Mestre de rúa e cofundador das Escolas Bosque de Italia, Casertano asesora ao Goberno do seu país para a volta ás aulas: «Hai que empezar a dar clase fóra de clase. E cambiar o 'vixío e ordeno' por a responsabilidade»
27 may 2020 . Actualizado ás 20:35 h.A vida dos nenos debe cambiar, «desenvolverse nun ecosistema natural rico, diverso, pero a natureza dános medo, porque ten cousas incontrolables, como son os virus», sinala Danilo Casertano, mestre e cofundador da Asociación Manes, da que parten as Escolas do Bosque e a Escola do Mar. Pai de cinco fillos, asesora hoxe ao Goberno italiano para unha volta ás aulas doutro xeito, máis saudable e segura. Falamos con ela da man de EDNA (Asociación de Educación na Natureza) e Amadahi, unha das escolas ao aire libre de Galicia que traballan desde o respecto á natureza e ao neno. «Agora estase valorando en Italia a posibilidade de transformar a cidade nunha especie de selva urbana que busque o equilibrio entre natureza e arquitectura», revela Casertano, que ve necesario «un cambio de paradigma que favoreza a economía das relacións, un modelo económico máis baseado no acceder que no posuír. O coñecemento non se posúe, accédese a el, e é a riqueza máis grande neste momento», afirma.
-Como facemos para abrir as aulas ao mundo real ou para meter a natureza nos colexios?
-O Goberno italiano está a pensar xusto nisto. A situación é moi diferente se falamos de nenos pequenos ou de nenos maiores. Tamén é moi diferente en función de se estamos nunha cidade ou nunha zona de campo. Hai que valorar o número de contagios, o risco, nuns lugares e outros. A situación do sur de Italia é moi diferente á do norte, onde estivo o epicentro da epidemia. Distingo o virus como unha posibilidade de cambiar o sistema educativo, e é algo o Goberno italiano está a valorar agora así, como unha oportunidade de cambio.
-Retómase a actividade escolar?
-Aínda non. Estes días o Goberno comunicaranos de que xeito pódense renovar as actividades para os nenos, e seguramente se abrirán centros de verán; refírome a centros que non son escolas, senón lugares onde os nenos e adolescentes adoitan ir no verán para facer actividades ao aire libre. Agora estanse buscando aliados no sector terciario para un cambio que o Goberno non podería facer só.
-Suporá a volta ás aulas con seguridade un cambio radical co modelo que temos hoxe funcionando en países como Italia ou España?
-Eu noto unha forte vontade de cambio neste sentido. Hai que ver, sobre todo, de que xeito pódese estar a dar clase fóra da clase.
-Trataríase de combinar o tempo no interior da aula con outra parte da xornada escolar fose?
-Si, e de incluír nesa forma de aprender a colaboración de expertos externos, fóra das escolas. Adestradores deportivos, guías turísticos, profesionais de museos e outros centros culturais. Por unha banda estarían os mestres e por outro o que chamamos aquí maestri dei strada, ‘mestres de rúa'.
-Trátase de levar a lingua, as matemáticas, á vida real, de atopalas na natureza, nas rúas?
-Claro, e de recuperar o que se había ido perdendo. A idea é menos manuais e máis experiencia real, vivencias directas, máis encontro entre persoas de distintas xeracións.
-Como deberían cambiar os centros convencionais para adaptarse e poder abrazar na práctica esta filosofía?
-O primeiro que haberá que cambiar son os baños, a entrada do colexio e áreas pechadas de traballo, porque son esas onde o virus nos expón a un maior risco de contaxio. Despois debería cambiar a mentalidade dos profesores habituados a ver a clase como algo fixo, ríxido. Hai que facer máis pequenos grupos. Agora, a cociente media en Italia está ao redor dun profesor por 28 ou 30 alumnos. Non pode manterse, xa non funcionaba antes do covid. Pero o que vexo máis difícil é cambiar a mentalidade dos profesores que ven a clase, o horario e o xeito de aprender como algo fixo.
-Na tendencia a reducir as cousas ao branco e negro, as escolas que expoñen unha aprendizaxe máis natural, son vistas como sospeitosas de rexeitar a tecnoloxía. Pode axudar a tecnoloxía no novo modelo?
