Ana Ojea: «Se era activista en toda a miña vida, tiña que selo en clase»

LUCÍA RODRÍGUEZ PENA LUGO / LA VOZ

VIGO CIDADE

Óscar Vázquez

Esta docente lucense é cofundadora da primeira rede educativa en Galicia de apoio á diversidade sexual

23 feb 2020 . Actualizado ás 12:58 h.

Despois de 16 anos de activismo decidiu visibilizar a súa batalla no traballo, o que implicaba dicir aos seus alumnos que era lesbiana. Cambiouno todo. Un día, un achegóuselle para contarlle que era bisexual e non sabía como dicilo en casa, outra moza comentou de xeito desenfadado en clase que saía con outra moza. Deuse conta de que activismo e docencia debían ir da man. Así foi como a lucense Ana Ojea comezou a exercer desde fai tres anos como a primeira titora en Galicia para estudantes lesbianas, gais, bisexuais, transexuais, intersexuales (con caracteres sexuais de ambos os sexos), queer (non heterosexuais que rexeitan as etiquetas anteriores) e asexuales (sen interese polo sexo). Agora, xunto a un grupo de colegas, puxo en marcha a Rede Educativa de Apoio LGTBIQ+.

-Como naceu a idea de exercer de titora para o colectivo?

-Son lesbiana e era visible en todos os ámbitos da miña vida, menos no traballo. Tardei 16 anos en contarllo aos meus alumnos. En 2015 decidín que se era activista no resto da miña vida, tiña que selo en clase. Decidín visibilizarme co alumnado. Iso provocou que empezasen a falar diso, facer comentarios con naturalidade, unha de súpeto contounos que estaba cunha moza... Un par de meses despois propuxéronme facer un grupo de apoio ao alumnado LGBTIQ+. Así foi como empecei a incorporar o activismo na docencia e a conectar con profesores que fixesen o mesmo.

-En que consiste a figura do titor LGBTIQ+ como o que defende esta rede para os centros?

-Se nunha clase hai un alumno transexual, a primeira persoa a quen llo pode comunicar é a min. Eu desenvolvo unha tutoría afectiva, diferente á académica. Escóitolle, pregúntolle se a súa familia o sabe, se o acepta, ofrézolle mediar na comunicación con eles. Ademais, a figura do titor LGBTIQ+ é a que garante que no centro non sufran discriminación. Se os insultan, eu son a persoa á que poden recorrer. Cóntanmo e eu actúo. É algo moi novo porque ata agora cando ocorría algo así a maioría dos centros miraba para outro lado. Ante todo, o que pretendemos con este proxecto é que o centro sexa un lugar seguro. Iso dá unha sensación de seguridade xigante ao alumnado, que vive a súa identidade con naturalidade. O feito de que exista unha figura deste tipo é disuasorio.

-Que ocorre se se mantén o modelo actual, sen referentes?

-Insultos, ostracismo, illamento. Se se decatan da súa condición sexual ou da súa identidade de xénero, moitos son apartados sen que ninguén interveña. Están desamparados e desamparadas. Iso pode sumarse ademais ao rexeitamento que sofren das súas familias. Iso supón que non hai ningún espazo de seguridade na súa vida.

«Ata agora, ante unha discriminación, a maioría dos centros miraban para outro lado»

«O colectivo sofre insultos, ostracismo, illamento. Están desamparados se ninguén intervén»

Lugo e Ourense, as provincias con menos docentes rexistrados

Desde que a Rede Educativa de Apoio LGBTIQ+ comezase a andar en setembro do ano pasado, o seu crecemento foi vertixinoso. En só un mes, 60 profesores de toda Galicia se interesaron pola iniciativa, mentres que a día de hoxe son 215 os rexistrados. Lugo e Ourense son as provincias nas que menos docentes se sumaron ao proxecto, con 19 e 9 respectivamente.

A Rede está aberta a docentes do sistema educativo galego e tamén a educadores sociais. Dos 215 apuntados, 199 pertencen ao primeiro perfil profesional e 16, ao segundo.

Sensibilización

Todo comezou nunha pequena reunión en Pontevedra. Un grupo de profesores, entre os que se atopaba Ana Ojea, decidiron pór en marcha unha rede de docentes sensibilizados coa diversidade afectivosexual, familiar e de identidade de xénero.

«Lanzamos un comunicado en redes e por correo electrónico, pero a pista de despegamento foi a páxina de Facebook», lembra. A páxina, creada baixo o nome de Rede Educativa de Apoio LGBTIQ+ conta a día de hoxe con máis de 1.800 seguidores.

Pero antes de todo isto, Ojea relata como comezaron a formarse nos centros educativos asembleas de apoio aos alumnos que demandaban formación específica en diversidade de xénero e sexual.

No seu caso particular, ademais de exercer desde fai tres anos como titora LGBTIQ+, coordina unha asemblea de apoio aos estudantes no Instituto Politécnico de Vigo, onde traballa como docente. «É un grupo de alumnado que fai unha tutoría entre iguais. A principio de curso invitamos a participar a todo o que queira. Non teñen por que ser do colectivo, porque é un grupo de apoio para todos, aberto a todos. Tampouco se lle vai a preguntar a ninguén a súa orientación sexual nin moito menos. Visibilizarla non é algo obrigatorio, por suposto».

O único requisito para participar en asembleas como a que Ojea coordina é, segundo apunta, «defender os Dereitos Humanos». Nese foro teñen pensado debates, pero sobre todo, colaboración. «Axúdanse moito entre eles, escóitanse, comparten os seus problemas», explica.

No caso de que haxa un asunto en concreto que necesiten tratar con ela, a titora aténdelles de xeito personalizado. Ese é o modelo a partir do que nacen unha serie de asembleas en varios centros educativos e que agora podería replicarse en toda Galicia se a Rede posta en marcha en setembro consegue cumprir os seus obxectivos.