Eu son a outra Barca de Muxía

Chámase María da Barca Sar Marcote (Muxía, 1980) e leva no seu nome a mellor campaña promocional que lle pode facer a Muxía, a terra que a viu nacer. «Desde pequena xa me dei conta de que o meu nome era distinto ao dos demais. Pero o que realmente me chama a atención é que son embaixadora do meu pobo fóra del, porque sempre teño que estar a explicar de onde vén. Só con irche a Barbanza a xente xa alucina con que che chames Barca. É un nome que só coñecen de Noia a Malpica», explica Barca, que chancea con este traballo que fai de xeito gratuíto.

Aínda que fóra de Muxía sorprenda, no epicentro da Costa da Morte é un nome común. Tanto que se che chamas Barca tes que ser ou de alí ou ter un familiar que teña relación coa localidade. Di que máis novos que ela debe de haber cinco como moito, pero da súa quinta a cifra multiplícase por seis. Nos anos setenta e oitenta, o nome púxose moi de moda, polo que agora hai un grupiño de mulleres que roldan os 30-40 anos que levan á virxe de nome, con todo, e vendo as novas xeracións, parece que a tradición perdeu peso. «Ademais -explica Barca- é que antes tiñas que ser María da Barca». Isto provocou que en máis dunha ocasión puxésenlle un nome e tres apelidos, porque a xente entende María como nome, aínda que ela sempre di que por María non responde . Está máis que acostumada dar explicacións, sobre todo por teléfono, e sempre recorre á mesma: «Si. Barca de barco».

É a terceira de tres irmáns. Á primeira puxéronlle o nome da nai, ao segundo o do pai, pero cando se expuxo unha nova oportunidade, a devoción á Virxe impúxose por amais de calquera intención. «O meu pai é mariñeiro, e para un mariñeiro de Muxía que o primeiro que ve, mesmo antes que o pobo, é o santuario, é importantísimo, moito máis que a Virxe do Carmen. Sexan crentes ou non, é un tema simbólico», conta Barca. Non houbo discusión, os seus pais estiveron de acordo, a pesar de que a súa nai non era de Muxía, senón de Fisterra.

FILLA DUN MARIÑEIRO

Unha Barca adoita traer outra Barca debaixo do brazo, aínda que non é o caso da protagonista da nosa reportaxe. Nin por arriba nin por abaixo. Nin a súa nai chámase así nin ela, cre, poríallo se tivese unha filla. «Si me gusta, e recoñézome como Barca, agora... non chamaría así a unha filla, porque tería que estar todo o día explicando de onde vén. Con todo, teño unha amiga que é de Lugo, e di que se ten unha filla, chamaríalle Barca, porque lle parece moi curioso, e non ten ningún vínculo coa zona», comenta.

Defínese como unha persoa extrovertida e sociable, e como non podía ser doutro xeito, amante do mar. «Eu creo que o chamarche así -apunta- ábreche moitas portas para sentirche moi dá Costa da Morte, moi viva; a muller de aquí é moi temperamental, tamén porque, como digo eu, fai moito vento». É filla, neta, irmá, sobriña de pescadores... toda unha familia dedicada ao mar, así que non é de estrañar que máis aló do nome, ela senta unha especial atracción pola localidade. Hai moitos anos que deixou a súa terra natal para gañarse a vida, e aínda que confesa que non viviría en Muxía porque «é moi duro vivir alí; non hai traballo, está moi apagado», escápase con bastante frecuencia. «Ter que explicar todo o intre o teu nome faiche ser moi arraigada de onde es. Eu teño un arraigamento ao meu pobo do que non me vou desfacer nunca, lévoo no DNI por partida dobre», sinala.

Barca é a Muxía como Peregrina a Pontevedra, aínda que ela descoñece se hai quen leve o nome da Virxe pontevedresa. «En Lalín hai unha Virxe que se chama Corpiño, a min encantaríame atoparme con alguén que se chame así, pero non o atopei de momento. Eu por traballo viaxei bastante, levei a zona de Lalín e Barbanza, e por iso dígoche que o meu nome é raro fóra da miña zona. Aínda así, é nome común, non está recolleito como propio, pero si temos santo polo día da virxe, a segunda fin de semana de setembro, que se di que nin baixa do 8 nin sobe do 15», explica.

Cada vez que pisa a súa terra natal, é coma se o aire marcáselle as coordenadas que debe seguir, porque sempre colle en dirección ao santuario. Di que lle axuda a desconectar, que lle transmite moita tranquilidade. «A min -indica- hai dous sitios en Galicia que me achegan moita paz, un é a catedral de Santiago, dentro ten moita maxia porque ten moita enerxía, e outro é o santuario do meu pobo. Non creo nin en Deus nin na Virxe da Barca, pero a historia é moi bonita».

E para rematar cóntanola: ‘Din que Santiago viña triste de Fisterra, porque eran todos ateos, e naufragou. Unha señora que se chamaba María que ía nunha barca salvouno. Cando conseguiu que toda a zona fose cristiá, fíxolle un Santuario...'.

