Celebramos os 30 anos da Convención dos Dereitos do Neno. Tedes dereito a xogar, a opinar e a que vos coiden... pero tamén deberes, lémbravos o profesor César Bona, distinguido entre os mellores do mundo. Sábeschos todos?
16 novs 2019 . Actualizado ás 05:00 h.Son 54 artigos. Son os dereitos do neno, que recolle un tratado asinado o 20 de novembro de 1989. O profesor César Bona, autor da emoción de aprender, finalista do chamado «Nobel da educación», celebra os 30 anos da Convención dos Dereitos do Neno co libro Dereitos e deberes da infancia. Sabemos realmente cales son? Sabes que entre eles están o dereito ao xogo, ao esparexemento e ao descanso? E o dereito á liberdade de pensamento, de conciencia e relixión? «Non me refiro só aos nenos de España ou de Europa, senón a todos os nenos e nenas do mundo. En moitos lugares, hai nenos que non poden xogar porque están a traballar, non é algo que sucedeu na revolución industrial. Ocorre hoxe», lembra Bona. «Pasaron 30 anos desde a convención e hai moitas cousas que melloraron, pero hai outras moitas que aínda hai que mellorar. Dereitos e deberes da infancia é, primeiro, unha invitación aos adultos a asumir a responsabilidade de ser os primeiros garantes dos dereitos da infancia. E unha invitación a nenos e nenas a que sexan eles os protagonistas, os defensores dos dereitos doutros nenos e outras nenas. Que cando crezan déanse conta de que a infancia segue existindo», destaca. Que é ser neno? «Di na propia convención: enténdese por neno ou nena todo ser humano menor de 18 anos. O concepto de infancia non tivo sempre o mesmo significado, e está ben facer unha viaxe a pinceladas pola historia. Na Idade Media non se recoñecía a etapa da infancia, coas súas cualidades diferentes, máis características», responde . Cales son as características que definen a infancia? Bona falou con nenos e nenas de España, de México, de Costa Rica, de Nicaragua, de Perú, de Chile... «e ao falarlles de dereitos e de deberes non entendían ben. Para min, neno ou nena é unha persoa non moi alta e bastante rebelde; iso implica que son curiosos, inquedos, gústalles moverse», manifesta o mestre.
«O documento da Convención dos Dereitos do Neno debería ser un documento de cabeceira en todas as escolas e en todas as casas. Hai que reflexionar sobre o que supoñen estes dereitos e estes deberes, máis aló dunha visión adultocéntrica. Porque tendemos a pensar que comprendemos aos nenos perfectamente, e non é así. Un estudo da Universidade de Málaga indica que entre un 10 e un 25 % de adolescentes teñen a síndrome do burn out, ou estar queimado. Iso é consecuencia da presión da visión e a presión adultocéntricas. Por iso, sorprende cando dis que xogar é unha actividade imprescindible para o desenvolvemento. O xogo espontáneo, sen regras, é en si mesma aprendizaxe. O artigo 31 da convención di que nenos e nenas teñen dereito a xogar, ‘a participar libremente na vida cultural e nas artes'», destaca Bona.
DEREITO A Jugar
«Crees que tes dereito a xogar? ¡Claro! Ás veces, o que falta é tempo», advirte César Bona, que subliña o dereito do neno a un nome ou a unha nacionalidade, o que «invita a reflexionar sobre os refuxiados, sobre por que levantamos muros». Os nenos tedes, entre outros, o dereito a randeeiras adaptadas. «Non é moi habitual velos, pero eu tiven unha experiencia marabillosa nunha escola de Gines. Os nenos e nenas do colexio falaron co alcalde para que o colexio tivese unha randeeira adaptada. E conseguírono», subliña Bona.
DEREITO A La IGUALDADES
Pensas que nenos e nenas teñen os mesmos dereitos? «Nenos e nenas temos os mesmos dereitos e os mesmos deberes, e o segredo está en saber que, se nalgunha cousa nos vemos distintos, esa diferenza nunca se converta en desigualdade», expón o profesor, quen engade: «Durante anos e anos, a educación estivo máis vetada para as mulleres. E precisamente foi unha muller, a británica Eglantyne Jebb, quen fundou Save the Children e impulsou a declaración de Xenebra sobre os dereitos do neno. É curioso como seguimos loitando, a estas alturas, pola igualdade real».
DEREITO A Cuidados ESPECIAIS
Ser diferente é un valor, nunca ha de ser un inconveniente, lembra o autor das escolas que cambian o mundo. E hai que protexer e cultivar con afecto esa diferenza. «Trátase de valorar as distintas capacidades, que cada neno e cada nena poida facer distintas cousas», sinala César Bona. «O respecto é un dereito e un deber fundamental para nenos, adolescentes e adultos. Neste sentido, os adultos somos modelos».
DEREITO A La SAÚDES
«Non só me refiro a que os nenos teñen dereito a que os levemos ao médico, senón que nós habemos de pensar que podemos facer para que teñan unha mellor saúde, como nai, como pai, como docente... Invitar a unha alimentación saudable é absolutamente clave», subliña o profesor, que foi finalista ao Global Teacher Prize. Esencial cando o produto se está comendo ao alimento como solución rápida e cómoda. «Para estar sanísimos temos o deber de coidarnos: comer san; durmir as horas necesarias; facer algún deporte que nos guste, e facer caso aos maiores», relata o profesor, que ten unha primeira receita para crecer: ¡máis froitas de todas as cores!
DEREITO A Vivir NUN PLANETA SAN
Nenos do mundo, tedes este dereito... e o deber de coidalo. Máis natureza é unha receita cada vez máis habitual, con expertos que fan fincapé no déficit de «vitamina N». Os nenos deben ser os primeiros protagonistas do coidado do planeta, «e os primeiros nos que os adultos temos que crer. Cando a un neno lle dás a oportunidade de mellorar o lugar no que vive, todo cambia. Isto irá con ese neno, ou esa nena, sempre», di Bona.
DEREITO A Opinar... e a ser escoitados
Nenos e nenas, o voso dereito a opinar é «importantísimo». Unha das regras para a convivencia, ademais da tolerancia, é escoitar e ser escoitado. «Aos nenos escoitámoslles pouco, no colexio e en casa. Será a vertixe de vida que levamos, pero o neno ten dereito a opinar libremente, a ser escoitado, a comunicarse. E leva consigo o deber de respectar as opinións de outros», sinala o mestre.
DEREITO A Saltar SOBRE A CAMA
Non o atoparás no documento dos dereitos do neno de Unicef. É unha suxestión propia do autor destes Dereitos e deberes da infancia. «Ás veces os adultos perdemos de vista que é un neno. Se o neno non é un pouco traveso, deixa de ser un neno. Quen non deu saltos sobre a cama, quen non saíu cando chovía coas botas de auga na boca? Esas cousas teñen dereito a gozalas, como o conto para durmir. Creo que o do conto é o momento máis especial para compartir. Os nenos teñen dereito tamén, ou deberían, a ler tombados na alfombra. Hai que manter, ao crecer, a maxia das pequenas cousas».
Isto é só un pequeno avance dos 54 dereitos que tedes, oficialmente, todos os nenos e as nenas do mundo. Cales engadirías á lista?
Le a Convención sobre os dereitos do neno