Katia Óso: «Aos nenos hai que regalarlles terra e charcos»

YES

cedida

É a fundadora da primeira escola ao aire libre de España, un modelo educativo que vai a máis en Galicia. «Hai que romper o "arresto domiciliario" e saír aí fóra. É unha pena que un neno non pise o barro por non mancharse os zapatos», afirma

23 dic 2021 . Actualizado ás 09:02 h.

O xogo é a mellor ferramenta de desenvolvemento intelectual, físico e emocional, asegura Katia Óso, que naceu «un tórrido 14 de xullo» en Madrid e fundou fai xa oito anos nun monte ás portas do Parque Nacional da Sierra de Guadarrama a primeira escola infantil ao aire libre de España. Hoxe son unha trintena, e as escolas bosque, unha tendencia en boga en Galicia. «Somos natureza, hai que volver á esencia. E está na esencia do xogo que o xogo sexa libre», apunta esta bióloga e nai de tres fillas. Elas foron as que lle deron o empuxón para montar o seu proxecto e romper o molde educativo. «Si, a culpa téñena elas -ri Katia-. Cando naceron, empecei a pensar de onde viña esta afección pola natureza, que está nos meus xenes. Ao escolarizar ás miñas fillas vin que o que había ao redor eran centros convencionais, con proxectos moi curriculares». Por que é importante xogar e que o xogo sexa libre? «O xogo é unha necesidade vital, unha ferramenta de supervivencia, un instinto que non se pode reprimir. E para obter todo o rendemento do xogo, ten que haber esa fase de creación, de decisión e de negociación entre compañeiros de xogo. Cun xogo moi dirixido por adultos perderiamos o gran motor que é a motivación e unha aprendizaxe importante de habilidades sociais ou de uso da linguaxe», afirma a autora de Xogar ao aire libre.

-O modelo dunha escola ao aire libre non consiste en soltar aos nenos polo bosque e deixarvos sos...

-Non. O acompañamento do adulto é sempre importante. Pero moitas veces o que ves como adulto é que hai que dar un paso atrás, e limitarche a intervir cando fai falta, sen molestar nin complicar, só en situacións de perigo ou conflito. Eu compároo á mosca que está na parede: estás alí, véndoo todo, pero ninguén che presta atención a ti. É un rol importante, non meterse na acción pero estar, con capacidade de reacción.

-Tampouco é un mundo ideal.

-Non. Aquí os conflitos xorden, como en todas partes, e os nenos aprenden a traballalos da forma máis autónoma posible, ¡o cal non quere dicir que lles deixemos pegarse por un pau!

-Adultos e nenos podemos convivir a un mesmo nivel?

-Os adultos teñen unha cousa ineludible, a experiencia de vida. Aos adultos presupónsenos máis experiencia. En determinadas situacións debe prevalecer a decisión do adulto. Por exemplo, cando xogamos ao aire libre e hai ameaza de tormenta é o adulto o que debe decidir. Sabe anticiparse ao que vén.

-«Somos natureza», o teu libro anterior, familiarizounos co concepto de vitamina N. Que é?

-Algo que, afortunadamente, non custa nada. A vitamina N non se dispensa en farmacias, pero si está dispoñible ao aire libre, na natureza nun sentido moi amplo. Non temos que irnos a un parque nacional. Basta con saír aí fóra. En Galicia tedes moita vitamina N na paisaxe.

-Temos que cambiar o chip?

-Hai que cambiar o chip a escala social, e non quero que ningún pai se senta apuntado co dedo. Habemos ir caendo na espiral do medo. Por unha banda é iso de «Uy, que lles vai pasar aos nenos se lles deixo sos por aí?», e por outro, unha competitividade feroz que se reflicte na axenda infantil. Queremos que falen inglés e chinés desde pequenos, que toquen un instrumento, que teñan o seu currículo antes de saír da escola... Ás veces parecen pequenos adultos. A fronteira entre infancia e idade adulta está a borrarse.

-Como pai, móvesche en función do teu tempo, os teus ingresos e do que fai a túa contorna; a presión é inevitable e ás veces séntesche atrapado, non? Somos seres sociais.

-Si. Hai moita presión por parte dos pares. Non dos pais, senón dos pares, de xente que é como ti. E así entramos nunha espiral de actividades programadas, de inquedanza que deberiamos romper.

-É máis sinxelo do que parece?

-Si, non necesitamos ningún organismo que nos provea de natureza, non?

-Hoxe hai piscinas de bólas, campamentos de todo tipo, salóns infantís... Pero xa non xogamos na rúa.

-Necesitamos rúas adecuadas. Hai rúas que manteñen o espírito das de hai 40 anos, con parques, barrios e prazas... Esas rúas si. Non me refiro ao paseo da Castellana de Madrid.

-Hai que humanizar a cidade?

-Si. Vivimos nunha sociedade adultocéntrica, na que está case todo pensado para un adulto de entre 20 e 50 anos, san, áxil, cun status, e a cidade debería adaptarse a outros colectivos.

-Si aos límites?

-¡Claro! É algo que os nenos ven ben xogando ao aire libre. Os límites son poucos pero claros. Ao aire libre tes 4 normas, que son as esenciais, quitas a morralla e quedas coa esencia.

-Como detectamos que un neno ten a síndrome de déficit de xogo?

-Son nenos con dificultades para procesar o que lles pasa, que senten ira ou tristeza. Hai unha epidemia de diagnósticos de falta de atención, e creo que habería que facer o experimento de deixar a ese neno xogar libremente e ver que pasa. Se cadra, se atenúa o problema.

-Unha escena en moitos parques das cidades, na que me recoñezo: «¡Non me metas os pés aí! É que non ves que che manchas os zapatos...».

-¡Pois habería que celebralo! O barro é o príncipe dos xoguetes, dicía Tonucci. Aos nenos hai que regalarlles charcos. A natureza ofréceche todos os xoguetes que poidas imaxinar. A miña amiga María Mallorca fala das catro pes, as pedras, os paus, as piñas e as plumas. Logo hai outras cousas que non empezan por pe, a terra, a area, a auga, as sementes, as follas... A natureza dá «xoguetes» que nos permiten crear de aquí ao infinito, todo o que queiramos.