A noticia esta semana, mozas, é que unha muller gañou o Nobel de Física. Facía cincuenta e cinco anos que non sucedía, algo que se entende ben se se considera que só dúas mulleres (dos 210 premiados) foran recoñecidas ata agora nesta disciplina, incluída unha genia chamada Marie Curie. A unha terceira, Jocelyn Bell Burnell, o seu director de tese rouboulle a medalla; ela descubriu os púlsares pero foi el quen levou o premio que lle correspondía a aquela estudante de doutoramento que tivo que convencer o seu profesor de que aquelas estrañas radiacións rexistradas por primeira vez en 1967 correspondían a un tipo descoñecido de estrelas de neutróns.
No coñecemento xeral segue sendo posible que dunha señora se premie a súa literatura pero improbable que o que se considere extraordinario sexan os seus coñecementos sobre o principio xeral do que somos e de como o somos. O Nobel concedéuselle esta vez á canadense Donna Strickland por ter contribuído a crear os pulsos de láser máis intensos xamais manexados pola humanidade, signifique isto o que signifique, porque a partir dun momento a ciencia deixa de ser escrutable para as intelixencias mediocres e convértese simplemente en poesía. Ela e outro dos galardoados colaboraron no desenvolvemento dunha técnica coñecida como amplificación de pulso gorjeado cuxo mecanismo non podería agora resumirlles como en realidade case ningún dos que sustentan as tecnoloxías que nos permitiron chegar ao século XXI incluído o motor de explosión e se apúranme ata a roda. Algúns, se un buraco de verme trasladásenos ao século XII, non poderiamos reproducir do presente nin unha triste lámpada. O noso coñecemento do progreso quedaría reducido a un fértil delirio.
«ESTÁN AÍ FÓRA»
«As mulleres físicas están aí fóra», constatou o martes Strickland cando lle comunicaron que gañara o Nobel. A frase non só confirma que hai señoras que se dedican á física, senón que o normal é que o fagan fose do perímetro, nese territorio infestado de perigos e sen normas que tan ben intuímos cando o sarxento Phil Sterhaus da comisaría de Hill Street dicíalle aos seus polis: «Teñan coidado aí fóra».
As mulleres que fan ciencia seguen vivindo fose do perímetro, aínda que haxa colectivos empeñados en romper eses contornos. Un deles é a Asociación de Mulleres Investigadoras e Tecnólogas que a semana pasada se reuniu na Coruña para deixar en evidencia o ben pertrechados que están algúns cerebros a quen a sociedade coñece máis ben pouco. As científicas de AMIT premiaron a dous colegas: a asturiana Rosa Menéndez, a primeira presidenta que ten o CSIC, unha química que durante anos dirixiu o Instituto nacional do carbón, e a lucense Pilar García Negro, unha dás boas e xenerosas, unha tipa moi lista, de selecta ironía, compromiso obstinado e inquebrantable, oradora persuasiva e narradora de heterodoxias e inxustizas. Pilar , claro, falou para AMIT de Rosalía, e sentenciou: «Ou sexismo non é un atavismo do pasado, é unha potente maquinaria que continúa a manter un sistema que se alimenta acotío dá subordinación, do mantemento dunha xerarquía a despeito do igualitarismo legal». Unha maquinaria que, como di a Nobel de Física, mantén ás científicas aí fóra. Cantos de nós sabemos que a primeira muller que defendeu unha tese doutoral sobre astronomía na universidade española foi unha ourensá que se chamaba Antonia Ferrín? Lembróunolo Pilar .