Vigo Martínez Garrido (10 anos): «Estou superorgulloso de chamarme Vigo»

Este neno vive e naceu en Madrid, pero é tan vigués que o seu nome é Vigo, e os seus apelidos, Martínez Garrido, como os do alcalde socialista fusilado tras o inicio da Guerra Civil. O ano pasado foi outro alcalde socialista, Abel Caballero, quen o recibiu no Concello para contarlle a historia da cidade que leva por nome e darlle algo que lle fixo unha ilusión enorme, o título de vigués de adopción: «Tivemos que plastificárselo. Cando volvemos, creo que non quedou persoa en Madrid á que non lle contase que lle entregaron o título», di entre risos Liliana Garrido, a súa nai. Ela, viguesa do barrio de Coia, foi a culpable da elección do nome. «Díxenlle ao meu marido que se tiñamos un fillo, chamaríase Vigo. E se era nena, Galicia ou Rosalía», asegura. Ao final a nena chamouse Abril, por outra poderosa razón sentimental: «Eu nacín en abril e o meu marido namoroume cantándome unha canción coa guitarra que falaba tamén do mes de abril». Pero o de Vigo si que era inamovible, e iso que a súa propia familia intentou sacarllo da cabeza. Non o conseguiron.

CANDO TOCA VOLVER, CHORA

«Era un xeito de levar á miña cidade sempre comigo, porque a boto moito de menos», conta Liliana, que igual que o seu fillo, ten un vínculo moi especial coas súas raíces: «É curioso, pero cada vez que nos imos de alí, o neno e eu choramos. El faino desde que era un bebé», apunta esta «enferma do mar» que lle contaxiou esta paixón ao neno, talvez, o mesmo día en que naceu. E é que a el, do mesmo xeito que a Abril, molloulles con auga do mar de Vigo tras vir ao mundo. Unha petición expresa que Liliana lle fixo ao seu pai, ao que encargou o envío.

Ela confesa que foi con medo ao rexistro, porque xa había antecedentes: «A min queríanme chamar Lilian, pero aos meus pais non lles deixaron, por iso puxéronme Liliana. Cando cheguei díxenlles que Vigo, e preguntáronme: ‘Vigo con dous ges, como o actor?' [Viggo Mortensen]. E eu díxenlles: ‘Non, cunha, como Vigo capital'. E non houbo problema». O neno non ten santo, pero celébrao o día da Reconquista de Vigo cunha torta adornada coa bandeira de Galicia e o himno galego a todo volume. Recentemente cumpridos os dez, a súa nai asegura que saír en YES é para el un enorme agasallo. «Faime moita ilusión saír no xornal», confesa o neno. Pero o seu verdadeiro soño sería que o alcalde cumpra co que lle prometeu o ano pasado: levalo a Balaídos. Como non, Vigo é celtista ata a medula. E ollo, porque lle tomou a palabra.

Lanzada Calatayud (48 anos): «¡Como lle imos pór Lanzada!, e se sáenos tímida?»

«Miña Virxe dá Lanzada que ollaches ou meu amor, se me dás unha filliña ou teu nome heille de pór, para que ame este penedos, esta area e este mar, para que ame esta praia como amou a súa nai». Con estes versos tan emotivos explicou a nai de Lanzada Calatayud, Maruja Álvarez, á súa filla os motivos de pórlle un nome tan atrevido. O poema escribiuno no ano 69 cando casou e tívose que ir do Grove, a súa terra natal. Ela decidiu este nome por amor a esta praia e a este lugar tan especial, que foi testemuña tamén da petición de man que o pai de Calatayud fíxolle á súa nai: «¡Como lle imos pór Lanzada!, e se sáenos tímida?», espetoulle o home de raíces valencianas á súa muller. Pero non houbo negociación posible. Ela tivo clarísimo que a súa filla se ía a chamar Lanzada.

«Imaxínache a broma, sobre todo, en Cádiz, onde vivín algún tempo. É máis, a partir das dúas da madrugada cambiábame de nome e dicía que me chamaba Lola. Cando vin a Galicia pensei que a cousa melloraría, pero foi incluso peor», asegura entre risos a que agora é xerente do Consorcio de Turismo da Coruña.

Nunca lle reprochou á súa nai que lle puxese este nome tan singular e recoñece que non atopou a ninguén que se chame como ela: «Gústame moito o nome de Lanzada», aclara, porque ela mellor que ninguén pode comprender o sentimento que quixo transmitirlle a súa nai: «Imaxínache, sinto a conexión con ela, co Atlántico que me viu crecer, coa felicidade salgada da miña infancia... é unha praia cun poder brutal. Sempre que vivía fóra e pensaba en Galicia, o que me viña á mente e á alma era a imaxe da praia», explica esta muller que cando ten posibilidade acode ao areal pontevedrés a reencontrarse consigo mesma. Para ela, igual que para a súa nai, A Lanzada é o seu reino emocional e todos os 31 de decembro acode a darse o último mergullo do ano: «A auga non está moito peor que no verán», asegura. ¡Uff, que frío só de pensalo!

