese intranquilo, non?
-Claro, nós o que intentamos é que se nos pomos enfermos sexa de luns a venres. Pode parecer unha broma, pero non o é.
-A diario é diferente?
-Poden pasar dúas cousas, que inicies ti a chamada ou que eles che chamen. Se son eu o que chamo, temos unha ferramenta na federación que é un servizo de videointerpretación que recolle unha serie de números de urxencias (112, 061...), elixo onde quero chamar, explícolle o que me pasa, toman nota e ponse en contacto co servizo que sexa. En calquera caso urxencias, non para o médico de cabeceira, e sempre a diario de 8 a 20 horas. Pero se che chama o doutor, porque programas unha cita a través da app do Sergas, o médico devólveche a chamada, a pesar de que no seu monitor lle aparece que es unha persoa xorda, pero chámanche igual. Eles creen que estás acompañado 24 horas, «ao que teñas ao lado, pásalle o teléfono», pero queremos ter a nosa independencia. A ti cando che chaman á túa casa, queres que se decate o teu irmán do que che pasa?
-Considerádesvos un colectivo invisible?
-Si, completamente. Sobre todo, porque se nos cruzamos ti e eu pola rúa non pensarías que son unha persoa xorda ou que teño algún tipo de discapacidade. A un cego veslle o bastón, a unha persoa de mobilidade reducida vela en cadeira de rodas... A min pasoume de agardar na cola do supermercado, que me falen por detrás, pensan que son un maleducado porque non respondo, claro, eu cando me dou conta, fago o xesto de que non oio, pero e se non decátome? Ou mesmo nun bar, cando che piden a prensa... Visibilizar nosa discapacidade é moi difícil, pero axudaríanos universalizar a lingua de signos nos medios de comunicación.
-É necesario que se ensine no cole desde nenos?
-Debería ser así, unha obrigación, igual que impoñen levar unha máscara eu creo que a lingua de signos debería ser unha materia obrigatoria para crecer con normalidade. Ademais, os nenos de agora que son esponxas, desde pequenos ensínanlles francés, inglés, tecnoloxía... Eses nenos desenvólvense e despois a súa carreira profesional permítelles irse a outros países. O curioso é que igual teñen de veciño durante toda a súa vida a unha persoa xorda, e se pasáselle algo, nin sequera teñen nocións básicas para comunicarse. Ou mesmo que a unha persoa oínte pasáselle algo e unha persoa xorda puidéselle socorrer.
-Hai moitas persoas xordas que, a pesar de ter voz, prefiren usar lingua de signos.
-Temos voz, uns mellor, outros peor, depende do traballo logopédico que haxa detrás, pero témola, non a temos estragada. O feito de non escoitar fai que nos sintamos máis cómodos coa lingua de signos tanto para expresarnos como para recibir a mensaxe. É a nosa lingua natural, podes ter voz, pero é un recurso complementario, como o audífono ou o implante, se a situación me forza igual podo falar, pero o esforzo nace dun, o resto non fai nada. A sociedade debería facer o seu esforzo. Se me quitan a lingua de signos, sentiríame como nun cárcere.