-Claro que a tecnoloxía axuda. Obviamente cos nenos pequenos é máis difícil. Cos nenos maiores si pode ser moi útil.
-Cal é a maior diferenza?
-O neno pequeno é físico, corpo en movemento, que o que necesita é sobre todo o contacto, a relación cos demais. A tecnoloxía que transforma o libro en pdf ou a da lousa dixital non é o que axuda. Pero, en cambio, pensa que agora estamos a falar catro persoas desde catro lugares distintos, e é posible grazas á tecnoloxía, que nos comunica superando os límites do espazo. Se gravas esta conversación que estamos a manter agora e mandámola a outra persoa, tamén estamos superando os límites do tempo. ¡Isto é xusto o que necesitamos agora: superar os límites do espazo e o tempo! A mestra dos nenos da Escola do Mar pode ter feito unha clase en Galicia o ano pasado que estamos a seguir agora. Estas son grandes posibilidades para a conexión, para a comunicación das persoas.
-Temos profesores preparados?
-Poucos, poucos... É necesario un cambio grande, en xeral, de mentalidade. Hai que buscar axuda, a guía, en mestres que xa están adestrados nisto, acostumados ao cambio que necesitamos, para superar esa rixidez de mentalidade doutros profesores. A nosa intención agora mesmo co Goberno en Italia é propor nalgunhas rexións, nalgunhas cidades, un número pequeno de escolas experimentais. Está a exporse primeiro á Universidade para despois ir estendéndoo ao resto. A idea é empezar xa con grupos de escolares.
-Estudarán os nenos mates, xeografía, inglés ou lingua de xeito distinto, talvez de forma menos compartimentada, con conexión entre as diferentes materias?
-Si, e isto xa se fai. En Italia xa existen colexios que seguen unha didáctica diferente, o que ocorre é que non se coñecen. O que imos facer, primeiro, é contar que isto funciona, que existe. A comunicación é importante. -Que lles achega aos nenos crecer e aprender ao aire libre?
-O primeiro, a saúde. Son nenos máis sans. O segundo, teñen unha maior capacidade de relación e de equipo con outros. Son máis curiosos e máis atentos, teñen unha maior capacidade de concentración e de atención máis prolongada. Son máis creativos e activos por iniciativa propia. Non se trata de memorizar e vomitar datos, senón de coñecer e comprender o que se estuda. Os educadores teñen que confiar, tamén, máis nos nenos, confianza tanto na súa capacidade física como mental. É un traballo que por outra banda implica aos pais, que deben confiar nese traballo cos nenos, e non ver ao profesor como un garda nin os colexios como o lugar onde estacionar aos seus fillos. Agora a escola é ‘ordeno e controlo', e debe pasar a potenciar a responsabilidade e a liberdade. Esta é unha responsabilidade de cambio que implica a toda a sociedade, que debe envorcarse en cambiar a cidade para facela máis segura e acolledora para os rapaces. Se non hai unha parque ao lado da escola, hai que construílo, porque é unha necesidade importante dos nenos.
-Necesitan os nenos máis tempo en familia? Debemos convivir máis nenos e adultos, compartir, saír deste esquema de estar no mesmo cerco pero cada un na súa burbulla, ás súas cousas? Hoxe vivimos segregados por idades, por sexo, por profesións, por intereses...
-Exactamente. Dividir é simple, cada un no seu cuarto, co seu, co seu móbil, pero isto é algo que, á vez que nos dá opcións como individuos, réstanos convivencia real, riqueza. Vainos custar cambialo... Parece que a solución que dá o Goberno ao covid pasa por separarnos, por illarnos, por que a solución ao medo pase por comprar a comida polo móbil.
-É dicir, a solución ao problema é tamén o problema?
-Aí tes o paradoxo da tecnoloxía, que pode ser a oportunidade máis grande e á vez o roubo máis grande.
-Debemos aínda cambiar o concepto que temos sobre que é un neno?
-O adulto debe cambiar, sobre todo, o «ordeno e castigo» polo respecto á responsabilidade do neno como persoa.