Aldán Macayo Carneiro (12 anos): «Gustounos tanto Aldán que llo puxemos ao neno»

Aldán non sería Aldán se a súa nai, Paz, non levase ao seu marido, Carlos, completamente ao seu terreo. «Bo, era doado de persuadir...», chancea ela quitándolle ferro ao asunto. Pero o certo é que Carlos veu pasar unha fin de semana a Galicia, coñeceuna, e aos seis meses xa estaba instalado en Sigüeiro deixando atrás Madrid, o seu lugar de nacemento. Despois chegou o neno e elixiu coa súa muller como nome o topónimo galego. «Gustounos tanto o sitio que llo puxemos de nome. Agora adoitamos ir todos os anos porque é espectacular», di o pai, feliz do cambio que lle deu no seu momento á súa vida: «Isto non ten nada que ver con Madrid, o cambio foi a mellor». O consenso, confirma Paz, foi a tónica desde o principio: «Estabamos de acordo vos dous. A min sempre me gustou ou nome e a grafía de Aldán. Para min, que meu fillo leve este nome é un acerto».

CANTIDADE DE ANÉCDOTAS

Por suposto, contan moitas anécdotas. «Nunha ocasión, estabamos embarcando non avión e eu nomeeino, seguramente para chamarlle a atención, e unha parella de madrileños sorprendéronse polo nome, porque veraneaban todos vos anos en Aldán», narra Paz, que tamén lembra algunha que outra disputa no cole: «Coincidía que había un neno tamén en primaria que ía un curso por riba do e que se chamaba igual, e claro, ou neno berraba porque dicía que lle roubaran ou nome, porque ao ser maior víase con esa xerarquía». Mesmo ten unha anécdota do día que naceu Aldán. «A matrona, que estaba a piques de xubilarse, díxome: ‘Este é ou terceiro Aldán que traio ao mundo'. Co cal penso que non debe de haber moitos nenos con ese nome non rexistro compostelán», supón Paz, que recoñece que, a pesar do redondo que é, non está libre de sufrir modificacións. «Miña sogra chámalle Ardán, pero ese xa é un caso perdido», chancea. Tamén houbo unha profesora que llo acurtou en Aldi, -«coma ou supermercado», indica-. Pero estes casos son os menos. A maioría respectan o nome dese lugar que deixou prendados a Carlos e a Paz, e ao que a Aldán encántalle volver con eles. De moi poucas palabras, el asegura que os que levan o seu toponímico nome «somos poucos», e di que se sente identificado con el. «Hai moita xente que me pregunta cousas sobre o meu nome, pero non me importa», sinala Aldán. Aos seus pais tampouco.  

Sálvora Ferreirós Sampedro (14 anos): «Cando vexo a tres Irenes penso: teño sorte»

A semifinal para elixir o nome de Sálvora non se puido xogar dunha forma máis deportiva. «Nós queriamos poñerlle un nome galego e que non fose relixioso. Fixemos dúas listas, cada un a súa, e despois cada un de nós tiña dereito a vetar un nome dá lista do outro. Eu vetei Umia, e ou pai vetoume Uxía», conta a súa nai, Narda Ferreirós. Sálvora era a segunda opción en ambas as listas, e así quedou nun exercicio de democracia sen precedentes. Algo tirou o compoñente emocional do pai, que é de Ribeira, aínda que Narda confesa que a ela tamén lle gustaba o nome ?«é sonoro e moi bonito»?, e a illa. «Fomos despois á illa, cando ou permitiron, para facer a visita guiada partindo en barco desde Ribeira», comenta a nai, que lembra con tenrura á súa filla cando era máis pequena e ía por aí presumindo de nome. «Sempre dicía: ‘Eu teño unha illa'», indica entre risos. Como parte implicada nese proceso de selección do nome que desembocou en Sálvora, Narda asegura que a súa filla o leva con gusto: «Gústalle, e hai poucas coma ela. Co seu nome, xa non lle fai falta ou apelido».

A única do instituto

A nena está de acordo: «Non me fai falta para nada», sentenza. E aínda que agora estea máis crecidita, Sálvora segue presumindo da illa que lle dá nome: «Fun ás visitas guiadas e unha terceira vez con compañeiros, e sei bastante ben o que pasou alí», asegura.

Por suposto, tamén presume de ser a única Sálvora de todo o instituto. «A min gústame ser orixinal. Cando vexo que hai tres Irenes, penso: ‘Bo, pois teño sorte'», resolve. Se di o seu nome ante alguén de fóra de Galicia, non lle adoitan preguntar demasiado: «Deben de pensar que é un nome español raro ou algo así», supón. Pero se a persoa é de aquí, a cousa cambia e xorden as curiosidades. «Pregúntanme que que relación teño coa illa, e eu digo que o meu pai é de Ribeira e que lle parecía bonito o nome. Sempre que a persoa oíu falar de Sálvora, faime preguntas», sinala. E ela, como dona da illa, sábese todas as respostas.